چرا هنر و تجربه به گِل نشسته؟

یک گزارش درباره سرنوشت گروه «هنر و تجربه». چرا این طرح را نمی توان موفق دانست؟

نمی دانیم وقتی نطفه گروه «هنر و تجربه» بسته می شد چه دورنمایی از آن وجود داشته؟ اگر تمام انتظارها از آن همین چیزی بوده كه الان شاهدش هستیم، جای هیچ بحثی نمی ماند! ماجرا وقتی تراژیك می شود كه می بینیم این طرح پا جای پای نمونه های شكست خورده گذاشته است كه با نام «آسمان باز» و « اکران فیلم های سینمایی مخاطب خاص» برای مدتی فعالیت كردند و به تاریخ پیوستند. در این گزارش شش عامل كه باعث شده طرح گروه هنر و تجربه به ثمر ننشیند، مرور شده است. بخشی از گزارش بر پایه گفته های امیرحسین علم الهدی مدیر گروه سینمایی «هنر و تجربه» است كه ششم مهر سال 93 در نشست هم اندیشی این گروه بیان شده.

سانس های پرت

وقتی گروه سینمایی«هنر و تجربه» آغاز به كار كرد، دسترسی به سانس فیلم ها كار چندان سختی نبود. دلیلش را باید در تنوع اكران دانست كه می شد مثلا «ماهی و گربه» ، «پرویز» ، «بیداری برای سه روز» ، «یك شب» و ... را در سینما آزادی ، كوروش ، موزه سینما و یا خانه هنرمندان تماشا كرد. نمایش فیلم ها تك سانس نبود و ساعت های متنوعی برای نمایش آن ها اختصاص داشت. به مرور سینماهای نمایش دهنده فیلم های گروه «هنر و تجربه» تقلیل یافت و آزادی به كل كنار رفت. حالا اگر سری به سایت سینما تیكت بزنید متوجه می شوید كه پیدا كردن سانس مناسب چه كار سختی است ؛ هفته ای یكی و دو بار بیشتر سانس ندارند و ساعت نمایش شان امكان برنامه ریزی به شما نمی دهد.

اكران بی هویت

هنر و تجربه راه اندازی شد تا محلی باشد برای نمایش فیلم هایی كه مخاطب خاص دارند . این دسته فیلم ها بابت طبع سینمادار ها نیست چرا كه معتقدند فروش آن ها پایین است و رونق را از سالن های شان می برد. فیلم های «ماهی و گربه»، «یک شب»،«از تهران تا بهشت»، «بیداری برای سه روز» ، «پرویز» و دیگران با راه اندازی گروه هنر و تجربه فرصت نمایش پیدا كردند. دركنار آن ها مستندها و برخی آثار قدیمی مثل و «یک اتفاق ساده» نمایش داده شد تا علاقمندان بتوانند آن ها را روی پرده بزرگ ببینند.تخطی از این اصل بعد از جایزه شهاب حسینی در كن كلید خورد؛ مسولان هنر و تجربه برای ادی احترام به این بازیگر «ساكن طبقه وسط» او را اكران كردند، در حالی كه فیلم دو سال پیش روی پرده سینماها آمده بود. این اتفاق برای اصغر فرهادی هم رخ داد و فیلم های او در گروه هنر و تجربه روی پرده رفتند. «گاوخونی» اكران عمومی (ولو معدود) داشته و بار دیگر در گروه هنر و تجربه به نمایش در آمده. این گونه تصمیم ها خدشه بر هویت هنر و تجربه نیست؟ فرصت را از دیگر فیلم ها نمی گیرد؟

اكران ویدئویی ها

نمی گوییم قرار نبوده فیلم های ویدئویی در گروه هنر و تجربه جایی داشته باشند اما هر چه گشتیم در میان گفته های دبیر این گروه چیزی درباره این دسته فیلم ها نیافتیم. علم الهدی از فیلم های سینمایی، مستند و كوتاه که با جنبه های هنر و تجربه سروکار دارند برای نمایش در این گروه سینمایی حرف زده بود و اسمی از فیلم های ویدئویی به زبان نیاورده بود. هنر و تجربه محفلی است برای اكران فیلم های ویدئویی. خیلی از آن ها هم با تعریف اصلی این همخوان نیستند. مثلا فیلمی مثل«چهارشنبه» پتانسیل اكران گسترده دارد ولی چون با فرمت ویدئویی تولید شده مجبور است كه در هنر و تجربه روی پرده برود! از آن طرف برخی فیلم ها علاوه بر این كه با تعریف هنر و تجربه نمی خوانند، فاقد كیفیت هستند. فیلم هایی«مثل پریدن از ارتفاع كم»، «ممیرو» ، «316» و ... اما نه كیفیت دارند و نه هنر و تجربه ای هستند. گویا اكران می شوند كه به قیمت رایت سینمایی در شبكه خانگی فروش كنند.

اكران توفیقی ها

در گروه سینمایی هنر و تجربه فیلم های توفیقی جایی برای خودنمایی دارند. سوال این است كه اساسا تفكر ایجاد كننده این گروه ، دادن فرصت برای نمایش فیلم های توقیفی بوده؟ یعنی سازمان سینمایی قصد داشته با راه اندازی گروه هنر و تجربه ، تعداد فیلم های به محاق رفته را كم كند؟ تا الان فیلم های «خواب تلخ»،«گس» ،«دونده زمین» و «خانه پدری» با نمایش در گروه هنر و تجربه رفع توقیف شده اند. مستحضرید كه «خانه پدری» اكرانی كوتاه داشت و بار دیگر از پرده پایین كشیده شد اما همچنان این سوال بی جواب مانده كه نسبت فیلم كیانوش عیاری با هنر و تجربه چیست؟! این نام فقط سرپوشی بوده برای ساكت كردن مخالفان اكران فیلم؟! اتفاقا سازمان سینمایی از همین نقطه ضربه اول را خورد ؛ یعنی بجای حمیت از «خانه پدری» و نمایش گسترده آن ، فیلم را محدود و به نوعی عقب نشینی كرد. در میان فیلم های توقیفی ، تنها «خواب تلخ» مناسب گروه هنر و تجربه است كه امكان نمایش آن را فراهم كرد و باعث شد (هر چند محدود) دیده شود.

اكران زیر خاكی ها

در ادامه اكران فیلم های توقیفی، گروه هنر و تجربه فرصتی در اختیار فیلم های خاك خورده فراهم كرد تا از آرشیو بیرون بیایند و بر پرده سینما نمایش داده شوند. هر چند ابتدای امر، به طور مشخص به این مساله اشاره نشد اما اكران «یك شب» نشان داد كه صاحبان فیلم ها می توانند آثار قدیمی شان را در این گروه روانه پرده كنند.نه فقط «یك شب» كه غالب فیلم ها وقتی روی پرده آمدند، مخاطب به این مساله پی برد كه فاقد جذابیت هستند و نسبتی با تجربه و هنر ندارند. فیلم شهرام مكری یعنی «اشكان انگشتر متبرك و چند داستان دیگر» را كه مستثنی كنیم به فیلم هایی مثل «سه و نیم» ، «خواب است پروانه» ،« 21 اینچ» و «تابو» می رسیم . خب از فیلمی كه چند سال در صف مانده ، توقع دوچندان است اما در عمل نه هنری در آن ها یافت می شود نه تجربه ای. ایرادی هم ندارد منتهی كاش پسوندی دیگر به گروه هنر و تجربه اضافه می شد تا مخاطب بداند این گروه جایی برای نمایش فیلم های قدیمی هم هست!

عدم اطلاع رسانی

یكی از بندهای مورد اشاره علم الهدی ، وضعیت تبلیغات فیلم های گروه هنر و تجربه بوده:  « فیلم های گروه A تا سقف 60 میلیون تومان، فیلم های گروه B تا سقف 40 میلیون تومان و فیلم های گروه C تا سقف 20 میلیون تومان حمایت تبلیغاتی دریافت خواهند کرد. » می دانیم این میزان برای اطلاع رسانی ناچیز است اما پذیرفتنی هم نیست كه در همین اندازه هم شاهد تبلیغات فیلم ها نباشیم. یكی از مهم ترین ایرادهای گروه هنر و تجربه به اطلاع رسانی درباره فیلم های این گروه مربوط است. یعنی فارغ از فیلم های نمایش داده شده ، مخاطب نمی داند با چه محصولی مواجهه است، كی نمایش دارد و كجا می تواند آن را به تماشا بنشینید. در تلویزیون (كه مهم ترین ابزار برای تبلیغ فیلم است) جای تیزر و زیرنویس همه فیلم ها خالی است. بله ، تبلیغ فیلم در تلویزیون كار ساده ای نیست اما اگر گروه هنر و تجربه قرار است جان بگیرد باید مورد حمایت سازمان سینمایی باشد. نه تنها در تلویزیون كه در تبلیغات محیطی و مطبوعاتی جای فیلم های هنر و تجربه خالی است.