نوزادتان را شدید تکان ندهید
تکان دادن شدید کودک می تواند صدمات جبران ناپذیری به مغز کودک و سایر قسمت های بدن او وارد نماید و معلولیت های غیرقابل برگشتی ایجاد کند؛ مثل خون ریزی شبکیه چشم، کوری کامل، ناشنوایی، مشکلات یادگیری، عقب افتادگی ذهنی، فلج مغزی، صرع، اختلالات تکلم، شکستگی های استخوانی، خون ریزی های مغزی، آسیب به بافت نرم و پوست بدن کودک.
گریه تنها راهی است که کودک می تواند به وسیله آن به ما بگوید به چیزی مانند شیر، تعویض پوشک یا بغل کردن احتیاج دارد. گریه صدای ناخوشایندی است و باید هم باشد، چرا که اگر خوشایند بود، نادیده گرفته می شد و به نیازهای کودک پاسخ داده نمی شد.
گاهی اوقات والدین و یا مراقب کودک، در اثر گریه شدید و مداوم کودک، عصبانی شده و شروع به تکان دادن شدید او می کنند. در حالیکه این کار عواقب خطرناکی برای نوزاد در پی دارد.
تکان دادن شدید نوزاد برای آرام کردن گریه او، می تواند آسیب های مغزی متعددی را ایجاد کند، بدون آنکه نشانه ظاهری در آنها مشاهده شود.
هر چند میزان آسیب مغزی به تکرار، شدت و استمرار تکان دادن نوزاد وابسته است، اما آسیب های کوچکی چون زودرنجی، رخوت و بیحالی، تشنج، استفراغ یا بی اشتهایی و دیگر آسیب های جدی تر مانند آسیب چشمی یا شکستگی استخوان از عوارض تکان دادن شدید نوزاد است.
اغلب مردان این عمل را مرتکب می شوند. زنانی که این عمل را انجام می دهند، معمولا پرستار یا مراقب کودک می باشند. اما مهم است به خاطر داشته باشیم هر فردی که با یک کودک ناآرام مواجه می شود، چون کمبود خواب دارد و یا تحت عوامل استرس زای بیرونی است، می تواند خطرآفرین باشد و باعث بروز سندرم تکان شدید کودک شود.
سندرم تکان کودک
سندرم تکان کودک (shaken baby syndrome) وقتی رخ می دهد که سر نوزاد به طور ناگهانی و به شدت تکان داده شود و یا به عقب و جلو پرتاب شود.
حمل بد کودک روی پشت یا شانه، سوار کردن او بر روی اسب، پرتاب کردن او به سمت بالا و چرخاندن او به اطراف هم ممکن است موجب بروز این حالت شود.
از آنجایی که سر کودک نسبت به سایر قسمت های بدنش بزرگ تر است و دارای وزن بیشتری است و همچنین گردن او ضعیف است، وقتی کودک تکان داده شود و سر به سمت عقب و جلو پرتاب شود موجب حرکت مغز به سمت عقب و جلو درون جمجمه شده و این امر سبب خون مردگی و خون ریزی داخلی مغز می شود.
علائم سندرم تکان کودک
علائم سندرم تکان کودک بستگی به میزان آسیب مغز دارد. استفراغ، خواب آلودگی، تندخویی و تحریک پذیری از جمله علائم خفیف این مشکل هستند.
کودکی که دچار سندرم تکان شدید شده است، کم اشتها شده و نمی تواند به خوبی شیر بخورد. از آنجایی که در این سندرم سلول های مغزی آسیب دیده و میزان اکسیژن در مغز کاهش می یابد ، تغییرات عصبی در سطح وسیعی اتفاق می افتد.
در موارد شدید، تنفس کودک با اشکال مواجه شده و حتی دچار غش یا نارسایی قلبی می شود.
حتی ممکن است هوشیاری اش را از دست داده و به کما برود.
آسیب های ناشی از تکان دادن شدید کودک
در مواردی که آسیب کودک متوسط تا شدید باشد، سه ضایعه عمده دیده می شود که عبارتند از:
- هماتوم ساب دورال (جمع شدن لخته خون بین مغز و جمجمه)
- ادم مغزی (ورم مغز)
- خونریزی شبکیه چشم
محققان آمریکایی در یک مطالعه گسترده، نظر صدها پزشک را در خصوص سندرم تکان کودک جویا شدند. نتیجه این بود که چنین رفتاری آسیب های جدی به کودک وارد می کند. آسیب های یاد شده می تواند شامل خون مردگی داخل مغز، خونریزی جدی شبکیه چشم، کما و یا حتی مرگ شود.
در این بررسی بیش از 80 درصد از پزشکان تایید کردند که تکان دادن شدید کودک زیر سه سال به احتمال زیاد خون مردگی داخل مغز را در پی دارد. 90 درصد آنها پاسخ دادند که تکان دادن کودکان به احتمال زیاد به خونریزی شدید شبکیه چشم منجر می شود و 78 درصد پزشکان نیز از احتمال مرگ و کما سخن گفتند.
خون مردگی داخل مغز یا هماتوم ساب دورال به خونریزی گفته می شود که تجمع خون و لخته (هماتوم) در زیر خارجی ترین غشا از سه غشای پوشاننده مغز را به همراه دارد.
توصیه های لازم
از آنجا که سندرم تکان کودک در بچه های زیر یک سال و مخصوصا در شش ماه اول عمر نوزادبیشتر ایجاد می شود و در این دوران، بیشتر والدین هنوز نمی دانند دلیل گریه کودک چه می تواند باشد، رعایت توصیه های زیر در این دوران لازم تر است:
- هر چه قدر هم که عصبانی هستید، باید یادتان باشد که هرگز نباید کودک را به شدت تکان دهید.
- هرگز کودک خود را به هوا پرتاب نکنید.
- در هنگام حرکت دادن کودک، مراقب سر و گردن او باشید.
- به هر کسی که می خواهد از کودک مراقبت کند، بگویید که چگونه از سر کودک هنگام نگه داشتن، بازی کردن و جابجا کردن وی حمایت کند.
- اگر احساس می کنید از دست کودکتان عصبانی شده اید، نفس عمیقی بکشید و به آرامی او را در مکان امنی مثل تختخوابش بخوابانید. بعد اتاق را چند دقیقه ترک کنید و سعی کنید آرام شوید.
- پیش از به وجود آمدن این مشکل، به راه حلی برای غلبه بر عصبانیت خود بیندیشید. به یاد داشته باشید هرگز موقع عصبانیت نباید کاری انجام دهید که یک عمر پشیمانی به دنبال داشته باشد، مخصوصا در مورد نوزاد که زبان حرف زدن ندارد و نمی تواند از خودش دفاع کند.
- اگر کودکتان را برای مدتی نزد کسی می گذارید، به او بگویید که هرگز نباید کودک را به شدت تکان دهد.
- نحوه مواجهه با گریه کودک و آرام کردن صحیح او را بیاموزید، مثلا با علل مختلف گریه ی کودک و راه های آرام کردن او آشنا شوید.
- با مادرانی که در زمینه آرام سازی کودک تجربه دارند، مشورت کنید.
- هرگز کودکتان را نزد افراد تندخو و بدرفتار نگذارید.
منابع:
جام نیوز
ایرنا
باشگاه خبرنگاران جوان
نی نی نگین