دایره محبت
در كلام حضرت امیر(ع) اهمیت و جایگاه محبت، نهتنها محدود به روابط فردی نمیشود بلكه در خطبه 198نهجالبلاغه شریف میفرمایند: «... این دین اسلام كه خداوند آنرا برگزیده است... ستونهایش را بر محبت خود بنا نهاده است». اگر باور كنیم این بیان حضرت، بیان یك حقیقت مهم و دقیق است، نگاهمان در تنظیم بسیاری از رفتارها، تعاملات، توقعها و حتی عبادتهایمان دگرگون میشود. این محبت است كه سختیها را آسان میكند. مومن هرچه بیشتر در ایمان فرو رود، بیشتر به محبت خداوند نزدیك میشود. هم حبیب میشود، هم محبوب. خداوند هم وقتی بندهای را دوست داشته باشد، او را غرق در عنایات الهی خود میسازد. حجابها را یكی بعد از دیگری برمیدارد و انسان محبوب خداوند به مقام قرب حق میرسد و لذت خوشی و انس با خدا را با همه وجود خود حس میكند.
اینها تعابیر امیرالمومنین(ع) در توصیف حال این بندگان در خطبه 87نهجالبلاغه شریف، است كه آنها را محبوبترین بندگان نزد خدا میدانند. وقتی كه محبت به خداوند در دل انسان ایجاد شد، در تمام رفتار و اعمال شخص با دیگران نیز این محبت جلوهگر میشود. اما لازم است برای ابراز آن، همانند بسیاری از كارهای مهم دیگر، مهارت لازم را یاد بگیریم. بر همین اساس حضرت در نامه 53میفرمایند: «رحمت و محبت و لطف بر مردم جامعه را به قلبت بفهمان». برای پیدا كردن این توانمندی باید تمرین كنیم. گاهی حتی لازم است ادای محبت را دربیاوریم تا سختی اولیه آن از بین برود تا این رفتار در ما نهادینه شود. یكی از تمرینها این است كه به تأثیر محبت در رابطه با همسر، پدر و مادر و فرزندان، در روابط كاری، روابط اجتماعی و... فكر كنیم و تفاوت فضای حاكم بر تعاملات را در حالت ابراز محبت و غیرآن با هم مقایسه كنیم. مثلا تصور كنیم فردی در انجام وظیفهای كه نسبت به ما داشته كوتاهی كرده است. هم میتوانیم با برخورد تند یا با كلمات طعنهآمیز با او مواجه شویم كه ناگزیر با مقابله به مثل او مواجه میشویم؛ هم میتوانیم با متانت و برخورد مناسب، انگیزه جبران كمكاری گذشته را در او بهوجود آوریم. این یك راه میانبر است و مهمترین عامل تسریع آن، گسترش دایره محبت.