نقش ابن زیاد در شهادت حضرت مسلم علیه السلام

او بسیار خشن، بی رحم و متهوّر بوده و برخی از زندگی نامه نویسان از او با عنوان «جبّار» یاد کرده اند چنان که نقل کرده اند که در سرکوب خوارج در بصره، خشونتی شگفت انگیز از خود نشان داد.

عبید الله بن زیاد بن ابیه (۳۳ - ۶۷ق)، سردار مشهور امویان و از عوامل اصلی شهادت امام حسین(علیه السلام) و همراهانش. عبیدالله والی بصره بود ولی یزید او را در سال ۶۰ق. پس از آشفتگی اوضاع کوفه، با حفظ سمت به امارت این شهر گماشت و سرکوب قیام امام حسین(علیه السلام) را به او سپرد. او در سال ۶۵ق نیز قیام توابین را درهم کوبید. عبیدالله به سبب نقشی که در واقعه کربلا داشت، از شخصیت های منفور نزد شیعیان است.

پدرش زیاد بن ابیه، از سرداران و حکمرانان اموی بود که در سرکوب شورش ها در مناطق اسلامی، به قساوت و بی رحمی شهرت داشته است. در نسب زیاد بن ابیه نیز اختلاف است و کسی نمی دانست که پدر او کیست. از این رو، وی را ابن ابیه (یعنی پسرِ پدرش) خوانده اند. گفته اند که او بسیار خشن، بی رحم و متهوّر بوده و برخی از زندگی نامه نویسان از او با عنوان «جبّار» یاد کرده اند چنان که نقل کرده اند که در سرکوب خوارج در بصره، خشونتی شگفت انگیز از خود نشان داد.[1] این خصلت عبیدالله باعث گشت تا در جنگ با غیرمسلمانان در فتوحات نیز موفقیت هایی به دست آورد. از مقام ها و فعالیت های سیاسی عبیدالله در آغاز جوانی در منابع اطلاعاتی نیامده است؛ ولی به گفته پژوهشگران به نظر می رسد که در قلمرو حکومتی پدرش زیاد بن ابیه که والی کوفه و بصره بود، از امور حکومتی بر کنار نبوده است.

دوره معاویه

معاویه پس از مرگ زیاد، عبیدالله را به حکومت خراسان منصوب کرد. و در سال ۵۵، ۵۶ یا ۵۷ قمری  او را از ولایت خراسان برداشت و به امارت بصره منصوب کرد. عبیدالله در حکومت بصره، با ناآرامی هایی که از سوی خوارج دامان زده می شد، رو به رو گشت. ناآرامی ها در سال ۵۸ق به اوج رسید و او سرانجام با خشونت شگفت انگیزی آنان را سرکوب کرد و بسیاری را کشت.[2]

دوره یزید

یزید پس از مرگ معاویه در ۶۰قمری قصد داشت عبیدالله را از حکومت بصره بردارد؛ ولی گویا اوضاع وخیم سیاسی بصره و کوفه اجازه این کار را به او نداد. با آغاز قیام امام حسین (علیه السلام) و اعزام نماینده او مسلم بن عقیل به کوفه، عبیدالله که سابقه خشونت وی و پدرش در سرکوب شورش ها و جنبش ها مشهور بود، در سال ۶۰ق با حفظ سمت به ولایت کوفه منصوب گشت. گفته اند که یزید به پیشنهاد سرجون مسیحی، که از مشاوران یزید بود، دست به این اقدام زده است تا با قیام امام حسین (علیه السلام) مقابله کند.

سرکوب قیام مسلم بن عقیل

کوفیان در سال ۶۰ق برای بیعت با حسین بن علی(علیه السلام) اعلام موافقت کردند و در انتظار ورود او به کوفه بودند. ابن زیاد با روی پوشیده وارد شهر شد و مردم گمان کردند که او حسین(علیه السلام) است و از او استقبال کردند ولی به زودی دریافتند که عبیدالله بوده است. نخستین اقدام عبیدالله جست و جوی نماینده امام حسین(علیه السلام)، مسلم بن عقیل بود. ابن زیاد به محض ورد به کوفه، در یک خطابه، مخالفان حکومت یزید را به سختی تهدید کرد و به کسانی که از او پیروی کنند، وعده برخورداری داد. به گزارش طبری، ابن زیاد اندکی پس از ورود به کوفه با نیرنگ توانست از محل اختفای مسلم بن عقیل آگاه شود. آنگاه هانی را به دارالاماره دعوت کرد و وی را به زندان افکند و اندکی بعد نیز مسلم بن عقیل را دستگیر کرد و هر دو را به قتل رسانید و سر آن ها را به نزد یزید فرستاد.

پی نوشت ها:

(1).دینوری ، اخبار، الاخبار الطوال، ص 269-270؛ طبری ، تاریخ، ج7، ص 185-187.

(2).طبری، تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۸۵-۱۸۷و ج۷، ص۲۲۸