دو جریان فرهنگ ساز

واقعه عظیم عاشورا، محصول یک اتفاق نبوده است. جریان فرهنگی که پیش از آن حکومت امام علی و امام حسن علیهما السلام را تحت تاثیر خود قرار داده بود نیز، متاثر از همین جریان است.

پذیرش القائات فرهنگی و تبعیت و دنباله روی از چیزهایی که از جریانی به فرد و یا جامعه القاء می شود، عامل تعیین کننده مهمّی در فرهنگ و رویکردهای رفتاری و شکل گیری سرنوشت جامعه است. از اول آفرینش و در طول تاریخ زندگی انسان ها، دو جریان متضاد، بر فکر و فرهنگ و رفتار انسان ها تأثیر گذاشته است. به هر نسبتی که مردم از آنها پذیرفته اند، مطابق همان، فرهنگ شان شکل گرفته و در عملشان رویکرد داشته و نمایان شده است. یک جریان کوشش داشته که انسان ها را از زندگی صرفاً مادّی فرا آورده و به سوی همه خوبی ها پیش برد. عدالت، امانت، صداقت، عزّت، نوع دوستی، خدمت به خلق، پاک دامنی و دیگر خوبی ها را در راستای خداشناسی و خداگرایی، در میان افراد جامعه تحقق بخشد. در ادبیات مذهبی و فرهنگ الهی، این جریان را «جریان زنده نگه داشتن معروف» می توان نام نهاد. جریان دیگر، جریانی است که با جریان فوق تضاد دارد و در طول تاریخ کوشش داشته که مردم جوامع را در دام ستمگری، خیانت، ذلّت، خود خواهی، افسادگری، عصیان، طغیان و بی بند و باری، لذّت طلبی از نوع حیوانی و سرانجام سقوط در وادی نکبت و مرگ ذلّت بار گرفتار سازد. این جریان در ادبیات دینی و مذهبی بنام «جریان منکرات» شناخته می شود.
قرآن اعلام می کند که جریان احیای معروف، راه خدایی و روش الهی است:
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ؛ البته خداوند فرمان می دهد به عدالت و نیکی به دیگران و عطا و کمک به بستگان و نزدیکان و باز می دارد از فحشاء و زشتی و تجاوز و ستم بر دیگران، شما را پند می دهد به امید آنکه شما تذکر یابید و آگاه گردید».

جریانی دیگر و روش دیگر، راه شیطان و روش پیروان شیطان است و البته هر کس از شیطان تبعیت کند، بر او مسلط می شود!
«إِنَّما یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ؛ از گام های شیطان تبعیت نکنید؛ زیرا برای شما دشمنی آشکار است. او فقط به زشتی ها و فحشاء فرمان می دهد و به اینکه چیزهایی را که نمی دانید به خدا نسبت دهید»
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید از گام های شیطان تبعیت نکنید و هرکس گام های شیطان را دنبال کند، پس او به فحشاء و زشتی ها فرمان می دهد...»
این دو جریان در تمام طول مسیر حرکت حضرت امام حسین علیه السلام که منجر به واقعه مصیبت بار عاشورا شد، کاملا بارز و هویداست و ایشان، علت حرکت خود را این گونه بیان می دارند: «إِنّی  لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا وَ لا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاْصْلاحِ فی  أُمَّةِ جَدّی (صلی  الله علیه وآله وسلم) أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهی  عَنِ المُنْكَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّی  وَ أَبی  عَلِی  بْنِ أَبیطالب: من از روی  خودخواهی  و خوشگذرانی  و یا بری  فساد و ستمگری  قیام نكردم، بلكه قیام من بری  اصلاح در امّت جدّم می باشد، می خواهم امر به معروف و نهی  از منكر كنم و به سیره و روش جدّم و پدرم علی  بن ابیطالب عمل كنم.

منابع:
دانشنامه امام حسین علیه السلام
امام حسین (ع) و دو جریان در گستره تاریخ
سایت شهید آوینی