سفالهای ایرانی را اروپایی ها می خواهند

هنر سفالگری ایرانی، یکی از قدیمی ترین صنایع دستی این مرز و بوم است که امروزه نیز بسیار از کشورها، از جمله اروپایی ها، خواهان آن هستند اما متاسفانه در حال حاضر ، این هنر وضعیت خوبی در کشور ندارد و بسیاری از کارگاه های سفال سازی بسته شده اند.

حدود شش هزار سال پیش ازمیلاد اولین نشانه پیدایش کوره پخت، در ایران آغاز شد و در سه هزار و پانصد سال پیش از میلاد چرخ سفالگری ساده ای که با دست حرکت می کرد ابداع گردید. در واقع پیدایش چرخ سفالگری تحوّل بزرگی را در ین صنعت بوجود آورد بطوریکه امروزه، آثار سفالین بسیاری از ادوار کهن ایران کشف شده که نشان از تبحر صنعتگران آن دوران و رونق این حرفه دارد.

اما مهارت و استادی کوزه گران باستان تنها از نظر فنی نبوده است، زیبایی این فراورده ها فوق العاده است. به کار بردن رنگیزه های اکسیدی با قلم مو با حرکات متوالی کاملا مشهود است. تزئینات نقش حیوانات و نباتات را تقریبا با طرح هندسی دقیق نشان می دهد.

با چنین پیشینه ای ماندگاری این هنر تا امروز امری بعید نیست؛ خصوصا آنکه با ورود اسلام به ایران و منع استفاده از ظروف طلا و نقره، این صنعت جانی دوباره گرفت و مقبولیتی دوچندان یافت. هم اکنون در ایران، همدان، تهران ، تبریز و یزد از مراکز مهم سفالگری هستند اما متاسفانه اوضاع این هنر چندان خوب نیست و نیازمند حمایتی جدی از سوی مسئولین است. محمد کثیری یک از هنرمندانی است که در عرصه هنرهای دستی فعالیت می کند.

وی درباره وضعیت سفال در کشور گفت: معتقدم صنعت و هنر سفال و در کل صنایع دستی به دلیل عدم مدیریت صحیح در کشور امروز در وضعیت صحیحی قرار ندارد چراکه از هنرمند در این صنعت پشتیبانی نمی شود و متاسفانه ما در این رابطه در حال عقب گرد هستیم. دقیقا همان اتفاقی که در فرش افتاد در زمینه سفال نیز در حال رخ دادن است و ما داریم قافیه را می بازیم.

او با اشاره به مشکلات بسیاری که در رابطه با صنعت و هنر سفال در کشور وجود دارد؛ توضیح داد: بسیاری از کارگاه های سفالگری در کشور یا بسته شده اند یا نفس های آخر را می کشند، دانشگاه هایی که این هنر در آن جا تدریس می شود؛ متاسفانه از لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری دچار مشکل هستند و فقط به نوعی صورت مسئله را مطرح می کنند. ما همیشه در پاسخ مانده ایم و جوابی نداریم.

این هنرمند با ذکر مثال «آفتاب و لگن هفت است شام و ناهار هیچی» گفت: شهر لاله جین در چند ماه گذشته به شهر سفال جهان لقب گرفت اما وقتی محصولات آن را با دو دهه گذشته مقایسه می کنیم؛ می بینیم هیچ تفاوتی نکرده و همچنان همان محصولات را شاهد هستیم چراکه هیچ حمایتی از سفالگر نمی شود.

کثیری به نقش حمایتی سازمان صنایع دستی به عنوان متولی این امر در سال های دور اشاره کرد و افزود: مرحوم حاج عباس سهیل از سفالگران قدیمی شهر شهرضا می گفت در سال 52 از طرف دولت و سازمان صنایع دستی آن زمان ما را حمایت می کردند و اجناس ما را می خریدند. این کار باعث می شد محصولات از نظر کمی و کیفی رشد پیدا کند.

او با تاکید براینکه مدیریت صحیح در زمینه تمامی صنایع دستی نه تنها سفال وجود ندارد، ادامه داد: امروز متاسفانه وقتی به سازمان صنایع دستی یا هر سازمان دیگری جنسی فروخته شود؛ هنرمند باید مدت ها به دنبال پول خود برود. سازمان های حمایتی متاسفانه به سازمان های بازرگانی تبدیل شده اند. باید مدنظر داشت که اقبال عمومی جامعه نسبت به سفال در حال افزایش است و مردم بیش از گذشته نسبت به این صنعت چه از نظر آموزش و چه از نظر استفاده از محصولات سفالی تمایل دارند و این مسئله بسیار خوبی است چراکه می تواند نویدبخش این باشد که ما با حمایت از این صنعت در داخل کشور و صادرات آن به کشورهای دیگر می توانیم موفق باشیم.

کثیری به تعطیلی کارگاه های سفال سازی در شهرستان ها اشاره کرد و افزود: در گذشته که کارگاه های زیادی فعال بودند؛ محصولات خریداری و صادر می شد اما امروز فقط چند کارگاه معدود مشغول فعالیت هستند.

کثیری با بیان اینکه اگر ما در زمینه صنایع دستی مانند سفال و توریسم فعال شویم نیازی به صادرات نفت نداریم، گفت: متاسفانه بیشترین تمرکز خود را روی صنعت خودروسازی گذاشته ایم درحالی که هیچ وقت نمی توانیم مانند بنز آلمان تولید کنیم نهایت تولیدات ما می شود همین ماشین هایی که در خیابان هایمان تردد می کنند.

او ادامه داد: متاسفانه این مسئله در زمینه مدیریت شهری هم وجود دارد و بجای استفاده از متریالی که هزاران سال در کشور ما در زمینه معماری کاربرد داشته از مواد و متریالی مانند شیشه در نماهای ساختمان  استفاده می کنیم. این موارد به صورت زنجیر بهم پیوسته اند و بازهم تاکید می کنم عدم مدیریت صحیح است که این معضلات را امروز در شهرها در زمینه معماری شاهد هستیم.

این هنرمند با بیان اینکه ایرانیان، آدم های لطیفی هستند، خاطرنشان کرد: باتوجه به روحیات مردم و آب و هوا و اقلیم کشورمان می توانیم بجای استفاده از نماهای شیشه ای و سنگی از متریالی استفاده کنیم که با کشور ما سازگار است و سال هاست در این اقلیم دوام آورده است اما به دلیل عدم فرهنگ سازی در زمینه استفاده از این متریال در شهرسازی و نبود مدیریت ما امروز شاهد این معماری هستیم.

کثیری تصریح کرد: برای فرهنگ سازی بهتر است از مکان های عمومی و ساختمان های دولتی شروع کنیم قطعا فرهنگ استفاده از آن در جامعه رواج پیدا می کند و اقبال عمومی به این سمت خواهد رفت.

او با بیان خاطره ای از زمان دانشجویی خود گفت: کشور ما در زمینه سفال قدمت هزاران ساله دارد اما متاسفانه استاد سر کلاس به دانشجو روش چرخ کاری آمریکایی را آموزش می دهد در حالی که آمریکا 350 سال پیش کشف شد یعنی زمانی که دانشگاه ایران در میان ده دانشگاه برتر جهان بود اما امروز جایگاه دانشگاه هنر در کجاست؟!

او با تاکید بر اینکه عدم مدیریت، عدم توجه به این هنر و نبود فرهنگ  استفاده از آن باعث شده نسبت به گذشته پس رفت داشته باشیم، تصریح کرد: اگر با همین رویه پیش برویم مطمئن باشید کارگاه استاد عبادی در نطنز هم به عنوان آخرین کارگاه سفالگری در این شهر بسته خواهد شد. مدیران باید بدانند که اگر بهترین ماشین در ایران ساخته شود نهایتا می شود بنز که اروپا به آن احتیاجی ندارد اما قطعا صنایع دستی و هنر ما را می خواهند، پس نیازمند یک عزم جدی در عرصه مدیریت و ملی در این زمینه هستیم.

منابع: ایلنا/ کویرها و بیابان های ایران