تبیان، دستیار زندگی
. از گفتار حضرت امیر علیه السلام چنین برمی اید که خیانت در امانت یا سوء استفاده از قدرت، تنها زمانی تحقق می یابد که قدرت، ابزاری برای ارضای غرائز نفسانی و شهوانی، حیله گری، ستم گری، ثروت اندوزی و برتری جویی گردد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قدرت، امانت است!!

از گفتار حضرت امیر علیه السلام چنین برمی آید که خیانت در امانت یا سوء استفاده از قدرت، تنها زمانی تحقق می یابد که قدرت، ابزاری برای ارضای غرائز نفسانی و شهوانی، حیله گری، ستمگری، ثروت اندوزی و برتری جویی گردد.

فرآوری: حامد رفیعی - بخش نهج البلاغه تبیان
قدرت، امانت

قدرت یکی دیگر از مولفه هایی است که مولای متقیان علی علیه السلام با ابزار انگاشتن آن به اخلاقی کردن سیاست دست زد. در تعریف قدرت گفته اند که «مجموعه منابع و ابزارهایی است برای به انجام رساندن کارهای ویژه حکومت». قدرت بنابراین تعریف، به دو صورت بهره برداری می شود. گاه واقع گرایانی چون ماکیاولیست ها آن را هدفی غایی می پندارند و از هر وسیله ای برای دستیابی به آن سود می جویند و گاه آرمان گرایانی چون افلاطون و ارسطو آن را ابزاری برای دستیابی به اهداف انسانی و والا؛ یعنی خیر و فضیلت همگانی قلمداد می کنند.

انسان و قدرت طلبی

یکی از کمالات وجودی انسان قدرت است. بسیاری از انسان ها کمال را در قدرت می بینند و فطرت کمال جوی خود را با تلاش برای دست یافتن به قدرت پاسخ می گویند; تلاشی دائمی و پایان ناپذیر.

در جهان بینی امیرمومنان علیه السلام قدرت، نعمتی الهی به شمار می آید که چون امانتی در دست مردم قرار دارد؛ امانتی که هرگونه سوء استفاده از آن خیانت به حساب می آید.

امام خمینی رحمه الله در کتاب «شرح چهل حدیث» می نویسند: «کسانی کمال را در سلطنت و نفوذ قدرت و بسط مالک دانسته اند و اشتیاق به آن پیدا کرده اند، اگر چنانچه سلطنت یک مملکت را دارا شوند متوجه مملکت دیگر شوند، و اگر آن مملکت را در تحت نفوذ و سلط درآورند، به بالاتر از آن متوجه شوند و اگر یک قطری را بگیرند، به اقطار دیگر مایل گردند; بلکه آتش اشتیاق آنها روز افزون گردد; و اگر تمام روی زمین را در تحت سلطنت بیاورند و احتمال دهند در کرات دیگر بساط سلطنت هست، قلب آنها متوجه شود که ای کاش ممکن بود پرواز به سوی آن عوالم کنیم و آنها را در تحت سلطنت درآوریم.»

گرایش انسان به قدرت مطلقه، مایه تحرک «قوه غضبیه » در نفس اوست.

قدرت، ابزارِ نیل به سعادت و کمال جامعه

حضرت امیرعلیه السلام در صدر همه آرمان خواهان، قدرت را ابزار نیل به سعادت و کمال جامعه می پنداشت؛ البته نگاه آرمان گرایانه حضرت به قدرت با عناصری از واقع پیوند خورد تا اخلاق سیاسی او به عنوان ترمز کننده ماشین قدرت عمل کند.

در تایید سخن می توان به روش اخلاق- سیاسی امام علیه السلام اشاره کرد. امام علی علیه السلام در شیوه اخلاقی- سیاسی خود با استفاده از قدرت و حکومت، کارگزاران سیاسی خویش را به اجرای اهداف چهارگانه اقتصادی، نظامی، تربیتی- اخلاقی و عمرانی موظف نمود. این گونه بهره گیری از قدرت، خط بطلانی بر آرمان گرایی صرف کشید و به واقع گرایان فهماند که نظام اخلاقی- سیاسی علی بن ابیطالب علیه السلام یک اتوپیا یا مدینه فاضله انتزاعی نیست.

قدرت امانت است!!

در جهان بینی امیرمومنان علیه السلام قدرت، نعمتی الهی به شمار می آید که چون امانتی در دست مردم قرار دارد؛ امانتی که هرگونه سوء استفاده از آن خیانت به حساب می آید.

حضرت امیرعلیه السلام در صدر همه آرمان خواهان، قدرت را ابزار نیل به سعادت و کمال جامعه می پنداشت؛ البته نگاه آرمان گرایانه حضرت به قدرت با عناصری از واقع پیوند خورد تا اخلاق سیاسی او به عنوان ترمز کننده ماشین قدرت عمل کند.

در این نگاه، قدرت امر فاسدی نیست تا در برابر حق قرار گیرد، مگر آن که ابزار سوء استفاده شود. از گفتار حضرت امیر علیه السلام چنین برمی اید که خیانت در امانت یا سوء استفاده از قدرت، تنها زمانی تحقق می یابد که قدرت، ابزاری برای ارضای غرائز نفسانی و شهوانی، حیله گری، ستم گری، ثروت اندوزی و برتری جویی گردد؛ بنابراین بدیهی است که استبداد، خودکامگی، خودرایی و بی توجهی به مردم با ابزارانگاری قدرت سر سازگاری ندارد، بلکه جلوه های بارز هدف انگاری قدرت و دیدگاه اسلام گریزانه، ماکیاولیست ها خواهد بود.

کلام آخر

مولای متقیان پذیرش قدرت و حکومت را منوط به احقاق حق مردم و اصلاح آنان می نماید و در نگاه هدفمندش حکومت بسیار پست جلوه می کند؛ حتی بی ارزش تر از پر کاهی خشکیده. ایشان از قدرت تنها به عنوان ابزاری مشروع برای رسیدن به اهداف والایش بهره می برد و با ابزارانگاری قدرت در پی اجرای حق و عدالت و رساندن جامعه به تکامل بود. از منظر ایشان قدرت یک فرصت وامانت برای خدمت به خلق، اجرای عدل و احیای انسانیت است نه ابزار ظلم بر مظلومان و چپاول اموال مردم!


منابع:
- نهج البلاغه، نامه 53، صص 403 و 405، خطبه 32، ص57
- شرح چهل حدیث،امام خمینی رحمه الله؛ ص 1832
خراسانی، رضا؛ اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی اسلام ؛صص 85-91
- بشیریه، حسین؛ آموزش دانش سیاسی، ص29 و71.
- رنجبر، مقصود؛ اخلاق سیاسی (چشم انداز امام علی علیه السلام)؛ ص43و24.
- جعفری تبریزی، محمدتقی؛ حکمت اصول سیاسی، اسلام، ص114؛ 72و77 و78.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.