منظور از سبک هنری چیست؟
سبک یا شیوه هنری (استیل) ، عبارت از آن خصلت های صوری است که به یک اثر یا مجموعه آثار معین اختصاص دارد و آن ها را از سایر آثار متمایز می کند .
این خصلت های ویژه باید دارای پیوندی درونی و ارتباطی ارگانیک باشند ؛ و یا به عبارتی ، باید نشانه های یک واحدِ کامل را عرضه دارند . مثلا ویژگی های منفردی نظیر هلال تیزه دار یا طاق متقاطع یا عناصر قائمِ مکرر و غیره به تنهایی سبک معماری گوتیک را نمی سازند ، بلکه ارتباط ارگانیک تمامی این اجزاء است که یک کلِ معنادار را شکل می دهند .
در مثالی دیگر ، خصوصیاتی چون شکل های پویا ، یا سطح های متباینِ روشنی و تاریکی ، و یا ترکیب بندیِ غیر متمرکز ، هر کدام به تنهایی مبین سبک باروک نیستند ؛ بلکه همبستگیِ انداموار همه این ویژگی های صوری است که موجب تمایز نقاشی عصر باروک می شود.
واژه سبک را هم در مورد آثار یک هنرمند و هم در موردِ کلِ آثار یک مکتب هنری به کار می برند . مثلا می توان از سبک رامبراند ، و در عین حال ، از سبک "مکتب رامبراند" سخن راند .
همچنین می توان تمامی آثار یک دوره را که به واسطه ارتباطی معین در سبک از آثار سایر دوره ها متمایزند ، تحت عنوان واحد نامگذاری کرد ؛ مثلا سبک باروک
گاه نیز واژه سبک به ویژگی های معینِ طرز بیانی هنریِ یک قوم یا ملت یا نژاد اطلاق می شود . در مورد اخیر ، مثلا سبک هنر مصریان در برابر سبک هنر یونانیان قرار می گیرد ؛ و یا در عصر رنسانس ، سبک جنوبی ( ایتالیا ) از سبک شمالی ( فلاندر ) متمایز می شود .
به هر حال ، سبک هنریِ فارغ از زمان و مکان معنایی ندارد . هر سبک هنری ، نشانی از دوره تاریخی معین ، و یا مردمی معین را باز می تابد.
در این جا لازم است خاطر نشان گردد که واژه سبک ، توضیح دهنده و متمایز کننده چگونگی شکل ظاهر و ساختار صوری ، و نه کیفیت مضمون و محتوای ، آثار هنری معین است .
در تاریخ هنر ، به مواردی بسیار بر خورد می کنیم که یک سبک معین برای بیان هدف ها و مفهوم های متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است . در جایی که نوعی خاص از بینش زیبایی شناختی ، و یا به طور کلی ، رابطه هنر با جهان نگری معین مورد نظر باشد ، دیگر واژه سبک گویا نخواهد بود ؛ و باید اصطلاح "روش هنری" را به کار بریم .
مثلا کاربرد اصطلاح "سبک رئالیسم" می تواند همواره ابهام برانگیز باشد ؛ زیرا معلوم نمی دارد که مفهوم عامِ واقعگرایی مورد نظر است یا شیوه خاص بازنمایی ِ واقعیت ؛ حال آن که مثلا "سبک کوربه" معنایی مشخص را می رساند و ویژگی های شیوه کار این هنرمند را به ذهن متبادر می کند.*
بدین ترتیب می توان گفت دایره واژه سبک بسیار کوچک تر از اصطلاح روش هنری است.
پی نوشت:
* در جستجوی زبان نو، روئین پاکباز، انتشارات آگاه
