خمس درآمد اضافه بر مؤونه!

خمس از احکامی است که معمولا همه ما به دانستن احکام آن نیاز داریم. در این مطلب برخی از موارد خمس بیان می شود.

بخش احکام اسلامی تبیان

محصول کشاورزی:

- چنانچه محصول کشاورزی پس از سال خمس به دست می آید. تکلیف کشاورز نسبت به ادای خمس زراعت چیست؟
جواب: محصولاتی که پس از سال خمسی به دست می آید، جزو درآمد سال آینده محسوب است که در آن سال در زائد بر موونه خمس دارد.

غلات ذخیره شده:

- اگر برنج کاران بعد از برداشت محصول برنج، مقداری از آن را فروخته و هزینه ی زندگی نمایند و مقدار دیگری را نیز برای مصرف سالیانه ی خود نگه دارند، آیا به مقدار برنجی که برای مصرف سال از تابستان نگهداری شده است، خمس تعلّق می گیرد؟
جواب: مقدار زائد بر موونه در سر سال خمسی، متعلّق خمس است.

کالای مصرف نشده:

- تعدادی درب پروفیلی برای خانه ی مسکونی ام خریداری کردم، ولی بعد از دو سال به علّت عدم تمایل به استفاده، آنها را فروخته و پولش را به حساب شرکت آلومینیوم واریز کردم تا به جای دربهای قبلی، به همان قیمت برای من دربهای آلومینیومی بسازد، آیا به آن پول خمس تعلّق می گیرد؟
جواب: در فرض مرقوم که مورد استفاده واقع نشده، پول خرید آن با محاسبه تورّم خمس دارد و اضافه قیمت جزو درآمد سال فروش است که اگر صرف در مؤنه آن سال شده خمس ندارد.

خمس حقوق معوّقه:

- حقوق ماهیانه ی کارمندان که پرداخت آن توسط دولت چند سال به تأخیر افتاده، آیا هنگام دریافت، جزو درآمدهای همان سال (سال دریافت) محسوب می شود و محاسبه ی خمس آن در سر سال خمسی واجب است یا اینکه به این مال اصلاً خمس تعلّق نمی گیرد؟
- جواب: حقوق معوّقه از درآمدهای سال دریافت آن محسوب می شود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب است.
- جایی که در آن کار می کنم، چند سال است مبلغی به من بدهکار است که تاکنون آن را نپرداخته است، آیا به این مبلغ به مجرّد دریافت آن خمس تعلّق می گیرد یا اینکه باید یک سال بر آن بگذرد؟
جواب: مبالغی که طالب دارید اگر بابت اجرت کار باشد و سر سال خمسی قابل دریافت نباشد، جزو درآمد سال دریافت آن محسوب می شود که اگر در همان سال دریافت در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.
- سر سال خمسی من اول شهریور است، معمولاً امتحانات دانشگاه ها و مدارس در اردیبهشت و خرداد برگزار می شود و بعد از شش ماه، اجرت اضافه کاری ما در ایّام امتحانات پرداخت می شود، خواهشمندم توضیح بفرمایید که اگر اجرت کاری را که قبل از پایان سال خمسی انجام داده ام، بعد از پایان سال دریافت کنم، آیا خمس به آن تعلّق می گیرد؟
جواب: حقوق معوّقه و اجرت اضافه کاری، جزئی از درآمدهای سال دریافت آن محسوب می شود و اگر در هزینه های سال دریافت مصرف شود، خمس ندارد.
- اگر کارمندی حقوق سال خمسی خود را بعد از رسیدن آن دریافت کند، آیا دادن خمس بر او واجب است یا خیر؟
جواب: اگر تا سر سال خمسی قابل دریافت باشد، پرداخت خمس آن واجب است، هر چند هنوز آن را نگرفته باشد؛ در غیر این صورت، جزو درآمدهای سالی که آن را دریافت می کند، محسوب می شود.
گرفتن حقوق ماهیانه قبل از سال خمسی
- کارمندانی که سر سال خمسی آنها در پایان ماه اسفند است و حقوق خود را پنج روز زودتر از سر سال خمسی می گیرند تا در ماه اول سال جدید مصرف کنند، آیا پرداخت خمس آن واجب است؟
جواب: اگر حقوقی را که قبل از پایان سال دریافت می کنند تا آخر سال خمسی در مؤونه مصرف نکنند؛ پرداخت خمس آن واجب است.
پیش دریافت اجرت
- اگر قبل از رسیدن سر سال خمسی پولی را به عنوان پیش پرداخت، دریافت کنیم و نیمی از کاری که باید انجام دهیم قبل از سر سال خمسی و نیمی دیگر پس از آن (در سال خمسی جدید) انجام شود، آیا پرداخت خمس کلّ پیش پرداخت واجب است؟
جواب: پرداخت خمس مقداری از پیش پرداخت که در مقابل آن، کاری انجام گرفته است واجب است.

حقوق بازنشستگی:

- افراد بازنشسته که همچنان حقوق ماهیانه دریافت می کنند، آیا باید خمس حقوقی را که در طول سال دریافت می کنند، بپردازند؟
جواب: در صورتی که از مخارج سال اضافه بیاید، پرداخت خمس آن سر سال خمسی واجب است.
مبالغ پرداخت شده به بازنشستگان
- مرسوم است به کارمندانی که بازنشسته می شوند مبلغی اعطا می شود که خود شامل سه بخش است:
الف: مبلغی که به عنوان پاداش به بازنشسته پرداخت می شود.
ب: مبلغی که از حقوق فرد ماه به ماه کم شده و در هنگام بازنشستگی دو برابر آن به فرد داده می شود.
ج: مبلغی که در قبال مرخصی هایی که فرد می توانسته استفاده کند و استفاده نکرده است به او داده می شود. نظر شما در مورد خمس این مبالغ چیست؟
جواب: مورد اول خمس ندارد و اما مورد دوم، آن مقدار که از حقوق کسر شده و سر سال خمسی قابل  استرداد بوده، پس از دریافت، مشمول خمس است و اگر قابل استرداد نیست و با اختیار کارمند کسر نشده حکم مورد سوم را دارد؛ و اگر با اختیار کارمند کسر شده احتیاط واجب این است که بلافاصله پس از دریافت خمس آن پرداخت شود و مورد سوم، اگر تا فرا رسیدن سر سال خمسی باقی بماند، خمس دارد.

درآمد به دست آمده از غیرمسلمانان:

- آیا بر حقوقی که با کار کردن در کشور غیرمسلمان از طرف غیرمسلمان به دست ما می آید، خمس واجب است؟
جواب: با گذشت سال خمسی چنانچه صرف در مؤونه ی زندگی شده باشد، پرداخت خمس آن واجب است.

درآمد مدّاحان

- اگر کسی از راه مدّاحی کردن مبلغی به او دهند آیا به آن مبلغ خمس تعلّق می گیرد؟
جواب: اگر از خرج سال او اضافه آمد، خمس دارد.

منبع:

کتاب احکام خمس، مطابق با فتاوای رهبری