تبیان، دستیار زندگی
رئیس شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران گفت: آثار میرزا غلامرضا بیانگر معجزه ای است که در هنر خوشنویسی رخ داده و چنان با اعتماد به نفس قلم بر صفحه کاغذ رانده که کمتر کسی در این عرصه به پایه او رسیده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

«میرزا غلامرضا اصفهانی» معجزه خوشنویسی جهان است

رئیس شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران گفت: آثار میرزا غلامرضا بیانگر معجزه ای است که در هنر خوشنویسی رخ داده و چنان با اعتماد به نفس قلم بر صفحه کاغذ رانده که کمتر کسی در این عرصه به پایه او رسیده است.

فراوری: یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان

میرزا غلامرضا اصفهانی

میرزا غلامرضا اصفهانی الاصل از استادان خوشنویسی ایرانی و یکی از برجسته ترین خوش نویسان خط نستعلیق و شکسته نستعلیق بود.

استاد «غلامحسین امیرخانی» رئیس شورایعالی انجمن خوشنویسان ایران در مراسم گرامیداشت «میرزا غلامرضا اصفهانی» خوشنویس شهیر ایرانی که در مقبره این هنرمند واقع در چشمه علی شهرستان ری برگزار شد، اظهار داشت: هنر در ذات خود، فرا مکانی و فرا زمانی است و دل انسانهایی که طالب کمال و در گرو هنر است را به هم پیوند می زند و به همین دلیل باید مقام هنر پاس داشته شود.

وی  فرهنگ و هنر ایرانی را دارای معجره ای دانست که بیگانگان را به تعجب وا می دارد. او تاکید کرد: هنرمندان وارثان و امانت داران این عرصه هستند و وظیفه ای بزرگی بر دوش آنان است.

وی افزود: اگر به ظرفیت محکم فرهنگ و هنر که نفوذ ناپذیر است تجهیز شویم، دیگر تهاجم فرهنگی کارساز نخواهد بود و هر که چراغ پر فروغ هنر را روشن نگاه دارند، جاویدان خواهد بود و دلیل ماندگاری هنرمندان بزرگ از جمله استاد میرزا غلامرضا اصفهانی نیز همین است.

این استاد خوشنویسی با اشاره به اینکه سخن درباره مرحوم میرزا غلامرضا، ساعت ها و روزها زمان می طلبد، یادآور شد: آثار میرزا غلامرضا بیانگر معجزه ای است که در هنر خوشنویسی رخ داده و این استاد یگانه تاریخ خوشنویسی با تبحر وصف نشدنی، تمام اقلام خط نستعلیق و شکسته نستعلیق را از شش دانگ کتیبه تا غبار استادانه می نوشت و چنان با اعتماد به نفس قلم بر صفحه کاغذ رانده که کمتر کسی در این عرصه به پایه او رسیده است.

رئیس شورایعالی انجمن خوشنویسان ایران گفت: این استاد بی نظیر خوشنویسی در سده 13 هجری قمری و در دوران پر تلاطمی می زیست و در عین حال دارای جامعیتی بود که اخلاق و هنر را به خوبی با هم آمیخت.

محمد حسین ساکت  نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در انجمن خوشنویسان نیز در این آیین اظهار داشت: خوشنویسی محل پیوند و اتصال شعر و عرفان است و آنچه ادبیات ایرانی، عرفان، حکمت، پند و اندرز را ماندگار می کند، هنر تاریخ ساز خوشنویسی است.

میرزا غلامرضا در نستعلیق شاگرد میر سید علی تهرانی پدر میرحسین خوشنویس باشی بود و دلیل مشابهت اندک خط میرزا و میرحسین نیز آن است که هر دوی آنها شاگرد یک استاد بوده اند، اما اهل فن معتقدند خط میرزا به مراتب خوشتر از خط میر حسین است.

وی با اشاره به آثار ماندگار مرحوم میرزا غلامرضا اصفهانی گفت: آثار ایشان در تاریخ خوشنویسی و هنر جهان بی نظر است و تحسین هنر اهل ذوق و هنری را بر می انگیزد.

وی اظهار امیدواری کرد که با همکاری مسئولان و هنرمندان، مقبره ای در شأن استاد میرزا غلامرضا اصفهانی ساخته شود تا محلی برای گردهمایی خوشنویسان و عارفان شود.

در ابتدای این مراسم، محمود فرجی رئیس انجمن خوشنویسان شهرری در سخنانی اظهار داشت: میرزا غلامرضا اصفهانی، حق بزرگی به گردن خوشنویسان ایران به ویژه هنرمندان شهرری دارد و در آینده برای استادان دیگر خوشنویسی همچون مرحوم عماد الکتاب، میرحسن و میرحسین میرخانی نیز بزرگداشت هایی برگزار خواهیم کرد.

گفتنی است، مراسم مزبور به همت انجمن خوشنویسان شهرری، موسسه تبلیغ و انفاق امام زمان (عج)، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان ری، شهرداری منطقه 20 و اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ری برگزار شد.

لازم به ذکر است که میرزا غلاورضا اصفهانی وی در سال 1246 در تهران چشم به جهان گشود. پدرش میرزا جان اصفهانی در سال 1212 اواخر سلطنت فتحعلی شاه، از اصفهان به تهران مهاجرت کرد و با شغل قنادی امرار معاش می کرد.

میرزا غلامرضا اصفهانی

غلام رضا در 5 سالگی به مکتب رفت پس از دو سال قادر به خواندن قرآن به تمامی شد. میرزا در خاطراتش می نویسد که در همان سال در رویایی صادقه به محضر امیرالمومنین علی(ع) شرفیاب شده و همین واقعه سیر زندگی او را دگرگون می کند. میرزا در قطعه ای به خط شکسته خفی چنین می نویسد: «قریب هفت  سال از سنین عمرم گذشته در دبستان به خواندن قرآن اشتغال داشته. شبی به خواب، بزرگواری ارشادم نمود به تقبیل آستان شاه  اولیا در دنبالش شتافتم. در گوشه آن جا حضرت شاه اولیا ارواح العالمین له الفدا توقف داشتند. چون نزدیک تر شدم فرمود مشقت بیاور. علی الفور صفحه کاغذ و دواتی به حضور مبارک تقدیم نمودم. در وسط آن صفحه لام و الف و یایی نگاشته و فرمودند از این رو بنگار. فردای آن شب در دبیرستان معلم صورت خواب را سوال نمود. این بنده? حقیر ماجرا کماجرا باز گفت. دیگر حقیر را به تحصیل خط واداشت...»[و این آغاز کار خوشنویسی او بود.

پیشرفت میرزا به گونه ای بود که در سنین نوجوانی به تعلیم پرداخت و آوازه اش به گوش محمد شاه قاجار رسید و او را مورد التفات و مرحمت بسیار قرار داد و به امر شاه به آموزش شاهزادگان دربار پرداخت و به این سبب هدایای نفیسی نیز به او تقدیم می شد. پس از مرگ محمد شاه، میرزا مورد عنایت و توجه ناصرالدین شاه قرار گرفت و بسیاری از شاهزادگان و بزرگ زادگان شاگردی وی را می کردند، چنانچه خود نوشته که در سن 25 سالگی دویست شاگرد داشته است.

پیشرفت روز افزون میرزا و قدرت و تسلط وی در دو خط نستعلیق و شکسته و همچنین محبوبیتش نزد شاه باعث شد که مورد حسادت تنگ نظران قرار گرفته و به اتهام بابی گری به زندان بیفتدو حتی بیان شده که به اعدام نیز محکوم شد. او با وساطت برخی از شاهزادگان و به خصوص دوست محمد خان معیر الممالک از صاحب نفوذان دربار  که میرزا سالها در منزل او سکونت داشته و به تعلیم فرزندانش پرداخته بود، از بند و حبس رهایی پیدا کرد و پس از آزادی تابلوی "ناد علیاً ..." به قلم شش دانگ کتیبه به زر، بر بوم سیاه را به پاس محبت های وی برایش نوشت.

اما پس از رهایی از زندان رونق بازار میرزا شکست و موقعیت و شغل خود را در دربار از دست داد و از لحاظ مالی و اقتصادی در تنگنای بسیار قرار گرفت چنانچه برای رهایی از فقر مجبور شد تا نامه ای برای ناصرالدین شاه نوشته و ارجاع شغلش در دربار را درخواست کند. در شرایط بد فقر و گوشه نشینی در سال 1279، پدر میرزا دار فانی را وداع گفت و سرپرستی خانواده به او محول شد.

میرزا غلامرضا در نستعلیق شاگرد میر سید علی تهرانی پدر میرحسین خوشنویس باشی بود و دلیل مشابهت اندک خط میرزا و میرحسین نیز آن است که هر دوی آنها شاگرد یک استاد بوده اند، اما اهل فن معتقدند خط میرزا به مراتب خوشتر از خط میر حسین است. البته ذکر این نکته لازم است که بدانیم اگر مرحوم بیانی در کتاب "احوال و آثار خوشنویسان" خط میر حسین را برتر از میرزا می داند و عنوان می کند که میرزا در خوشنویسی تلاش می کرد از شیوه خاص میر حسین پیروی کند، اظهار نظر درستی نیست و اندک مشابهت خط این دو خوشنویس بزرگ را باید همان شاگردی یک استاد دانست.

در مورد اساتید دیگری که شاید میرزا داشته است و یا استاد وی در شکسته اطلاعاتی در دست نیست. در دوره قاجار که هنرمندان برجسته ای مانند میرزا رضا کلهر، میرحسین خوشنویس باشی، میرزا کاظم، میرزا عباس نوری، آقا فتحعلی حجاب شیرازی در عرصه هنر خوشنویسی می درخشیدند، بی شک میرزا غلامرضا اصفهانی را باید یکی از ستارگان تابناک این عصر دانست.

میرزا خط را شش دانگ و به اصول نزدیک تر می نوشته و در ابتدا به شیوه میر عمادی مشتق می کرده ولی بعدها شاید با تأثیر از خطر کلهر که گویا رابطه خوبی با میرزا نداشته خط را کمی کپل تر نوشته و چون خط شکسته را نیز بسیار خوب و زیبا می نوشته یک سری قوس ها و چرخش ها از این خط در خط نستعلیق اش بوجود آمده است. او از حروف و کلمات برای فضاسازی و پدید آوردن فضای زیبا استفاده کرد و در واقع چون میرعماد، چلیپا را در اوج نوشته بود.

هنرمندان دوره قاجار به سیاه مشتق و فضا سازی روی آوردند و این هنر را طرز بسیار زیبا و نیکویی به اجرا گذاشتند.

هر چند میرزا صاحب مکتب نیست و شاگردان وی نتوانستند شیوه هنری اش را به عصر ما منتقل کنند، اما امروزه توجه بسیاری از خوشنویسان به خط او جلب شده و شیوه هنری او دوباره پا به عرصه خوشنویسی گذاشته و انتظار می رود در آینده خوشنویسان زیادی به شیوه او مشق کنند.


منابع:
همشهری آنلاین
حسن پور، حمیدرضا پادشاه ممالک خط مجله اینترنتی هفت سنگ
فارس