آیا می شود به دروغ بگویم ندارم که قرض بدهم؟
آیا می توانیم در بعضی مواقع مثل این که کسی از ما پول یا چیزهای دیگری قرض بخواهد، به دروغ بگوییم نداریم یا توریه کنیم؛ چرا که مطمئنیم یا احتمال قوی می دهیم اگر قرض بدهیم برنمی گرداند. اگر قرض گرفتنش برای کار ضروری نباشد چطور؟ آیا می توانیم به او قرض ندهیم؟
فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان
قرض دادن به مومنین بخصوص به محتاجان آنان از کارهای مستحب است، که در اخبار راجع به آن زیاد سفارش شده است؛ از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که: هر کس به برادر مومن خود قرض بدهد و او را تا زمان تمکن مهلت دهد، مال او زیاد می شود، و ملائکه بر او رحمت میفرستند تا زمانی که پول خود را پس بگیرد. و از امام صادق علیه السلام روایت شده است که: هر مومنی به مومن دیگر به قصد قربت قرض دهد، خداوند اجر صدقه برای او ثبت میکند، تا وقتی که مال خود را پس بگیرد.
قرض دادن به فرد با ایمان یکی از مستحبات موکد است، به خصوص به کسانی که احتیاج دارند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کسی که به برادر مسلمان خود قرض دهد، در برابر هر درهمی که قرض داده، هموزن کوه احد، حسنات خواهد داشت و اگر برای وصول آن مدارا به خرج دهد، از پل صراط همچون برق جهنده بدون حساب و عذاب خواهد گذشت و کسی که برادر مسلمانش از وضع خودش پیش او شکایت برد و به او قرض ندهد، خداوند در روزی که نیکوکاران را پاداش می دهد، او را از بهشت محروم خواهد ساخت.
اما در مواردی که احتمال بر برنگرداندن قرض می باشد، دروغ جایز نیست، و در چنین مواردی می توان توریه کرد؛ یعنی به گونه ای صحبت کند که شنونده معنای ظاهری را بفهمد ولی گوینده معنای خلاف ظاهر را اراده کند.
در هر حال قرض دادن واجب نیست و فرد می تواند امتناع کند، ولی باید توجه داشت که قرض دادن ثواب بسیار دارد و سزاوار نیست فرد نیازمندی را که درخواست قرض می کند رد کرد.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
دروغ جایز نیست، ولی توریه اشکال ندارد و توریه یعنی صحبت کردن به گونه ای که شنونده معنای ظاهری را بفهمد ولی گوینده معنای خلاف ظاهر را اراده کند.حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
توریه جایز است یعنى سخنى را بگوید که ظاهر آن دروغ است ولى او معنایى را قصد کرده که دروغ نیست، هر چند خلاف ظاهر باشد.حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):
در موارد مذکور توریه جایز است؛ البته توریه نباید به سلب اعتماد دیگران از انسان بیانجامد.حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
1. دروغ جایز نیست می توانید در صورت نیاز توریه کنید.2. قرض دادن مستحب است، می توانید ندهید.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
قرض دادن از کارهای بسیار مستحب است و در آیات قرآن مجید و اخبار معصومین درباره آن زیاد سفارش شده است، از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) روایت شده است: «هر کس به برادر مسلمان خود قرض دهد مال او زیاد می شود و ملائکه بر او رحمت می فرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند بدون حساب و به سرعت از صراط می گذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد بهشت بر او حرام می شود» و نیز در روایتی آمده است که «ثواب صدقه ده برابر است و ثواب قرض هیجده برابر!»در هر حال دروغ جایز نیست ولی توریه اشکال ندارد. توریه آن است که انسان سخنی دو پهلو بگوید، و قصدش چیزی باشد، ولی مخاطب چیز دیگری بفهمد. مثل این که کسی پشت در خانه بیاید، و بپرسد: آیا فلان کس در خانه است و گوینده سخن در جواب بگوید: اینجا نیست، و منظورش از این جا پشت در باشد، ولی شنونده خیال می کند شخص مورد نظر در خانه نیست. بهتر است در غیر موارد ضروری از توریه استفاده نشود.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
قرض دادن ثواب بسیار دارد و سزاوار است انسان مستقرض را رد نکند ولی در موارد ضرورت، توریه بلامانع است.
منبع:
1- سایت پاسخ به سوالات شرعی
2- استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه ای، سیستانی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست.
3- تحریرالوسیله امام خمینی(ره)
