ضرب المثل عاشورایی

از نگاه مردم، شکار در شب گناهی بزرگ است،‌ زیرا حیوانات به ویژه پرندگان، در لانه‌های خویش خوابیده‌اند. مثل بدین باور نظر دارد و به نفاق و دورنگی اشاره می‌کند.

فتحعلی شاه در دین داری بسیار متظاهر بود و به ویژه برای اظهار ارادت به خاندان پیامبر (ص) مال بسیار مصرف می‌کرد. او به سادات احترام می‌گذاشت، با سید حسن تقوی تهرانی عقد اخوت بسته بود و او را اخوی می‌خواند. بدین سبب فرزندان سید حسن، به سادات اخوی شهرت یافتند.
روزی یکی از فرزندان این خانواده از پدرش – که سوادی اندک داشت – پرسید: «آقاجان، سیدالشهداء هم سید بود؟»
پدر جواب داد: « بلی، اما اخوی نبود.»
مثل در آن واقعه ریشه دارد و برای بیان موقعیت کسی که از شایستگی کافی برخوردار است ولی به دلیل عدم وابستگی به قدرت‌مندان جایگاه در خور نیافته،‌ به کار می‌رود.

شخصی نماز می‌گزارد. رندی با رفیقش شرط بست که نماز وی را باطل گرداند. آن‌گاه رو به او کرده و با صدای بلند به دوستش گفت: نماز خواندن را از این مشهدی یاد بگیر. آن شخص با سه انگشت خویش به وی اشاده کرد و گفت: سه سفرم کربلا رفته‌ام.
این مثل – که در آن واقعه ریشه دارد- به نادانی،‌ ساده‌لوحی و بی‌خردی نظر دارد و در برابر کسی که ناآگاهانه خود را می‌ستاید، به کار می‌رود.

سنگ و سفال بر سر آن‌ها
خـاک کـــربلا به ســر مـــا
در استان گیلان، در پایان قصه ‌ها این جمله را برای کودکان تکرار می‌کنند و بدین وسیله ارادت خود به اهل بیت (ع) را آشکار می‌سازند. به زبان گیلکی مثل چنین است:
«سنگ و سفال اوشانی سر خاک کربلا امی سر»

گروهی از شیفتگان امام حسین (ع) به جای سینه زنی و زنجیر زنی سنگ به سینه می‌زدند. برخی از محققان دو نمونه از سنگ زنی را چنین ثبت کرده‌اند:
۱- در دهه‌های عاشورا، صاحبان کوره‌های گچ پزی و آجر و آهک پزی بیش از همه هیجان نشان می‌دادند. آن‌ها چنان سنگ و آجر به سینه می‌کوفتند که مجروح می‌شدند. در باور آنان صدمه‌ی فزون‌تر به معنای ثواب بیش‌تر بود.
۲- سیده‌ای به نام «شهربانو خانم»‌ معروف به «دختر آقا» – که دختر پر سن و سال، همیشه سبز پوش و از اهالی همدان بود- برای مظلومیت حضرت سیدالشهداء همواره در مراسم عزاداری و روضه خوانی شرکت می‌کرد و ضمن سر دادن شیون، با «یک قطعه سنگ سیاه» به اندازه‌ مشت جمع شده‌ یک انسان بالغ به سینه‌ خود می‌کوفت. او هر جا که می‌رفت این سنگ را همراه می‌برد.
به هر حال در گذشته سنگ به سینه زدن به معنای طرف داری از امام (ع) و شرکت در محفل ویژه‌ آن حضرت بود.
مثل بدان مراسم اشاره دارد و برای بیان طرف‌داری از اشخاص و گروه ‌ها به کار می‌رود.

سنگ زنان کسانی بودند که اغلب در کوره های آجر پزی ها کار می کردند. اینان در ایام محرم دسته‌های ویژه پدید می‌آوردند و هر کدام با دو سنگ یا دو چوب به سوگواری می‌پرداختند. این کردار، آهنگی مخصوص پدید می آورد و با جست و خیز شگفت آنان همراه می‌شد. سنگ زنان کاشان در این نوع سوگواری به مهارت و چابکی معروف بودند و در قالب دسته‌ای خاص به همه‌ی محلات سر می‌کشیدند.
مثل به آن‌ها اشاره دارد و درباره‌ی کسانی که همه جا حاضرند و در هر واقعه‌ای از کارکنان و پرچم‌داران شمرده می‌شوند، به کار می‌ رود.

کانال کودک و نوجوان تبیان