بررسی قانون کنش و واکنش در واقعه عاشورا (2)

در واقعه ی عاشورا ، با همه ی بزرگی مصیبت و بی هماوردی فجایعی که بر بزرگترین انسانهای تاریخ داشت، درسهای فراوانی دارد.  . در میان معاصرین یکی از بزرگترین اندیشمندانی که توجه ویژه ای به این مسئله داشته اند مرحوم علامه محمد تقی جعفری(ره) بودند که مجموع سخنرانی ها و مطالب ایشان در این خصوص در کتاب "حسین، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت" منتشر شده است. به لطف خدا بعضی از مطالب ایشان در ایام محرم باز نشر خواهد شد که  قسمت  28 آن را در ادامه می خوانید...

هر عمل انسان خواه خیرخواه شر، عکس العمل داشته و انسان بر اساس نوع عمل خود در دنیا یا آخرت با نتیجه آن روبرو خواهد شد. اصل کنش و واکنش در دنیا هشداری از جانب خداوند است تا انسان بداند سزای تمام اعمال خود را خواهد دید. جهان مادی گنجایش پاداش و عقاب اعمال انسان و عدالت خدا را ندارد، بلکه نمود کامل اصل کنش و واکنش در جهان آخرت است.

واکنش ظلم، عقوبتی حتمی و عظیم

ظلم با شیوعی که در حیات انسان داشته و او با عواقب این خصلت خود روبرو شده و نتایج سوء آن را دیده است، همچنان در رفتار او قابل مشاهده بوده و درس عبرت برای او نشده است. عواقب سنگین ظلم دامن گیر انسان بوده است اما او از آن ها غافل بوده و واکنش ظلم خود را اتفاقی و از حوادث روزگار می داند نه سزای عمل خود. تلاش انسان مبنی بر توجیه عقوبت ظلم بیهوده است چراکه حقیقت را نمی توان نادیده گرفت و انکار کرد. خداوند در قرآن کریم می فرماید:
«وَتِلْكَ الْقُرَى أَهْلَكْنَاهُمْ لَمَّا ظَلَمُوا...» (سوره کهف آیه 59)
(و مردم آن شهرها چون بیدادگری کردند هلاکشان کردیم.)
انسان اگر حق مظلومی را ضایع نماید، جان مظلومی را بدون مجوز شرعی بگیرد، سیلی به صورت شخصی بنوازد نمی تواند توقع بی جواب ماندن آن را داشته باشد.
واکنش تمام اعمال انسان وابسته به رفتار و کردار خود اوست. زمانی که ظلم او بی نهایت باشد و انسان و انسانیت و یا دین خداوند را نشانه برود آیا عقوبت کار او در جهان مادی قابل محاسبه خواهد بود؟ گاهی سزای عمل انسان به حدی سنگین است که مصداق سخنان امیر المومنین علی ابن ابی طالب (علیه السلام) خواهد شد. امام در نامه53 نهج البلاغه خطاب به مالک اشتر می فرمایند:
«کسی که به بندگان خدا ستم بورزد، خداست انتقام گیرنده (در روز قیامت)»
ظلم و ستم ویرانگر و غیرقابل جبران است که اگر انسان مرتکب به چنین عملی شود عقوبت عمل او باخداست و در جهان آخرت پاسخ ظلم خود را خواهد دید. وای بر انسانی که چنین واکشی در یوم الحسرت در انتظار او باشد...

کنش و واکنش در کربلا

از درس های آموزنده و مهم واقعه عاشورا برای ما توجه به قانون کنش و واکنش است. چگونه می توان وقایع آن روز عظیم را اتفاقی دانست درحالی که بزرگ ترین ظلم تاریخ بشر در حق محبوب ترین اولاد آدم حسین ابن علی (علیه السلام) صورت گرفت؟ آیا اعمال کربلا بدون عکس العمل بماند؟
امام از تمام هستی خود درراه حفظ دین و ارزش ها گذشت. ایشان در حساس ترین لحظات زندگی خود جوانمردی و بزرگواری را فراموش نکردند. امام بی هیچ گناه و معصیتی، به دست شقی ترین افراد با دردناک ترین مصیبت ها روبرو شد اما خدا را از یاد نبرد. سزاست که خداوند برای او پاداشی بزرگ آماده سازد. قطعاً جهان مادی گنجایش محاسبه و وصول اجر و پاداش اعمال امام ویارانشان را نداشت. خدا چگونه در این جهان مادی پاداش آنان را محاسبه می نمود! با مال دنیا و مقام و ...! امام از تمام دنیا و مادیات گذشت تا به خدا برسد چگونه لذایذ زودگذر دنیا می توانست اجر ازخودگذشتگی او باشد؟
آگاهی امام نسبت به اصل کنش و واکنش از اضطراب ایشان جلوگیری نمود. امام می دانستند خداوند ناظر تمام اعمال و آگاه بر نیت های بشر است و کوچک ترین عمل انسان بی جواب نخواهد ماند. امام می دانستند که سر ملعونی چون عمر سعد در رختخواب جدا خواهد شد و این تنها عقوبت دنیایی اوست. همین علم و آگاهی موجب شد تا امام در روز عاشورا دشمنان خود را با این سخنان خطاب کنند:

همانا از موهوم بودن دنیاست در نزد خدا که سر یحیی فرزند زکریا به پیش نابکاری از نابکاران بنی اسرائیل فرستاده شد و همانا سر مرا نزد نابکاری از نابکاران بنی امیه خواهند فرستاد. آنان
(بنی اسرائیل) گاهی پیامبرانی را در بین طلوع و غروب خورشید می کشتند، سپس در بازار مشغول کسب وکار خود می شدند، گویی هیچ کاری نکرده اند. خداوند به آنان مهلت داد و انتقام گرفت.)
مگر می شود عقوبت و انتقام خداوند دامان دشمنان امام را رها کند درحالی که امام زبان به نفرین آنان گشودند. ایشان فرمودند:
«خدایا تو می دانی خود این ها مرا به اینجا آوردند، من که با این ها کاری نداشتم. تو که می دانی من نه حلالی را حرام و نه حرامی را حلال کردم...»
سپس دستان مبارک خود را به آسمان بلند نموده و فرمودند:
«هیچ گاه کلمه این ها را جمع نکن.»
کوچک ترین عقوبت این ظلم بزرگ، قطع نسل تمام آغازگران این حادثه در همان سال های اول پس از واقعه کربلا بود؛ اما عقوبت اصلی آنان به دست خداوند است و عمل شنیع و دور از انسانیت آنان بی جواب نخواهد ماند. همان گونه که عقوبت دشمنان امام نزد خداوند است اجر امام ویاران آن حضرت نیز نزد خداوند است.
وعده خداوند حق است. قانون عمل و عکس العمل از جلوه های عدالت خدا است. حیات وزندگی تمام انسان ها سراسر واکنش هایی است که ذخیره آخرت است و این جهان گنجایش آن را ندارد. روز معاد زمان محاسبه اعمال انسان است.
انشاءالله عقوبت اعمال ما در این جهان دامان ما را بگیر و سرای آخرت محاسبه اعمال ما با عنایت حسین و اولاد او باشد نه نامه اعمال سیاهمان...
پروردگارا! تو را سوگند می دهیم به راز بزرگی که در نهاد بندگان بزرگت قراردادی و از آن ها چنین آثار بزرگی به ما نشان دادی، درون ما را در طول عمر تصفیه بفرما. امین

منبع:
امام حسین شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، علامه محمدتقی جعفری