سیانور ؛عشق با طعم زهر

نگاهی به فیلم سیانور ساخته بهروز شعیبی که از هفته پیش به سینماها آمده است.

در جشنواره سال گذشته دو فیلم در ژانر سیاسی و با محوریت سازمان مجاهدین اکران شد که یکی امکان مینای کمال تبریزی و دیگری سیانور بهروز شعیبی بود. جای بس شگفتی بود که فیلم دوم هم از حیث ساختار سینمایی و پردازش مضمونی به قصه و بازنمایی موقعیت یک گروهک سیاسی بهتر از فیلم اول بود اما نه تنها کمتر از فیلم اول مورد توجه قرار گرفت که اساسا از منظر داوران دیده نشد!

بهروز شعیبی با این فیلم یک جهش در کارنامه سینمایی خود از حیث کارگردانی داشته و می توان ادعا کرد که یکی از بی نقص ترین فیلم های سیاسی را در سالهای اخیر ساخته است. دست کم سه مولفه مهم را می توان در موفقیت سیانور موثر دانست : یکی روایت قصه و اجرای اثر که با ریتم مناسب و تقطیع دقیق سکانس ها همراه است، دوم شخصیت پردازی ها قصه که به ویژه با توجه به اینکه فیلم درباره یک گروه یا تیپ سیاسی است دچار تیپ سازی های متداول سینمایی نشده و فیلمساز تلاش کرده تصویر منطقی و واقع گرایانه ای از شخصیت های وابسته به مجاهدین ترسیم کند که در یک شمایل خاکستری به همراه نمایش وجوه منفی و مثبت آنها همراه باشد که خب این مساله در باورپذیری کاراکترها و منطق فیلم به شدت موثراست. و سوم قاب بندی دوربین و زیبایی شناسی بصری که البته طراحی صحنه و بازسازی دوران قبل انقلاب را هم می توان در درون آن جای داد.
فارغ از اینها شعیبی طرح مناسبات سیاسی شخصیت های قصه خود را با بیان یک قصه عاشقانه در هم تنیده است تا یک درام سیاسی- عاشقانه ای شکل بگیرد که البته واجد سویه پلیسی- معمایی هم باشد. ترکیب مولفه ها و عناصر مختلف این ژانرهای متفاوت، سیانور را به فیلمی با ساختار فرمیک و مضمونی جذاب و قابل اتکا در بازنمایی قصه گروهک مجاهدین بدل کرده که به خوبی توانسته دو قطبی مجاهد- منافق را که در تاویل های سیاسی از این گروهک می شود صورت بندی کرد. کارگردان تلاش کرده تا در بستر یک موقعیت نمایشی به بازنمایی جریان فکری _ تاریخی سازمان مجاهدین پرداخته و پارادوکس ها و تضادهای درون گروهی آنها را به تصویر بکشد؛ بدون اینکه بخواهد از طریق نقد بیرونی و بعضا شعاری به تخریب آن دست بزند.

به عبارت دیگر از طریق این نقد درونگرایانه موجودیت پوشالی و سست این سازمان را برملاء می کند. ضمن اینکه در یک تاویل و روایت تاریخی، ریشه های انشعاب درونی این گروهک را به تصویر می کشد.
 به نظر می رسد این فیلم واجد پشتوانه های مطالعاتی و پژوهشی بوده و کارگردان با وسواس و دقت و درایت سیاسی- سینمایی به بیان قصه و روایت آن پرداخته است. قطعا طرح این قصه حرکت روی لبه تیغ است که شاید کوچک ترین غفلت یا گاف تاریخی می توانست بنیان آن را بلرزاند.
تصویربرداری و طراحی صحنه فیلم که به شدت چشمگیر است و می تواند به عنوان یک الگوی موفق در ساخت آثار تاریخی معاصر مورد استفاده قرار بگیرد نه لزوما به این معنی که در چیدمان و بازنمایی دهه 50 از حیث بصری و معماری و فضای شهری دقیق عمل می کند که روح آن دوره نیز بر کالبد این فضاسازی دمیده شده به طوری که امکان همذات پنداری زمانی با حس نوستالژیک را برای مخاطب فراهم می نماید.
مهمترین نقطه عطف و قدرت فیلم از حیث فرامتنی یعنی جایی که قرار است قصه فیلم را فارغ از ساختار و متن سینمایی اش ببینیم. به این معنی که فیلمساز تلاش کرده تا نگاهی انسانگرایانه به یک قصه ملتهب سیاسی داشته باشد. این نگرش انسانگرایانه که از طریق حل تضاد درونی میان اعتقادات و وظایف تشکیلاتی با رجوع به فطرت انسانی خویش صورت بندی باشد در عین حال سویه رئالیستی خود را حفظ کرده و ساختار و لحنی واقع گرایانه دارد.
ضمن اینکه با افزودن داستانک های استخوان دار به خط اصلی قصه، فیلم از نفس نمی افتد و مخاطب را تا پایان با خود همراه می کند. کاش روایت غیر خطی قصه حجم کمتری داشت تا یکدستی آن با ساختار کلی و روانی اثر همسازتر می شد.
باید به بهروز شعیبی تبریک گفت که در دومین فیلم بلند خود یک عاشقانه _ سیاسی خوب را برای ما روایت کرده است.

شناسنامه سیانور
کارگردان: بهروز شعیبی
نویسنده: مسعود احمدیان
بازیگران: مهدی هاشمی، هانیه توسلی، حامد کمیلی، پدرام شریفی، بابک حمیدیان، بهنوش طباطبایی، رضا مولایی، فرزین صابونی، فریدون محرابی، سارا توکلی، وحید حبیبیان، وحید رونقی، آتیلا پسیانی
خلاصه داستان فیلم :پایان یك سكوت طولانى! امیر و هما پس از مدتى یكدیگر را مى یابند در حالیكه یك انتخاب بیشتر ندارند؛ سیانور یا زندگى! و آن ها زندگى را انتخاب مى كنند.