آداب ازدواج در قوم بلوچ

ازدواج و جشن و سرورهای مربوط به عروسی مهمترین مراسم شادی آور مردم بلوچستان است. ازدواج تحکیم کننده روابط خویشاوندی و گسترش دهنده تیره و طایفه است و معمولاٌ در داخل تیره ها و طوایف و مبتنی بر روابط خویشاندی صورت می گیرد. خواستگاری متضمن آشنایی قبلی والدین می باشد و دختر و پسر در این گزینش نقشی ندارند. سن ازدواج برای پسران حدود 15 الی 18 و برای دختران 13 تا 14 سال است.

برای خواستگاری رئیس خانواده پسر به خانه پدر دختر می رود و پس از صرف چای و انجام صحبت های متفرقه موضوع را با وادین دختر در میان می گذارد و چند روز به انتظار پاسخ می مانند. از طرفی مادر دختر موضوع را با دختر در میان میگذارد.
اولین مرحله عروسی بعد از مراسم خواستگاری مراسم شیرینی خوران است. در این مراسم لباسهای عروسی تحویل می شود، مهمانان با شیرینی، نقل، چای و خرما پذیرایی می شوند و از آن پس، دختر برای پسر نامزد می شود.

در دوران نامزدی در عید فطر، قربان و عیدنوروز، اگر داماد در موطن خود باشد پدر عروس او را دعوت می کند و داماد پس از مهمانی مبلغی به عنوان عیدی به همراه گوسفندی به خانواده عروس پیش کش می نماید دوران نامزدی گاهی دو سال طول می کشد. بعد از اینکه داماد توانست هزینه های عروسی را فراهم کند، مقداری سوغاتی برای عروس و خانواده اش تهیه کرده و تحویل خانواده دختر  می دهد آنگاه به فکر تامین مایحتاج غذا برای پذیرایی از مهمانان از قبیل برنج، نخود، عدس، روغن، شکر، آرد و چای می افتد و بعد از مهیا شدن اقلام فوق، زنها آن را روی سر می گذارند و به همراه نوای ساز و دهل و رقص شادی کنان به خانه دختر می برند.

پس از مراسم عقد عروس و داماد را تنها می گذارند.بر خلاف نقاط دیگر که عروس را به خانه داماد می برند، در بلوچستان داماد را به خانه عروس می برند. پس از گذشت حدود یک ماه عروس و داماد به خانه داماد می آیند و زندگی مشترک زناشویی را آغاز می کنند.
در گویش بلوچى به مراسم زناشویى «جنى مردی» گفته مى شود. بیشتر ازدواجها بدون توافق پسر و دختر با یکدیگر، در سن کم انجام مى شود. عروسى بلوچ به این ترتیب است که پدر پسر جهت خواستگارى به منزل پدر دختر مى رود. بعد از خوردن چاى و کشیدن چلیم (قلیان) پدر پسر باب سخن را آغاز مى کند. اگر پدر و مادر دختر موافقت کردند. زمان برگزارى مجلس تعیین و مهریه مشخص مى شود. خانواده پسر بابت مهریه باید مبلغى پول و مقادیر زیادى طلا براى عروس خریدارى کند.
بعد از این توافقات نوبت به برگزارى مجلس شیرینى خوران مى رسد. خانواده عروس و داماد باید بر سر لباس و سایر لوازم عروسى نیز به توافق برسند. از این رو مجلس شیرینى خوران را ترتیب مى دهند که در آن با شیر، چاى، خرما و حلواى بلوچى از دعوت شدگان پذیرایى مى شود که آن را به گویش محلى بلوچى «سانگ» مى گویند. در این مراسم لوازم خریدارى شده توسط خانواده داماد به خانواده عروس تحویل داده مى شود. از آن پس دختر نامزد رسمى پسر مى باشد. در میان قوم بلوچ سنتى وجود دارد به نام سنت بجار (تعاون)، در این سنت ثروتمندان بلوچ به جوانى که مى خواهد ازدواج کند کمک مالى مى کنند.
در دوران نامزدى که به گویش بلوچى «دره شتارى» گرفته مى شود. پسر به خانواده دختر سر مى زند. دوران نامزدى معمولاً 1 یا 2 سال طول مى کشد. در این مدت مقدارى زیادى از نیازهاى دختر از قبیل لباس، کفش و غیره را باید خانواده پسر تأمین کنند. بعد از گذراندن دوران نامزدى و توافق براى برگزارى مراسم عروسى بعد از خریدهاى اولیه که بسیار نیز سنگین است، نوبت به مراسم شب اول مى رسد که به آن انى بندان (حنابندان) مى گویند. مراسم اصلى عروسى سه شب طول مى کشد در مراسم حنابندان تختى در وسط مجلس قرار مى دهند. سپس داماد را روى آن مى خوابانند. در این حالت به دست و پاى او توسط یکى از نزدیکانش حنا گذارده مى شود. در این مراسم داماد باید کاردى را که در گویش بلوچى به آن «کارچ» مى گویند به کمر خود ببندند. در این مراسم هنگام حنا گذاشتن بر روى پا و دست داماد، اقوام داماد و عروس به فراخور توان و میل خود مقدارى پول به پاى داماد مى ریزند، که فردى که دست و پاى داماد را حنا مى کند آن پول را براى خود بر مى دارد که به آن «جت» مى گویند. فردى را هم که مسئول حنا گذاشتن بر روى دست و پاى عروس است «مشاطه» مى گویند. پس از اتمام مراسم حنا بستن داماد، دست و پاى عروس را نیز حنا مى کنند.
بعد از مراسم حنابندان، مراسم عروسى یا «عاروسان» برگزار مى شود. در ابتدا زنان فامیل عروس را آماده آرایش مى کنند. بعد نوبت به استحمام داماد مى رسد که به آن به گویش محلى «جان شور» یا «سرآپى برین» گفته مى شود. داماد را بر شترى که از قبل آماده شده است، سوار مى کنند و پسربچه کوچکى را بدین نیت که اولین فرزند داماد، پسر باشد، جلو او مى نشانند. و روى داماد و پسربچه پارچه اى تورى مى اندازند. یک نفر هم مهار شتر را مى گیرد. دهل مى نوازند و ترانه هاى شادى به نام «هالو» مى خوانند. و به نقطه اى که  آب باشد مى برند. لباسهاى کهنه داماد را بیرون مى کنند. بعد از شستن بدن داماد لباس نو بر تن او مى کنند. بعد از اصلاح سر و صورت داماد او را مجدد سوار بر شتر مى کنند و به خانه عروس مى برند. تعدادى از اقوام عروس به استقبال داماد مى آیند. یکى از زنان یک سینى بزرگ در دست دارد که در آن یک جلد کلام الله مجید، لیوان شربت، سرمه دان و مسواک چوبى و یک آیینه قرار دارد. در ابتدا داماد قرآن را مى بوسد، شربت را سر مى کشد و سرمه را به چشم مى کشد و دندانهاى خود را مسواک مى زند.

بعد از مراسم فوق «ملا» را حاضر مى کنند و در حضور خانواده عروس و داماد مراسم عقد یا «نى کح» انجام مى شود در این مراسم ترانه هاى شاد خوانده مى شود. پس از انجام مراسم عقد، جمعى از نزدیکان داماد را به طرف اتاق عروس مى برند. در جلوى اتاق عروس، خدمتکار عروس جلوى او را مى گیرد و اجازه ورود به او نمى دهد، مگر اینکه داماد به او هدیه مناسبى بدهد. سپس داماد نزد عروس مى رود و در کنار عروس مى نشیند. بعد از استقرار داماد در کنار عروس، روى سر عروس و داماد سکه مى پاشند و آرام سر عروس و داماد را بهم مى زنند تا به اصطلاح همسر شود. بعد عروس و داماد را تنها مى گذارند. مدت سه روز عروس و داماد در حجله هستند و افراد خانواده عروس و داماد در این مدت به شادى و پایکوبى مشغول هستند. بعد از سه روز چادر عروس را در کنار سایر چادرها نصب مى کنند و این به معناى ختم مراسم عروسى است. (در مناطقى که در چادر و یا کپر زندگى مى کنند)
برخلاف جاهاى دیگر که عروس را به منزل داماد مى برند، در بلوچستان داماد را به خانه عروس مى بنرد. بعد از گذشت حدود یک ماه عروس و داماد به خانه داماد مى آیند و زندگى مستقل خود را شروع مى کنند.

برای اطلاع از طرح همسان گزینی تبیان اینجا کلیک کنید

منابع: سایت صدا و سیمای بلوچستان- وبلاگ بلوچستان