چسب زخم التیام دهنده زخم – جلسه اول

اهداف جلسه:

١- پوست
٢-  زخم و طبقه بندی آن
٣- زخم های فشاری
٤-  پیشینه تاریخی زخم

١-١) پوست

پوست وسیع ترین عضو بدن است و اعمال مختلفی مانند محافظت در برابر عوامل خارجی و باکتری ها، تعادل آب و الکترولیت ها، درک حس لامسه و تنظیم دمای بدن را برعهده دارد. پوست از سه لایه به شرح زیر تشکیل شده است:
لایه اول : اپیدرم
اپیدرم خارجی ترین لایه پوست را تشکیل داده و از بافت اپی تلیال تشکیل شده است. داخلی ترین لایه اپیدرم لایه بازال نام دارد که سلول های آن دائما در حال تقسیم شدن هستند. این سلول ها پس از تقسیم به سطح پوست مهاجرت می کنند که به آن فرآیند کراتینیزه شدن می گویند. اپیدرم سیستم خون رسانی ندارد و توسط مویرگ های کوچکی که از لایه های زیرین منشا می گیرند، تغذیه می شود. اپیدرم به چهار طبقه تقسیم می شود که از محل اتصال درم با لایه سلول های بازال شروع و در نهایت به لایه شاخی ختم می شود. این لایه ها عبارتند از:
١- لایه سلول های بازال یا سلول های مادری اپیدرم: سلول های جوانه زننده تمایز نیافته 
٢- طبقه خاردار: در بالای لایه سلول های بازال قرار دارد و از کراتینوسیت هایی تشکیل شده که کراتین تولید می کنند. (کراتین پروتئینی رشته ای و اصلی ترین جزء طبقه شاخدار است.)
٣- طبقه دانه دار: روند تمایز ادامه می یابد و سلول ها کراتین زیادی به دست می آورند و پهن تر می شوند.
٤- طبقه شاخی: سلول های مرده و پهن و بزرگ و چند ضلعی هستند و در ستون های لایه عمودی روی هم انباشته شده اند. این لایه سد فیزیکی اصلی است.

لایه دوم: درم
این لایه شامل بافت هم بندی با عروق خونی فراوان، اعصاب، فولیکول های مو و غدد عرق است. فیبروبلاست ها سلول های اصلی تشکیل دهنده این لایه هستند. این بخش از پوست نقش مهمی در خون رسانی به اپیدرم، تنظیم دما، حمایت های از بافت های زیرین و حفظ الاستیسیته پوست ایفا می کند.
لایه سوم: لایه ساب کوتانئوس یا هایپودرم
این لایه در عمق پوست واقع شده و از بافت هم بند و چربی تشکیل شده است و نقش عایق حرارتی و ضربه گیری علیه ضربات مکانیکی را بر عهده دارد. این بخش از پوست عروق خونی بزرگ را در خود جای می دهد.

١-٢) زخم و طبقه بندی آن

ایجاد هرگونه شکاف و از بین رفتن پیوستگی بافت های بدن چه در داخل و چه در سطح خارجی بدن را زخم می نامند. به عبارت دیگر هرگونه صدمه به نسج نرم را زخم گویند. (نسج نرم در بدن شامل پوست، عضلات، عروق خونی و اعصاب می باشد.)
طبقه بندی زخم ها
سیستم های طبقه بندی زخم ها، به درمانگران کمک می کنند، زخم را به خوبی توصیف کنند و آن را به روش سازمان یافته ای درمان نمایند. معمولا زخم ها را به دو دسته حاد و مزمن تقسیم بندی می کنند.
زخم حاد 
زخم هایی که شروع ناگهانی دارند و زود بهبود می یابند را زخم حاد می گویند. در فرد سالم، زخم های حاد در صورت درمان مناسب به سرعت ترمیم می شوند و عوارضی از خود برجا نمی گذارند.
زخم مزمن
این زخم ها شروع آرام و نامحسوسی دارند و روند درمانی آن ها به دلیل عواملی نظیر عدم خون رسانی مناسب، فشار موضعی، دیابت و غیره به تعویق افتاده یا متوقف شده است. ممکن است یک زخم حاد براثر این عوامل دچار مشکل گردد و به زخم مزمن تبدیل گردد. بهبودی زخم های مزمن به طول می انجامد. این زخم ها چالشی بزرگ برای کادر درمانی هستند و باراقتصادی سنگینی را به سیستم بهداشت و درمان تحمیل می کنند.

انواع زخم های حاد
در یک تقسیم بندی کلی می توان زخم های حاد را به چهار گروه به شرح زیر طبقه بندی کرد.
پارگی
پارگی را می توان به صورت زخمی با لبه های ناهموار ناشی از پاره شدن پوست تعریف نمود. پارگی ها معمولا به وسیله نیرو یا جسم غیرنوک تیز ایجاد می شوند. همراه با زخم، کبود شدگی نیز وجود دارد.
ساییدگی
ساییدگی ها صدماتی هستند که از سایش پوست به یک سطح زبر و خشن نظیر آسفالت به وجود می آیند. ساییدگی به طور معمول آسیبی سطحی است که خودبه خود برطرف می شود و آثاری از خود باقی نمی گذارد، ولی در موارد شدید نیاز به درمان دارد.
کوفتگی
کوفتگی آسیبی است که پوست را از بین نمی برد و تنها کبودی ایجاد می کند و در اثر پاره شدن عروق زیر جلدی ناشی از ضربه یا فشار ایجاد می شود.
محل های دهنده پیوند
در اثر برداشتن قسمتی از پوست برای گرافت در زخم های سوختگی، جراحی و تروماتیک با آسیب وسیع ایجاد می شود.
زخم های جراحی
زخم های جراحی درواقع برش محل جراحی و ناشی از اعمال و اقدامات پیش بینی شده هستند، به همین دلیل ریسک آلودگی و عفونت های بعدی در آن ها کم تر است. علی رغم تمام اقدامات، این زخم ها گاهی دچار عوارضی مانند عفونت، باز شدن محل بخیه ها، خون ریزی و هماتوم می شوند.

١-٣) زخم های فشاری

زخم های فشاری که به نام زخم بستر نامیده می شود، در بیمارانی که به علتی دچار بی حرکتی شده اند عارضه ای مهم به شمار می رود. واژه های متعددی جهت زخم های فشاری به کار رفته است که معمول ترین آن ها Decubitus ulcer و  Bedsore است.
واژه Decubitus از کلمه لاتین دکومبر Decumber به معنای دراز کشیدن مشتق شده است و دلالت بر این دارد که این زخم ها صرفا در نتیجه خوابیدن به مدت طولانی ایجاد می شوند، علت نامگذاری Bedsore بروز مکرر این زخم ها در بیماران بستری در تخت می باشد.
باتوجه به تعاریف از آن جایی که عامل اصلی ایجاد زخم فشار است واژه Decubitus ulcer یا زخم فشاری صحیح ترین و مناسب ترین واژه برای توصیف این زخم هاست. زخم فشاری به زخمی گفته می شود که به علت وارد آمدن فشاری بیش از فشار طبیعی مویرگ ها به مدت طولانی بر سطح پوست ایجاد می گردد که موجب نکروز ناحیه محدودی از بافت های نرم می شود. یک زخم فشاری ناحیه متمرکزی از نکروز بافتی است که هنگامی که بافت نرم بین یک برجستگی استخوانی و یک سطح خارجی به مدت طولانی تحت فشار قرار می گیرد ایجاد می شود.
آمار دقیقی از میزان بروز زخم بستر نمی توان ارائه داد و آمار ارائه شده در هرکشور با کشور دیگرمتفاوت است. به عنوان مثال در کشور دانمارک 43 و در اسکاتلند 86 نفر از هر صد هزارنفر مددجو دچار عارضه زخم فشاری بوده و در هلند 10 تا 20 درصد بیماران پذیرفته در مراکز پرستاری در منزل مبتلا به این عارضه ذکر شده هستند.

١-٤) پیشینه تاریخی زخم

قدمت زخم و درمان زخم به اندازه عمر بشر است. مصر باستان با مشکل زخم بستر آشنا بوده اند، در یکی از مومیایی ها (احتمالا یک شاهزاده مصری) زخم های بستری مشاهده شده که با قطعه ای از پوست یک حیوان پوشانده شده بودند و برخی از این زخم ها حتی در خود نشانه هایی از التیام نیز داشتند. قدیمی ترین دست نوشته موجود در خصوص زخم بستر متعلق به فابریکوس است که واژه قانقاریا را برای این زخم ها به کار برده است. 

مطالب مرتبط:

چسب زخم التیام دهنده زخم – جلسه اول
چسب زخم التیام دهنده زخم – جلسه دوم
چسب زخم التیام دهنده زخم – جلسه سوم
چسب زخم التیام دهنده زخم – جلسه چهارم
چسب زخم التیام دهنده زخم – جلسه پنجم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان
تهیه و تنظیم: اعظم اژدری