اولین جلسه هیئت دولت را در یکی از مناطق محروم تشکیل دادند

مهندس سید مرتضی نبوی وزیر پست وتلگراف کابینه شهید باهنر واز همکاران او در کانونهایی چون حزب جمهوری اسلامی بوده است.او از خصال فکری وعملی آن دانشمند شهید، خاطراتی شنیدنی دارد که شمه ای از آن را در گفت وشنود پیش روی بازگفته است.

جنابعالی از چه مقطعی وچگونه با شهید دکتر باهنر آشنا شدید؟فضای حاکم بر این آشنایی چگونه بود؟

بسم الله الرحمن الرحیم.قبل از انقلاب با نام ایشان آشنا بودم، چون کتابهای دینی مدارس را با کمک شهید بهشتی، مرحوم برقعی و دیگران می نوشتند و در اداره مدرسه رفاه هم مشارکت می کردند. دخترانم در مدرسه رفاه درس می خواندند و از این طریق با ایشان، شهید رجایی و شهید بهشتی آشنایی داشتم، منتهی آشنایی دورادور. اولین برخوردم با ایشان و آشنایی از نزدیک، در زمان اعلام موجودیت حزب جمهوری اسلامی بود. در منزل آیت الله هاشمی رفسنجانی جلسه ای بود و ایشان خبر دادند قرار است حزبی تشکیل شود، منتهی حوادث منجر به پیروزی انقلاب به قدری سریع اتفاق افتادند که فرصتی برای انجام این کار پیش نیامد و تشکیل حزب به بعد از پیروزی انقلاب افتاد. اولین مرکزی هم که برای فعالیتهای حزب در نظر گرفته شد، «کانون توحید» در نزدیکی میدان توحید بود. پیشنماز کانون توحید یا مسجد امیرالمومنین، آیت الله موسوی اردبیلی بودند. در واقع ایشان و آقای موسوی اردبیلی کانون توحید را تأسیس کرده بودند. در آنجا در خدمت شهید بهشتی و شهید باهنر بودیم. به هر حال بنده اولین بار به مناسبت تأسیس حزب جمهوری خدمت ایشان رسیدم.

مسئولیت شما در حزب چه بود؟

در مسجد دارالسلام در خیابان ابوسعید -که در نزدیکی منزل ما بود- دفتری را برای ثبت نام و عضوگیری راه انداختیم. گمانم شهید باهنر در ابتدای کار، مسئولیت مالی حزب را به عهده داشتند. دستورات کلی ونحوه عضوگیری را شهید بهشتی برایمان توضیح دادند و دقتی را که باید در مسائل مالی داشته باشیم، شهید باهنر برای ما شرح دادند و گفتند:« خیلی دقت کنید کمکهای مالی که جذب می کنید، پاک باشند و توقع خاصی در افراد ایجاد نشود، چون بعداً می خواهند بر اساس این کمکها حمایتهایی را از ما بگیرند و هدف اصلی که خدمت به نظام و انقلاب است مخدوش می شود». شهید باهنر بسیار ذهن منسجم و منظمی داشتند و در مورد تحزب در جمهوری اسلامی، صاحب نظریه و نگاه خاصی بودند. موسسین حزب یعنی شهید بهشتی، شهید باهنر، مقام معظم رهبری، آیت الله موسوی اردبیلی و آیت الله هاشمی، پنج روحانی موسس حزب و صاحب اندیشه و نظریه پرداز بودند و کاملاً می دانستند می خواهند چه کار کنند.دراین میان شهید باهنر از جایگاه برجسته ای برخوردار بودند، ولی البته در آغاز محوریت با شهید بهشتی بود.

چه ویژگیهایی در ایشان از نگاه شما برجسته تر بود؟

چهره بشاش و خلق خوش. بنده این را که با چنین شخصیتهای بزرگواری آشنا شدم، برای خود افتخار بزرگی می دانم. هنگامی که با ایشان از نزدیک آشنا شدم، واقعاً تحت تأثیر عمق اندیشه، علم، اخلاق و رفتار ایشان قرار گرفتم. ایشان در همان برخورد اول بسیار روی انسان تأثیر می گذاشتند. شهید بهشتی توانستند روح تشکیلاتی را به ما منتقل کنند و شهید باهنر ما را با عمق مسائل استراتژیک و نظری آشنا کردند. ایشان روح بسیار بلندی داشتند و فوق العاده متواضع بودند. بنده با شهید رجایی سابقه طولانی آشنایی از دوره دبیرستان و قبل از انقلاب داشتم و حتی رفت و آمد خانوادگی هم داشتیم، ولی در مورد شهید باهنر چنین توفیقی نداشتم، ولی می دیدم ظاهر ساده ای دارند و بسیار صبور، متین و متواضع بودند. روشهای مدیریتی ایشان هم بسیار آموزنده و صحبتهایشان، مخصوصاً در زمینه تعلیم و تربیت، عمیق و دارای چهارچوب نظری قوی و محکمی بود. شهید باهنر برای آموزش و پرورش طرحهای جالبی داشتند که اگر اجرا می شدند، بسیاری از مشکلات امروز را نداشتیم.

به نظریه و دیدگاه ایشان نسبت به تحزب اشاره کردید. در این باره توضیح بیشتری بفرمایید.

ایشان مجموعه حزب را بازوی ولایت فقیه می دانستند و می گفتند: حزب تشکیلاتی است که برای ولی فقیه بسط ید ایجاد می کند، یعنی عده ای نیروی کارآمد و آموزش دیده را تربیت می کند تا بتوانند اهداف و منویات ولی فقیه را محقق کنند.

نخستین مخالفین جدی حزب جمهوری اسلامی منافقین بودند.دراین باره چه خاطرات ونکات قابل ذکری دارید؟

همین طور است. پس از تشکیل حزب، نخستین گروهی که به شکل جدی به مخالفت با آن پرداخت مجاهدین خلق بودند، چون حزب بلافاصله پس از تأسیس، روزنامه جمهوری اسلامی را راه انداخت و علیه منافقین شروع به افشاگری کرد. در پی اوج گیری خصومت منافقین با بزرگان نظام که عمدتاً در حزب جمهوری اسلامی متشکل شده بودند، ماجرای مسجد اباذر و ترور نافرجام حضرت آیت الله خامنه ای، فاجعه هفت تیر در دفتر حزب جمهوری و شهادت آقای رجایی و آقای باهنر در دفتر نخست وزیری پیش آمد. منافقین در واقع کسانی را هدف گرفتند که از نظر فکری و تشکیلاتی، بازوان پر توان نظام بودند.

پس از منافقین بنی صدر بود که به مخالفت با حزب جمهوری پرداخت. بعد هم منافقین و بنی صدر در یک جبهه به مقابله با شهید بهشتی، آیت الله خامنه ای و آیت الله هاشمی رفسنجانی پرداختند، اما در واقع هدف آنها مواجهه با حضرت امام بود، منتهی جرئت ابراز علنی این نیت خود را نداشتند. بنی صدر پس از اینکه برای ریاست جمهوری رأی آورد، به فکر تسخیر مجلس افتاد، منتهی حزب جمهوری اسلامی، تشکلهای مذهبی و مبارزین با یکدیگر ائتلاف بزرگی را تشکیل دادند و این نقشه بنی صدر نقش بر آب شد و اکثریت مجلس اول را پیروان خط امام، انقلابیون مکتبی و روحانیت مبارز تشکیل دادند. پس از آنکه ماهیت بنی صدر آشکار شد، بعضی از اعضای روحانیت مبارز هم ائتلاف کردند. این تشکیلات در مجلس جمع شدند و حاصل این ائتلاف عزل بنی صدر و فرار او از کشور شد. بعد هم آقای رجایی با 14 میلیون رأی رئیس جمهور شدند و برای نخست وزیری شهید باهنر را انتخاب کردند. این دو بزرگوار از قدیم از مدرسه رفاه و آموزش و پرورش، یکدیگر را می شناختند. شهید رجایی دبیر و معلم بودند. آنها از مدتها قبل در مدرسه رفاه و در مبارزه همکاری داشتند. شهید باهنر وزیر آموزش و پرورش بودند و شهید رجایی ایشان را به عنوان نخست وزیر انتخاب کردند که انصافاً انتخاب شایسته و بجایی بود.

چه شد شما وارد کابینه شهید باهنر شدید؟

در دوران نخست وزیری شهید رجایی، شهید دکتر قندی وزیر پست، تلگراف و تلفن بودند و به دلیل حضور بعضی از نیروهای طاغوتی، مشکلاتی در آنجا به وجود آمده بود. بنده در دوره دبیرستان، شاگرد شهید رجایی بودم و ایشان مرا از قبل می شناختند و می دانستند رشته ام برق و مخابرات است. بنده مدتی بود در سپاه پاسداران با آقای محسن رضایی همکاری می کردم. شهید رجایی از من خواستند به وزارت پست و تلگراف بروم و به شهید قندی کمک کنم. آقای رضایی موافقت کردند و به عنوان معاون مالی اداری به مخابرات رفتم. در آن موقع هنوز برای شرکت مخابرات مدیرعامل انتخاب نشده بود، لذا شهید قندی هم وزیر و هم مدیرعامل مخابرات بودند و بنده را به عنوان معاون خود انتخاب کردند.

پس از شهادت آقای دکتر قندی در فاجعه هفت تیر، هنگامی که می خواستند برای وزارت پست و تلگراف وزیر انتخاب کنند، مرا هم نامزد کردند. شهید باهنر کاندیداها را خواستند و با تک تک آنها مصاحبه کردند. یک جلسه هم همراه با بعضی از همکاران مخابرات خدمت ایشان رفتیم. ایشان از ما خواستند اگر سوره ای را حفظ هستیم، قرائت کنیم. بنده چند سوره کوچک را حفظ بودم و همان را خواندم. به نظرم ایشان با این کار شاید خواستند میزان تعهد ما را بسنجند، چون از نظر تخصص که در جریان رشته های ما و سابقه کارمان بودند.

شهید باهنر فوق العاده باهوش و تیزبین بودند و به نظر بنده، با همان مصاحبه ها و نشستها توانستند ارزیابی درستی از افراد به دست آورند. در هر حال بنده را به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن معرفی کردند. گمانم از کل کابینه ای که ایشان به مجلس معرفی کردند، فقط یک نفر رأی نیاورد.

ویژگیهای ایشان به عنوان نخست وزیر چه بود؟دراین مقام چه خصال در خور و برجسته ای داشتند؟

دوره نخست وزیری ایشان بسیار کوتاه بود و ما در این فاصله به عنوان هیئت دولت، چند جلسه ای در خدمتشان بودیم. جلسات بسیار پربار و موثری بودند. دوران ملتهبی بود. از یک سو مسائل و مشکلات جنگ و از سوی دیگر ترورها شرایط را بسیار دشوار کرده بود.

شیوه ایشان این گونه بود که برای شنیدن آراء همه دوستان، واقعاً وقت می گذاشتند و با دقت به حرفهای همه گوش می دادند. بعد آراء و نظرات را جمع بندی می کردند که بسیار دقیق، علمی، عمیق و جامع بود. به نظر من با عمق و جامعیتی که ایشان و شهید رجایی داشتند، اگر کارشان برای چند سال طول می کشید، بخش زیادی از مسائل کشور حل می شد و خیلی چیزها روی غلطک می افتاد. این دو بزرگوار از نظر احساس مسئولیت و تعهد، سلامت نفس، ساده زیستی و عزمی که برای ارتقای زندگی محرومان داشتند، کم نظیر بودند. دشمن هم خیلی خوب این موضوع را تشخیص داد و با گرفتن آنان و بزرگان دیگر، ضربات مهمی به کشور ما وارد کرد که در بعضی از موارد جبران نشد. این افراد ظرفیتهای فوق العاده بالایی داشتند. از سویی برای استقرار نظام سالها مبارزه کرده و زجر کشیده بودند. از سوی دیگراز مسائل روز آگاهی و با مباحث نظری اسلامی آشنایی عمیق داشتند. انسانهای فرهنگی و خستگی ناپذیر و بسیار دلسوزی بودند. شهید رجایی همیشه می گفتند: کابینه من کل جامعه ایران هستند نه این 30 نفر! یادم هست ایشان اولین جلسه هیئت دولت را در زاهدان تشکیل دادند.

چگونه از شهادت ایشان باخبر شدید؟

صبح روزی که بعد از ظهر آن انفجار در دفتر نخست وزیری صورت گرفت، برای انجام کاری به آنجا رفته بودم و نمی دانم چرا ناگهان غم سنگینی را در وجودم احساس کردم. متأسفانه آن روز نتوانستم آن دو بزرگوار را ببینم، ولی حس بدی داشتم و دچار نوعی دلشوره و اضطراب شدید بودم. آن روزها هر لحظه ممکن بود برای هر یک از ما اتفاقی بیفتد و صبحها که از خانه بیرون می آمدیم، امید نداشتیم شب به خانه برگردیم. اغلب هم شبها به خانه نمی رفتیم، چون خانواده دائماً با تلفن تهدید می شدند. اکثراً غسل شهادت می کردیم و سر کار می رفتیم. آن روز در محل کارم بودم که خبر انفجار نخست وزیری را شنیدم و بلافاصله برگشتم.

و سخن آخر؟

به اعتقاد من هنوز هم جای بزرگوارانی چون شهید رجایی و شهید باهنر در بین ما به شدت خالی است. آنها مردمی و عمیق بودن را با منش اسلامی و احساس تعهد و ایثار یکی داشتند و واقعاً بین خود و مردم شکافی را احساس نمی کردند. آنها هرگز برای خود، اقوام و دوستانشان چیزی نمی خواستند و این نکته بسیار مهمی است که بسیاری از ما فراموش کرده ایم.