تبیان، دستیار زندگی
عدم توجه به دستورات رهبر، ایجاد دو دستگی و ضعف تدریجی یک گروه را در پی خواهد داشت. اهمیت این موضوع در ابعاد وسیع خلافت و جانشینی رسول خدا دو چندان خواهد شد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : محمد باعزم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مفاهیم انحراف آمیز سقیفه!

عدم توجه به دستورات رهبر، ایجاد دو دستگی و ضعف تدریجی یک گروه را در پی خواهد داشت. اهمیت این موضوع در ابعاد وسیع خلافت و جانشینی رسول خدا دو چندان خواهد شد.

محمد باعزم- بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
سقیفه

عدم توجه به دستورات یک رهبر، ایجاد دو دستگی و ضعف تدریجی یک گروه را در پی خواهد داشت. اهمیت این موضوع در ابعاد وسیع خلافت و جانشینی رسول خدا که وظیفه هدایت همه مردم را بر عهده دارد و زمینه ساز یک حکومت عادلانه را در پی خواهد داشت، دو چندان خواهد شد. تشکیل سقفیه و نتایج آن، آثار و تبعاتی را در اساس اسلام در پی داشت که نوشتار حاضر برخی از آثار منفی آن را از دیدگان مخاطب می گذراند.

١ . خودسرى در تصمیم گیرى:

شرکت کنندگان در گردهمایى سقیفه سفارشات پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) را در مورد اهل بیت  وى، نادیده گرفتند و به دستورات صریح آن حضرت مبنى بر لزوم پیروى و تمسک به آنان ، اهمیت قائل نشدند. فرضاً اگر از ناحیه رسول اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم)نیز سخنى در باره خلافت هیچ یک از خاندان آن بزرگوار صادر نشده بود و این خاندان از جنبه اصالت خانوادگى، خویشاوندى با پیامبر و اخلاق، جهاد، علم، عمل، ایمان و یا اخلاص بر دیگران امتیازى نداشته بلکه مانند سایر صحابه به شمار مى آمدند، از نظر عقل و شرع و عرف چه مانعى داشت که انجام بیعت را تا پایان مراسم کفن و دفن پیکر مطهر رسول اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) به تأخیر اندازند؟(1) انجام چنین عمل شتاب زده اى از این افراد براى جبران خلائى که در پى وفات رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) به وجود آمد، اگر قرار بود بر چیزى دلالت کند قطعاً دلیل بر این بود که باید روایات و یا زمینه سازى هاى قانونى رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) در مورد اهل بیت را نادیده گرفت سپس به سرعت در پى به دست گرفتن زمام امور برآمد تا در صورت جریان امور به روال طبیعى، این سفارشات تأثیرى بر جاى ننهد. به همین دلیل خلیفه دوم در مورد بیعت خلیفه اول گفت: بیعت خلیفه اول عملى بى تدبیرانه بود، خداوند مسلمانان را از شر آن مصون داشت، به هوش باشید اگر کسى دیگر بار چنین بیعتى انجام دهد او را بکشید.(2)

تبدیل معناى نبوت الهى و جانشینى رسول اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم)، به حاکمیتی فامیلى که قدرت و مشروعیت خود را از انتخاب افراد قبیله به دست مى آورد نه از دستورات آیین مقدس اسلام از جمله مفاهیم منفی سقیفه است

٢ .یک جانبه گرایی

این بیعت در جمع اهل حل و عقد که در به دست آوردن اجماع و نیز مشروعیت انتخاب، شرطى اساسى به شمار مى آمد، انجام نپذیرفت، زیرا در سقیفه با طبقه برجسته صحابه نظیر على(علیه السلام) و عباس و عمار یاسر و سلمان و خزیمه بن ثابت و ابوذر و ابو ایّوب انصارى و زبیر بن عوام و طلحه، و اُبىّ بن کعب و بسیارى دیگر، مشورتى صورت نگرفت.

٣ .شیوه بیعت

در شیوه بیعت گرفتن از مسلمانان، سختگیرى و خشونت به کار گرفته شد و بسیارى از مسلمانان به زور وادار به بیعت شدند و تازیانه خلیفه دوم در راستاى اجرا و عملى شدن این بیعت نقش بزرگى ایفا کرد.

٤ . مفاهیم انحراف آمیز سقیفه

الف- برترى جویى بر امت که با شعار «چه کسى در حکومت محمد(صلی الله علیه و آله) با ما به ستیزه بر خواهد خواست؟!» نسبت به مسلمانان، اهانت روا داشتند.

ب- تبدیل معناى نبوت الهى و جانشینى رسول اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم)، به حاکمیتی فامیلى که قدرت و مشروعیت خود را از انتخاب افراد قبیله به دست مى آورد نه از دستورات آیین مقدس اسلام. ج- فرصت دادن به مسلمانان براى طرح تعدد قدرت و رقابت با کسى که خداوند طبق دستورات حکیمانه اش اطاعت وى را بر مردم لازم شمرده و به تمرد واداشتن مردم در برابر حاکم معصومى که به فرمان خدا منصوب شده بود چنان که (در مسأله جانشینى پیامبر) اظهار داشتند: امیرى از ما و امیرى از شما.

د-گردهمایى سقیفه زمینه مناسبى ایجاد کرد تا وجود امت و آراء آنان نادیده گرفته شود چنان که یک بار دیگر این مسأله در زمان تعیین جانشینى خلیفه دوم، و بار سوّم هنگام مرگ او در شورایى که وى بر مسلمانان تحمیل کرد، تجسم یافت.

سقیفه
گردهمایى سقیفه زمینه مناسبى ایجاد کرد تا وجود امت و آراء آنان نادیده گرفته شود چنان که یک بار دیگر این مسأله در زمان تعیین جانشینى خلیفه دوم، و بار سوّم هنگام مرگ او در شورایى که وى بر مسلمانان تحمیل کرد، تجسم یافت.

موضع گیرى ابوسفیان

روایت شده، ابوسفیان به در خانه رسول اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) که على و عباس در آن حضور داشتند آمد و گفت: چرا خلافت باید در کوچک ترین طایفه قریش قرار گیرد؟! به خدا سوگند! اگر بخواهم شهر مدینه را بر ضد وى (خلیفه اول) از سواره و پیاده پر خواهم کرد. على(علیه السلام) فرمود: «ابو سفیان! برگرد، تو مدتى طولانى با اسلام و مسلمانان دشمنى کردى ولى نتوانستى هیچ گونه ضرر و زیانى بر آن وارد سازى». هم چنین منقول است: پس از بیعت مردم با خلیفه اول، ابوسفیان از راه رسید و گفت به خدا سوگند! دود فتنه اى را مى بینم که تنها خون آن را فرو مى نشاند، اى خاندان عبد مناف! خلیفه اول را با شما چه کار؟ على و عباس آن دو تنى که به ضعف و زبونى کشیده شده اند کجایند؟ و سپس رو به على(علیه السلام)کرد و گفت: دستت را پیش آر تا با تو بیعت کنم، حضرت از این کار خوددارى و ابو سفیان را مورد نکوهش قرار داد و فرمود: تو از این کار جز فتنه و آشوب منظور دیگر ندارى و از دیر باز بد خواه اسلام بوده اى، ما به نصیحت تو نیازى نداریم.(3)

زمانى که با خلیفه اول بیعت صورت گرفت: ابوسفیان گفت: مارا با ابوفصیل چکار؟ خاندان عبد مناف باید زمام امور را به دست گیرند! به ابوسفیان گفته شد: خلیفه اول به پسرت ولایت داده است گفت: به راستى که خویشاوندى را به جا آورده است(4) معناى مخالفت ابوسفیان با ماجراى سقیفه، برحق دانستن على(علیه السلام) و بنى هاشم نبود، بلکه یک حرکت سیاسى ظاهرى تلقى مى شد که به وسیله آن قصد داشت نسبت به اسلام مکر و حیله انجام دهد و بدان جفا و ستم روا دارد وگرنه ارتباط ابوبکر و ابوسفیان فوق العاده قوى بود.(5).


پی نوشت ها:
(1).النص و الاجتهاد، در سیّد شرف الدین ٢٥ چاپ اسوه
(2).تذکره الخواص ٦١، به صحیح بخاری کتاب الحدود، باب رجم الحبلی مراجعه شود
(3).تاریخ طبری ٢/ ٤٤٩، کامل ابن اثیر ٢/ ٣٢٦، چاپ دار الفکر
(4).تاریخ طبری ٢/ ٤٤٩، چاپ دار الأعلمی، کامل ابن اثیر/ ٣٢٦٢٫
(5).صحیح بخاری ٢/ ٣٦٢٫

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.