کندز؛ طالبان و سودای شمال افغانستان

گروه طالبان روز گذشته ولسوالى های خان آباد و علی آباد در ولایت کندز را تصرف کرد تا نشان دهد، همچنان سودای شمال افغانستان را در سردارد.

لواسانی - بخش سیاست تبیان

مقامات محلى ولایت کندز اعلام کردند:  پس از درگیرى هاى سنگین ولسوالى خان آباد صبح روز شنبه (30 اسد 1395)  به دست طالبان سقوط کرد.
حیات الله امیرى، ولسوال خان آباد کندز در این خصوص گفت که مخالفان مسلح دولت از چند روز به اینسو حملات سنگینى را بر ولسوالى خان آباد انجام دادند که در نتیجه صبح روز شنبه این ولسوالى به دست مخالفان مسلح سقوط کرد.
ولسوال خان آباد کندز افزود: بارها از خطرسقوط این ولسوالى به مقامات محلى هشدار داده بود، اما هیچ گونه توجه درزمینه صورت نگرفت.

طالبان صبحگاه شنبه 30 اسد 1395 از چندین استقامت بالای ولسوالی های خان آباد و علی آباد ولایت کندز حمله? تهاجمی مسلحانه را انجام داده و پس از نبردهای شدید و سخت این دو ولسوالی را تصرف کردند.
دومینوی سقوط ولسوالی های شمال
از زمان شروع ناامنی ها در شمال افغانستان تاکنون چندین ولسوالی بین جنگجویان طالبان و نیروهای دولتی دست به دست شده و معلوم نیست صفحات شمال دوباره رنگ آرامش را خواهد دید یا خیر.
سقوط ولسوالی های ایالات شمالی افغانستان به دست طالبان امر تازه ای نیست، پیش از این نیز شاهد رویدادهای مشابهی در این ولایات بوده ایم، اما آنچه برای بسیاری از ناظران نگران کننده است، عادی شدن دست به دست شدن ولایات و ولسوالی های شمال بین طالبان و نیروهای امنیتی برای مسوولان است.

به همین دلیل کارشناسان هشدار می دهند، مبادا تروریزم، ناامنی، جنگ و سقوط ولسوالی ها توسط طالبان نه تنها در شمال افغانستان، بلکه در هر نقطه این کشور به رویدادی عادی برای مسوولان در کابل تبدیل شود.
اما آنچه موجب شده وضعیت شمال افغانستان به ویژه اوضاع امنیتی این منطقه با حساسیت  و دقت بیشتر از سوی کارشناسان پیگیری شود، شرایط خاص و ساختار متفاوت ولایات این منطقه به ویژه ولایات و ولسوالی های مورد حمله قرار گرفته از سوی طالبان است.
مهمترین ویژگی و شاخص ولایات و ولسوالی های شمال افغانستان مانند فاریاب و بدخشان که سال هاست به عنوان ولایات امن شناخته می شدند، تحمیل تروریزم به این مناطق است، به بیان دیگر، تروریزم در این ولایات پیش از آنکه بازتاب اوضاع فرهنگی، اجتماعی و ساختار قومی و ترکیب جمعیتی تلقی شود، طرحی قبل برنامه ریزی شده و پیچیده ای به شمار می آید که از محیط بیرونی به این مناطق تحمیل شده است.

لذا مقابله با پدیده تروریزم در این بخش از افغانستان بدون ریشه یابی بسترها، عوامل رشد و قدرت گیری این پدیده به ویژه عوامل پشت پرده گسترش نفوذ و توانمندی این پدیده و راه های مناسب تعامل با آن، به امری غیرممکن مبدل خواهد شد.
استراتیژی امنیتی ناموفق حکومت
همانگونه که اشاره شد، اتخاذ راهبردهایی که شرایط خاص ولایات و ولسوالی های شمال افغانستان را نادیده می گیرند، آنها را محکوم به شکست و ناکامی خواهند کرد، نمونه این راهبردهای بی ثمر، ناکامی حکومت وحدت ملی در مبارزه با این پدیده و تامین امنیت شمال افغانستان است، آنچه تلخی این شکست را دو چندان کرد، جنگ قدرت و رقابت جهت تامین منافع شخصی میان رهبران سیاسی افغانستان بود.

به این ترتیب، اگرچه تامین امنیت مردم همیشه به عنوان اساسی ترین هدف حکومت وحدت ملی و در راس اولویت های آن مطرح شده بود، اما در عمل از سال 2013 میلای به این سو هر روز که می گذشت، دامنه ناامنی در شمال افغانستان گسترش می یافت و بر قدرت طالبان افزوده می شد.
افزون بر آن، کارشناسان نسبت به اشتباه در انتخاب استراتیژی امنیتی مناسب اشاره می کنند که یکی از نتایج غیبت رهبران شایسته و مدیران لایق در ساختار نظام حاکم به ویژه در دستگاه های امنیتی و نظامی است.
این عوامل در کنار متغییرهایی مانند تعارض رویکردها، نبود انسجام در مواضع، فقدان وحدت رویه، تعارض دیدگاه ها و جنگ قدرت، بستر مورد نیاز نفوذ و رشد و قدرت گیری تروریزم را فراهم می کند.
در این شرایط طبیعی است، حملات گروه های تروریستی مانند طالبان با موفقیت همراه باشد و ولایات و ولسوالی های شمال افغانستان را یکی پس از دیگر ساقط کند.

آنچه مایه تاسف است، بی تفاوتی حکومت مرکزی جهت اتخاذ تدابیر لازم، مانند اقدامات پیشگیرانه است تا ثبات و استقرار در شمال افغانستان بی رحمانه نشانه گرفته شود.
طالبان در شمال افغانستان
تمرکز حملات طالبان از ماه های گذشته بر ولایات شمالی افغانستان (بیشتر بدخشان، تخار، فاریاب، کندز) این پرسش را مطرح می کند که این گروه در شمال افغانستان دنبال چیست؟ در پاسخ باید به سه سطح از عوامل توجه کرد.
یک: عوامل داخلی
احیای هویت طالبان به ویژه پس از اعلام مرگ ملاعمر، قدرت نمایی رهبر کنونی طالبان برای اقناع مخالفان داخلی، ایجاد جنگ روانی علیه مردم و دولت، تاکید بر آرمان های ملاعمر در ایجاد امارت اسلامی، گرفتن امتیازات هرچه بیشتر در دور آتی مذاکرات صلح را می توان از اهداف عمده طالبان در رویکردش به شمال باشد.

ترسیم چهره ای قدرتمند از خود، در مقابل ارائه تصویری آشفته و متزلزل از حکومت مرکزی می تواند، هدف دیگر طالبان باشد. تصرف مناطق راهبردی شمال افغانستان، از یک سو، گستره جغرافیایی نفوذ طالبان را گسترش می دهد، و از سوی دیگر  توانمندی و اقتدار طالبان را بالا برده، امتیازگیری طالبان در مذاکرات صلح را افزایش می دهد.
لازم به یادآوری است، میان افزایش نفوذ طالبان در هر نقطه از افغانستان و تضعیف حکمروایی و اقتدار حکومت رابطه ای مژوس وجود دارد، یعنی هرچه طالبان قدرتمند شود، دولت مرکزی تضعیف می گردد.
دو: عوامل منطقه ای
طالبان از سال 2013 میلادی با بهره گیری از عناصر مسلح خارجی حملات خود را با هدف یافتن جای پایی در شمال افغانستان آغاز کرد. شمال افغانستان به این جهت برای طالبان حائز همیت است، چون طالبان به شمال افغانستان به عنوان دروازه ورود به کشورهای آسیای مرکزی و مسیر تجارت جهانی مواد مخدر نگاه می کند.

افزون بر آن فعالیت ده  ها گروه  و جنبش سلفی تکفیری در کشورهای آسیای میانه مانند جنبش اسلامی ازبکستان، سلفی های تندرو ازبک، تاجیک، قزاق، روس (چچنی) و چینی (اویغورها) نیروی بالقوه ای هستند که در صورت بالفعل شدن و قرار گرفتن تحت رهبری واحد به چالشی بزرگ و جدی برای دولت مرکزی در کابل تبدیل شوند،  به گونه ای که مسوولان قندوز عناصر شبه نظامی عرب، چچنی و پاکستانی طالبات را عامل سقوط ولایت خود می دانند.
سه: عوامل بین المللی
در بعد بین المللی همجواری افغانستان در شمال با کشورهای آسیای میانه که جریان تندرو سلفی وهابی نفوذ گسترده و دیرینه ای در آنها دارد، ناامنی در شمال افغانستان را دو چندان می کند.
همچنین نباید سیاست خارجی و راهبردهای سودجویانه کشورهای غربی از جمله آمریکا و ناتو را در شمال افغانستان نادیده گرفت.