تبیان، دستیار زندگی
رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) در گفت و گو با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا): در ارتباط با وضعیت عصر امام با توجه به آنچه که مشخص است از یک طرف می توان گفت فراغت نسبی برای شیعیان ایجاد شده بود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نمونه هایی از استناد امام جواد (ع) به قرآن برای رفع شبهات

رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) در گفت و گو با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا):  در ارتباط با وضعیت عصر امام با توجه به آنچه که مشخص است از یک طرف می توان گفت فراغت نسبی برای شیعیان ایجاد شده بود.

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
ر

رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) ادامه داد: در دوران امام جواد ما شاهد رویدادهای مختلفی هستیم و برای فهم این دوره باید دوره امام رضا (ع) را بفهمیم. امام رضا (ع) به اجبار ولایت عهدی را پذیرفتند و بعد هم وقتی دیدند اهداف شان محقق نمی شود امام رضا (ع) را به شهادت رساندند. چندی قبل از شهادت، فضل ابن سهل را که نقش مهمی داشت کشته بودند. مأمون پایگاه چندانی نداشت و برای تبرئه خود از کشتن سهل و شهادت امام رضا (ع) کارهایی انجام داد تا خود را در جامعه بی گناه نشان دهد.

وی افزود: یکی از کارهایی که مأمون انجام داد این بود که دختر حسن بن سهل را به همسری گرفت؛ تا نشان دهد نقشی در کشتن فضل نداشته است. از سوی دیگر، برای اینکه ارتباط خود را با علویان بازسازی کند؛ تا خود را از اتهام شهادت امام رضا (ع) تبرئه کند امام جواد (ع) را به عنوان داماد خود برگزید و دختر خود را به ازدواج ایشان درآورد. این جریان باعث ترس بنی عباس شد و تلاش زیادی کردند که این وصلت سر نگیرد.

نویسنده کتاب «زندقه در سده های نخستین اسلامی» تصریح کرد:بنی عباس را به نزد مأمون آوردند و گفتند تو همسر خود را به عقد کسی در می آوری که از حلال و حرام اطلاعی ندارد. مأمون از قبل امام را دیده بود و آشنایی خوبی با خاندان پیامبر داشت وقتی این جریان را شنید گفت بیایید و امتحان کنید و مجلس مناظره ای ترتیب داده شد و یحیی بن اکثم که بزرگ فقیهان آن زمان بود را آوردند که سؤالی که امام در سن کودکی بپرسد تا امام نتواند پاسخ گوی سؤال باشد و بعد به مأمون بقبولانند که امام رضا (ع) صلاحیت ندارد.

مطهری ادامه داد:سؤال اکثم درباره فردی بود که در حال احرام صیدی می کند و امام شقوق مختلف و وجوه گوناگون را باز کردند. به عنوان نمونه، این که آیا احرام داشته یا نه، داخل حرم بوده، بار اولش بوده و آیاهای بسیاری مطرح کردند که اکثم در سؤال خود ماند و نتوانست شقوق را مدیریت کند. خود امام پاسخ همه شقوق را مطرح کرد و خاندان عباسی تسلیم شدند. در مجالس مناظره رسم بود که هر طرف سؤالی می پرسیدند، امام به درخواست مأمون در آن جلسه مناظره سؤالی از اکثم می پرسند که باز وی در ماند و امام مجددا سؤال خود را پاسخ دادند.

وی افزود: امام اگرچه از جهت نسبی از بنی هاشم بودند اما از جهت سببی به عنوان داماد مأمون و منتسب دستگاه خلافت بودند، در یک غربتی بودند که نمونه اش در ائمه (ع) کم یافت می شود. ایشان در خانه خودشان هم آن طور که باید و شاید امنیت نداشتند و به دست همسرشان شهید شدند. دوره ایشان پر از اندیشه های مختلف است و از طرف دیگر مخالفت های زیادی هم از طرف دستگاه خلافت با امام می شود. امام جوان ترین شهید امامان معصوم (ع) نیز بودند.

مطهری درباره ارتباط امام جواد (ع) با شیعیان گفت:امام پس از ازدواج از بغداد به مدینه رفتند و پس از به خلافت رسیدن معتصم احضار شده و به شهادت رسیدند. ایشان در مدینه هم ارتباط راحتی با شیعیان نداشتند، امام با وکلای خود در شیعیان سرزمین اسلامی ارتباط نداشتند.

رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) اظهار کرد:ما روایتی داریم که امام رضا (ع) امام جواد (ع) را مولودی با برکت معرفی می کنند و این بدان خاطر بود که کسانی که اعتقاد به وقف داشته و در امامت موسی کاظم توقف کردند معتقد بودند که امام رضا (ع) فرزند نداشت و همین یکی از دلایل پر برکت خوانده شدن امام جواد (ع) و شبهه واقفیه منحرف بود و شبهه با این جریان از بین رفت.

مطهری در پاسخ به این سؤال که ارجاعات قرآنی امام جواد (ع) به چه میزانی و کیفیتی بوده است؟ گفت:یکی از مهم ترین نکات مهم در سیره امام استناد به قرآن است که در مناظرات ایشان دیده می شود. یکی از این موارد سؤالی صورت می گیرد که در مورد صفات خلفا بود. البته این سؤال بر مبنای یک روایت جعلی بود. مخالفان اهل بیت (ع) تلاش می کردند آن ها را در تنگنا قرار داده و از ایشان در خصوص خلفا سؤال می کردند. اگر امام اصل سؤال را می پذیرفت و فضیلت را می پذیرفت شیعیان دچار بحران می شدند و اگر نمی پذیرفت جامعه اهل سنت که اکثریت بودند ممکن بود موضع بگیرند امام با یک ابتکار که مورد قبول جامعه اهل سنت بوده پاسخ می داده است.

وی ادامه داد: برای مثال از امام سؤال کردند روایتی وجود دارد که می گوید پیامبر (ص) گفت هر وقت وحی از من قطع می شد گمان می کردند که وحی بر یکی از خلفا نازل می شود. امام جواد (ع) با استناد به آیه قرآن این مسئله را پاسخ دادند. ایشان با استناد به آیه «اللَّهُ یَصْطَفِی مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ: خدا از میان فرشتگان رسولانى برمى گزیند و نیز از میان مردم بى گمان خدا شنواى بیناست» (حج: 75) معتقدند کهوقتی بحث انتخاب در آیه قرآن صورت می گیرد در حالی که برخی از خلفا پیش از اسلام سابقه شرک داشته و چگونه ممکن بوده است که فردی که سابقه شرک داشته است مورد وحی قرار گیرد. علاوه بر این، امام جواد (ع) همچنین به سیره استناد می کردند.

استناد به قرآن در پاسخ دهی به شبهات در سیره امام جواد (ع)

نویسنده کتاب «زندقه در سده های نخستین اسلامی» در ادامه افزود: در موردی دیگر امام جواد (ع) با استناد به آیه قرآن شبهه ای دیگر را پاسخ دادند. یکی از سؤالاتی که مطرح کردند این بوده است که نظر شما درباره این روایت چیست که می گوید جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل شد و گفت: ای محمد خدای متعال به شما سلام می رساند و می فرماید من از فلانی راضی هستم از او بپرس آیا او هم از من راضی است یا نه؟ امام در این مورد هم اگر می پذیرفت مؤیدی برای مخالفان می بود.

مطهری افزود: این روایت دروغ بود برای اینکه مخالفان در موضع خصومت قرار نگیرند امام گفت: من کاری با فضیلت فلانی ندارم ولی کسی که این حدیث را گفته باید به سخن پیامبر (ص) در حجةالواداع توجه کند که گفت کسانی که بر من دروغ می بندند هر گاه سخنی از من نقل کردند آن را به قرآن و سنت ارجاع دهید آنچه موافق بود بگیرید آنچه مخالف رها کنید امام ادامه می دهد آنچه می گویید نه با قرآن سازگار است و نه با سنت، زیرا خداوند در قرآن گفت: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ: و ما انسان را آفریده ایم و مى دانیم كه نفس او چه وسوسه اى به او می كند و ما از شاهرگ [او] به او نزدیكتریم» (ق:16)با توجه به این آیه و اینکه خداوند از حبل ورید به انسان نزدیک است می تواند از خشنودی و یا ناخشنودی فلان شخص بی اطلاع باشد تا به وسیله پیامبر از جبرئیل بپرسد. ایشان با ظرافت خاصی پاسخ او را دادند و صحت روایت را رد کردند.


منبع:
دانشنامه اهل بیت

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.