تبیان، دستیار زندگی
موقعیت ولایت تخار و حاصل خیزی زمین هایش برای کشت و تولید تریاک از عوامل اصلی گسترش ناآرامی و رقابت خان ها برای کسب قدرت و پول بیشتر در آن شده است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : قبس زعفرانی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


موقعیت جغرافیایی ولایت تخار و حاصل خیزی زمین هایش برای کشت و تولید تریاک، از عوامل اصلی گسترش ناآرامی در آن و تبدیل شدن به میدان رقابت خان ها برای کسب قدرت و پول بیشتر است.

فبس زعفرانی - بخش سیاست

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول

تخار از ولایات شمال افغانستان، دوران مبارزه با روس ها سنگر مستحکم مردم افغانستان بود. بعد این ولایت به دژ محکم ائتلاف شمال علیه طالبان مبدل شد. حتا، احمد شاه مسعود فرمانده مقاومت علیه طالبان، آخرین روزهای زندگی اش را در همین ولایت سپری کرد و در ولسوالی خواجه بهاوءالدین توسط دو تروریست کشته شد.
در چهارده سال گذشته، تخار «خان   امنی» برای ساکنان این ولایت بود، اما از وقتی شورشی َگری به شمال افغانستان گسترش یافت، تخار نیز از حضور و فعالیت های تروریستی گروه های مسلح مخالف دولت در امان نماند، به خصوص که این ولایت با چهار ولایت مهم و استراتیژیک قندز و بغلان در غرب، بدخشان در شرق و پنجشیر در جنوب هم مرز است.
موقعیت جغرافیایی تخار و حاصل خیزی زمین هایش برای کشت و تولید تریاک یکی از عوامل اصلی گسترش ناآرامی ها در آن عنوان شده است.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


طالبان، بازیگر اول
بازخیزش شورشی گیری و تروریزم در ولایت تخار پس از سقوط طالبان در سال 2001 به سال 2008 بر می گردد، زمانی که در جولای همان سال، گروهی از طالبان به فرماندهی ملاعثمان بر یک ایستگاه بازرسی پلیس در ولسوالی کلفگان حمله کردند.
پس از آن، این گروه در ماه می 2009 بر ولسوالی بهارک این ولایت حمله کردند. ربوده شدن خبرنگار نیویارک تایمز در سال 2010 از سوی یکی از فرماندهان طالب و ترور جنرال داود داود، از فرماندهان ارشد دولت و رییس زون شمال پلیس افغانستان در می 2011 طی حمله ای مهمترین رخدادهای امنیتی تخار شمرده می شود.
با کاهش حضور سربازان خارجی شاهد رویش طالبان در ولایت های مختلف شمالی، از جمله ولایت تخار هستیم که توانستند، در ولسوالی های مختلف از جمله ولسوالی های خواجه غار و درقد جایگاه جدیدی برای خود تدارک ببینند.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


طلبان اکنون در چهار ولسوالی اشکمش، خواج   غار، درصد و ینگی قلعه تخار حضور فعال دارند. سه ولسوالی دیگر ولایت تخار نیز زیر تهدیدهای طالبان قرار دارند تا از 17 ولسوالی تخار، 7 ولسوالی زیر تهدید های بلند طالبان قرار گیرد.
بیشتر طالبان در بخش های مرزی افغانستان با تاجیکستان حضور دارند. در ولسوالی های ماورای دریای کوکچه، جنگل های انبوه به پناه گاه های امن طالبان بدل شده است.


طلبان در ولایتی ضد طالب
بیشتر تخاری ها به این باور اند، تخار ولایت ضد طالب است و این باعث شده طالبان، مانند قندز در آن قدرت نگیرد. اما چگونه طالبان توانست، در برخی از مناطق تخار همانند درقد حمایت های برخی از مردم را جلب نمایند و در آنجا  میدان های مانور بسازند.
بخشی از این مساله به برخی از اقدمات نیروهای امنیتی بر می گردد که مردم را از حکومت محلی بیزار کردند، مثلا نتایج گفتگوهای آن ها با شهروندان تخاری در درقد نشان می دهد، پلیس با مردم محلی همکاری نداشته و وظیفه حمایتی خود را ایفا نکرده است.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


جنگ تریاک

تخار، در شمال با تاجکستان هم مرز است و بیشتر جنگ های که در ولسوالی های مرزی تخار با تاجیکستان اتفاق می افتد، بر سر تولید و قاچاق مواد مخدر می باشد. به همین دلیل بیشتر طالبان که در بخش های مرزی تخار با تاجیکستان می جنگند، جنگجویان مفکوره ای نیستند و تنها برای باز نگه داشتن راه های قاچاق مواد مخدر می جنگند.
به همین دلیل بخشی از جنگ در تخار به کنترول راه های قاچاق مواد مخدر برمی گردد. فقر، بی عدالتی های اجتماعی، نبود خدمات دولتی برای شهریان، نبود سهولت های شهروندی و فساد گسترده اداری، دلایل دیگر ناآرامی ها در تخار شمرده می شوند.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


زورمندان محلی، بازیگر دوم
در افغانستان هنوز سنت قبیله یی حاکم است. سران اقوام و قبیله ها یا همان خان ها، حرف اول و آخر را در جغرافیای زیر تسلط شان می زنند و در ولایت تخار نیز چنین است.
فعالان مدنی می گویند، شماری از افراد مسلح که شمار آنها به مراتب بیشتر از مجموع نیروهای امنیتی مستقر در این ولایت اند، حتا در مواردی قدرت مندتر از حکومت محلی اند و گروه های مسلحی تشکیل داده اند که به جنایت های مختلف در این ولایت دست می زنند. آنها حتا زندان های شخصی دارند.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


پیرام قل؛ قدرتمند ترین مرد تخار
ولسوالی های تخار هر یک زورمندان خود را دارند. این زورمندان را افراد وابسته به برخی اعضای مجلس و فرماندهان پیشین پولیس تخار تشکیل می دهند و «پیرام قل»، معروفترین و قدرتمندترین آنان است که بر ولسوالی رستاق سیطره دارد.
اگرچه حکومت افغانستان با استراتژی تسلیح فرماندهان قدرتمند محلی، جلو سقوط تخار را گرفت، اما این فرماندهان محلی اکنون به بخشی  از نیروهای مخل امنیت تبدیل شده اند.
علاوه بر پیرام قل فرماندهان محلی دیگری مانند قاضی کبیر، بشیر چاه آبی، خیر محمد چریک، سبحان قل و پیر محمد خاکسار وجود دارند که وزنه های سنگین در معادلات امنیتی تخار هستند.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


مقام های محلی؛ بازیگر سوم

علت سوم ناامنی های تخار زد و بندهای درونی حکومت محلی عنوان و ادعا شده، برخی از مسولان امنیتی تخار در ناآرامی های این ولایت دست دارند و مثلا برای باز نگهداشتن راه قاچاق مواد مخدر خود باعث اخلال امنیت می شوند.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول

دشمنان داخلی؛ بازیگران دیگر
بطور کلی عاملان ناامنی  در تخار را می توان به دو دسته تقسیم کرد: خارجی و داخلی. نور محمد حکیمی، از طالبان و همراهانش از جمله عاملان خارجی هستند که از بیرون مرزهای تخار می آیند و امنیت را برهم می زنند. اما، زورمندان محلی عاملان داخلی هستند که برای بدست آوردن قدرت بیشتر، امنیت را اخلال می کنند.
در کل خیلی سخت است، بتوان در جنگ کنونی تخار، یک طرف را مسوول درجه یک دانست، چون افزون بر تهدید طالبان که عامل بیرونی در ناامنی تخار می باشد، بخشی از حکومت محلی و زورمندان ولایت نیز در اخلال امنیت سهم برابر دارند.

رقابت خان‌ها در تخار؛ جنگ برای قدرت و پول


در بخشی از ناامنی های تخار، حکومت هم دست دارد. مثلا حکومت برای حل بخشی از اختلافات مردم جانب دارانه کار می کند. مثلن مردم درقد می گویند، پولیس در زندگی آنها مداخله می کند و حرف و مشکلات مردم را نمی شنود. از همین رو، با طالب یکجا می شوند تا از حق  خود دفاع کنند.
برخی شهروندان نیز از ضعف مدیریت می گویند که در تخار بیداد می کند و برخوردهای سلیقه ا ی باعث شده، مردم از حکومت مرکزی فاصله بگیرند و تخار با گذشت هر روز ناامن تر شود.
تخار، شاید نخستین ولایتی باشد که سه گروه بازیگر در آن برای قدرت و ثروت می جنگند، حکومت محلی، گروه های مسلح و طالبان و از آنجا که تخار یکی از ولایات استراتژیک شمال افغانستان است، نیازمند یک برنامه جامع امنیتی  ? سیاسی است تا بتواند با تقویت نقش حکومت محلی، وضعیت موجود را بهبود بخشد.
برخی از آگاهان باور دارند، در صورت عدم توجه جدی به تغییر وضعیت تخار، بیم آن می رود، این ولایت نیز به سرنوشت قندوز دچار گردد، امری که نباید بار دیگر در شمال افغانستان تکرار شود.