تبیان، دستیار زندگی
قربانی آئینی است که در اغلب ادیان و مذاهب دنیا وجود دارد . قربانی شاید همانند دیگر بخشش ها و عطاها که ایمان آدمی را می آزماید برای سنجش میزان گذشت انسان از مالکیت ها و تملک هاست، و شاید برای آشکار شدن صدق نیت ها
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : محمد باعزم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قربانی کردن در شریعت های الهی

قربانی آئینی است که در اغلب ادیان و مذاهب دنیا وجود دارد . قربانی شاید همانند دیگر بخشش ها و عطاها که ایمان آدمی را می آزماید برای سنجش میزان گذشت انسان از مالکیت ها و تملک هاست، و شاید برای آشکار شدن صدق نیت ها

محمد باعزم- بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
حج

الف. شریعت یهود

شریعت یهود را در اجرای آداب و رسوم دینی، به خصوص سنت قربانی، برنامه های مختلفی دارد. این سنت نزد قوم عبری یکی از عبادات مهم به شمار می رفت . آداب و رسوم قربانی در کتب مذهبی یهود، در فصل قداشیم (مقدسات) مطرح است. (1)

انواع قربانی در دین یهود

در آیین یهود، قربانی را به دسته های گوناگون تقسیم کرده اند:

1. قربانی های سوزاندنی برای کفاره گناهان بود که می بایست نرینه بی عیب گاو و یا گوسفندان را در نهایت رغبت و میل قربانی کنند.(2)

در شریعت اسلام، قربانی رسمی متداول است . انگیزه شارع اسلام از انجام مراسم قربانی، با انگیزه بسیاری از ادیان و اقوام دیگر متفاوت است . برخلاف بسیاری از ادیان و اقوام، به ویژه دین یهود، که غرض از ذبح و سوزاندن را تقدیس خون قربانی و رسیدن بوی حاصل از آن به مشام خدا می داند، اسلام به هیچ روی، این عقیده را نمی پسندد .

یهودیان به این نوع قربانی «اولاه » به معنای آنچه بالا می رود گویند.(3)

2. پیش کشی ها که شامل آرد و روغن و زیتون و کندر بود که قدری از آرد و روغن و تمام کندر را بر قربانگاه گذارده، می افروختند.

3. جنباندنی ها نوبر محصولات زمینی بود که در عید «فصح » تقدیم یهوه خدای یهودیان می شد .

4. قربانی سلامتی برای تقدیس خداوند بود که می بایست از حیوانات و محصولات کشاورزی تقدیم می شد .

5. قربانی های خطا و گناه، که برای کفاره به عمل می آمد و به جا آوردن آن برای زدودن گناه شخصی یا غیر عمدی، به عهده کاهن بود; شخص خطاکاری دست خود را بر سر بزی می گذارد، به گناه خود اعتراف می نمود، آن گاه حیوان را به دست کسی داده، آن را در دشت برده، قربانی می کرد. برای کنعانیان نیز قربانی انواع گوناگونی داشت . از آن جا که برخی از نوادگان یهود، که به زندگانی کشاورزی و فلاحتی پرداخته بودند، متاثر از قربانی های کنعانی گشتند، دو نوع قربانی متداول بود: یکی عبارت بود از اهدای هدایا مانند نوبر گله ها و نوبر میوه ها; و دیگری مراسم «عشاء ربانی».(4)

ب . شریعت مسیحیت

شیوه نگرش قوم عیسوی به اجرای آداب و رسوم دینی شیوه ای مغایر با یهودیت است . در شریعت مسیحیت، سنت های دینی به شکلی عرفانی تفسیر و توجیه می گردند . آیین قربانی نیز از جمله سنن رایج در شریعت یهود است که در مسیحیت، شکلی نمادین و رمزی به خود گرفت . در میان مسیحیان، مظهر قربانی شخصی عیسی علیه السلام است . مسیح با قربانی کردن ارادی خویش، در واقع، گناهان انسان را باز خرید و همین کار موجب رهایی ملت اسرائیل از چنگ اسارت رومیان گردید . این عقیده ای است که در میان مسیحیانی که از نسل یهود بودند، سخت رواج داشت . اما مسیحیان غیریهودی برآنند که این قربانی نوعی «باز خرید عرفانی » است.

ج . دین اسلام

در دین اسلام، قربانی رسمی متداول است . انگیزه شارع اسلام از انجام مراسم قربانی، با انگیزه بسیاری از ادیان و اقوام دیگر متفاوت است . برخلاف بسیاری از ادیان و اقوام، به ویژه شریعت یهود، که غرض از ذبح و سوزاندن را تقدیس خون قربانی و رسیدن بوی حاصل از آن به مشام خدا می داند، اسلام به هیچ روی، این عقیده را نمی پسندد . قربانی کردن در اسلام قبل از هر چیز به خاطر یاد خدا مورد توجه است . با ذکر نام خدا که هدف نهایی قربانی و قرب و نزدیکی به اوست، مرز ایمان و شرک مشخص می گردد . در آیه 28 سوره حج از قربانی با کنایه اسم خداوند یاد شده است (و یذکروا اسم الله فی ایام معلومات علی ما رزقهم من بهیمة الانعام فکلوا منها واطعموا البائس الفقیر) ; «و نام خدا را در ایامی معین یاد کنند که ما آن ها را از حیوانات بهائم - شتر و گوسفند و غیره - روزی داده ایم تا از آن تناول کرده و فقیران بیچاره را نیز اطعام دهند .» فخر رازی مفسر قرآن می گوید: ذکر نام خداوند متعال برای تذکر است بر این که غرض اصلی در آن چه که به وسیله آن تقرب به خداوند حاصل می شود ذکر نام خداست و این که با مشرکانی که برای بت ها ذبح می کردند مخالفت شود.(5)

در جاهلیت بعد از قربانی، خون آن را به دیوار کعبه می مالیدند و با این کار می پنداشتند که قربانی شان بهتر مورد قبول قرار می گیرد . خداوند از این گونه اعمال خرافی جلوگیری کرد.

(و لکل امة جعلنا منسکا لیذکروا اسم الله علی ما رزقهم من بهیمة الانعم فالهکم اله واحد فله اسلموا و بشر المخبتین»; (حج: 34) «و ما برای هر امتی شریعت و مراسمی مقرر فرمودیم تا به ذکر نام خدا پردازند که آن ها از حیوانات بهائم - یعنی گاو و گوسفند و شتر - روزی داد پس - بدانید که - خدای شما خدایی است یکتا، همه تسلیم فرمان او باشید و ای رسول ما! تو متواضعان و خاشعان را بشارت ده.» کلمه منسک از ظاهر جمله «لیذکروا اسم الله; تا نام خدا ببرند» به معنای عبادت باشد; عبادتی که مشتمل بر قربانی و ذبح هم هست و معنایش این است که ما در امت های گذشته، آن هایی که ایمان داشتند، عبادتی و پیشکش قربانی قرار داده بودیم، تا آنان نیز نام خدا ببرند، و خلاصه شما پیروان ابراهیم، اولین امت نیستید که بر آن ها قربانی مقرر شده، بلکه برای قبل از شما هم مقرر شده بود. (6)

طبرسی مفسر قرآن کریم نیز این را دلیلی بر عدم اختصاص قربانی بر امت اسلام می داند و معتقد است ذکر تسمیه (بسم الله) در هنگام ذبح قبلا تشریع شده است(7) در جاهلیت بعد از قربانی، خون آن را به دیوار کعبه می مالیدند و با این کار می پنداشتند که قربانی شان بهتر مورد قبول قرار می گیرد . خداوند از این گونه اعمال خرافی جلوگیری کرد.

اقسام قربانی در اسلام

1. قربانی «هدی » که در حج تمتع واجب است.

2. قربانی «اضحیه » که در روز عید اضحی (10 ذی الحجه) صورت می پذیرد.

3. قربانی برای کفاره ارتکاب کاری که حین احرام، ممنوع است.

4. قربانی وفای به نذر.(8)

انگیزه این نوع قربانی، انگیزه ای تاریخی و یادآور سنت قربانی حضرت ابراهیم علیه السلام است . (9) قربانی روز اضحی تا به کنون نیز میان مسلمانان متداول بوده است، تا آن جا که مسلمانان آن روز را «روز قربانی» می نامند.


پی نوشت ها:
(1).قاموس کتاب مقدس، ص 691
(2).عهد عتیق، سفر خروج، ب 29، فقره 8
(3).همان
(4).تاریخ جامع ادیان، ص239
(5).التفسیر الکبیر، ج 23، ص 29
(6).همان
(7).تفسیر المیزان، ج 24، ص 556
(8).تاریخ بلعمی، ص 100- 101 و 230- 236
(9).دائرة المعارف مصاحب، ذیل واژه قربانی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.