تبیان، دستیار زندگی
رد حسن حنفی پژوهشگر و متفکر مصری در مقاله ای که اخیراً در باب نسبت شر و عدل الهی نگاشته است تصریح می کند که وجود شر در این عالم به هیچ عنوان خللی در باور به عدل الهی وارد نمی کند. به نظر وی فلاسفه در همه عصرها و درهمه فره...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

وجود شر در عالم منافاتی با بحث عدل الهی ندارد

حسن حنفی پژوهشگر و متفکر مصری در مقاله ای که اخیراً در باب نسبت شر و عدل الهی نگاشته است تصریح می کند که وجود شر در این عالم به هیچ عنوان خللی در باور به عدل الهی وارد نمی کند.

به نظر وی فلاسفه در همه عصرها و درهمه فرهنگها نظریاتی درباره عدل الهی دارند که خداوند را از شر مبری می دارد.

او می افزاید: مسئله این است که خداوند عادل بخشاینده است و بدی در جهان به عنوان ظلم محسوب می شود. پس چگونه خداوند شر و بدی را از دامان خیر، ظلم را از دامان عدل و قساوت را از دامان رحمت و بخشایش خود به وجود می آورد؟

به نظر وی عقل انسان قادر به تشخیص حسن و قبح نیست و خداوند که خالق همه موجودات است اراده ای آزاد برای انسان تعیین نموده است. مانند اینکه برخی مسائل را مردم شر می دانند در حالیکه خیر برای مردم محسوب می شود. این در حالی است که از خداوند جز خیر برای انسان و طبیعت چیز دیگری صادر نمی شود.

حنفی تأکید می کند که انسان براساس طبیعت و سرشتش خیرطلب است واگر روزی براو شری وارد شود آن را به عنوان شر می شناسد نه مصلحت خداوند.

حنفی که تبارشناسانه اندیشه شر را در آرای غربیان هم پی جویی کرده می گوید: بزرگترین مسئله ای که در فلسفه غرب به چشم می خورد، نظر لایب نیتز است. در جهان اسلام هم معتزله به این موضوع مهم پرداخته اند.لایب نیتزمعتقد است که این جهان بهترین جهان ممکن است و بهتر از آن وجود ندارد. به نظر وی هر اتفاقی که در جهان اتفاق به وقوع می پیوندد بر اساس قانونی ازجانب خداوند است که بر همه هستی احاطه دارد. جهان مملو از ذرات معنوی است که مادی نیستند، معنویات در یک جهت گام برمی دارند و با هم هیچ مخالفتی ندارند.

به نظر وی معتزله معتقدند علم مصلحت است و مصلحت کوچک با مصلحت بزرگ تفاوت دارد. شر مصلحت کوچک در رسیدن به مصلحت بزرگتر است. میکروبها به منظور شناساندن داروها، شکستها به منظوردست یابی به پیروزی و موفقیت اتفاق می افتند.این دسته معتقدند که شر در ظاهر است و خیردرباطن نهفته است و انسان نمی تواند از ظاهر به باطن دست یابد. شر کوچک برای خیر بزرگ است.

حنفی دسته دیگر را طرفداران فلاسفه مانویان می داند که معتقدند شر در جهان در ساختار و بافت خیر وجود دارد وبه تنهایی نمی توان به آن دست یافت. این دسته از فلاسفه زد و خوردهایی را که در جهان وجود دارند به منظورتساوی بین توان و ضعفی که از زندگی انسانها منشعب می شود، قلمداد می کنند.

به نظر این متفکر معروف جهان عرب عده ای دیگر معتقدند که شر در نفس انسان، امیال وی و لذات وجود دارد. خیر بر شر سیطره دارد و نفس را پاک می کند و انسان را در حالت رضایت کلی و یا نابودی کامل قرار می دهد. مانند نظریات زرتشتیان هند و یا صوفیان مسلمان.

حنفی معتقد است که برخی از فلاسفه نظریه عدل الهی را با حادثه جنوب شرقی آسیا و یا حادثه تسونامی تفسیرمی کنند که میلیونها نفر دراین حوادث کشته شدند.آنها می پرسند: مسئول این حوادث کیست؟ خدا یا طبیعت ؟ در پاسخ به این عده باید اظهار داشت : در نظریه عدل الهی، خداوند مسئول شری نیست که در جهان به وجود می آید، بلکه خداوند همیشه برای انسان خیر می خواهد.همیشه گفته می شود: شر از نفس انسان برمی آید و خیر از جانب خداوند.

حنفی در این مقاله که اخیراً آن را نگاشته است می آورد: در نظریه عدل الهی آمده است که خداوند جهان را خلق کرده است و انسان نمی تواند برمحیط اطراف خویش سیطره پیدا کند . قدرتی که طبیعت دارد بر قدرت انسان غلبه می یابد . اما انسان می تواند در مقابل این پدیده ها مقاومت نماید. مانند ژاپن که از تکنیکهای مدرن و جدید استفاده نمود تا ساختمانهای کشورش را از وقوع زلزله حفظ نماید . در این حالت گفته می شود پدیده های طبیعی مانند سیل و یا زلزله به صلاح انسان هستند چرا که انسان ذهن و فکر خود را به کار می اندازد تا چگونه در مقابل پدیده های طبیعی از خود مراقبت و محافظت نماید.

این نویسنده آنگاه در جواب به بحثهایی کلامی که در زمینه حوادث اخیر صورت گرفته اند می گوید: این خطای انسان است که در ساحل، ایستگاههای هشدار دهنده برپا نکرد که از حوادثی مانند تسونامی درامان باشد تا پدر بدون خانواده و فرزند بدون والدین زنده بماند. ژاپن یک کشور غیر اسلامی است . اما حوادث طبیعی را شناخت وبه منظورمقابله با آن به ساخت و ساز ساختمانهایی با امنیت بالا اقدام کرد تا شهروندانش را از خطر پدیده های طبیعی در امان دارد. آمریکاییها میلیونها دلار هزینه کرده اند تا در جنگها و در دشمنی با ملتها دچار شکست نشوند. اما کشورهای عربی و اسلامی که گاهی در آستانه شکست هستند هیچ فکری به این امر نمی کنند و در پایان همه تقصیرها و پیشامدها را به عدالت الهی ربط می دهند. گر در طبیعت حادثه ای اتفاق افتد به خاطر خیر خداوندی است که نشان می دهد خدا خطا نمی کند و انسان در اشتباه است. لازم به ذکر است که خداوند هنگام وقوع حوادث، حوادثی را می فرستد که مردم توان تحمل آنرا داشته باشند و این نیز نشاندهنده عدل الهی است.