مقاومت نداشتند، اما ادبیات مقاومت آفریدند

درباره ادبیات مقاومت اسلامی در گفتگو با مجتبی رحماندوست

مجتبی رحماندوست معتقد است:در تولید کتاب های ادبی هنری که حمایت گر و بیانگر مقاومت به مفهوم بین المللی و نه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ایران، کمبود داریم.

مقاومت اسلامی در سال های اخیر و به ویژه پس از تحولاتی که در منطقه خاورمیانه و برخی کشورهای عربی رخ داد، بیش از همیشه بر سر زبان ها افتاد. موضوعی که بسیاری معتقدند تاثیر گرفته از دفاع مقدس و انقلاب اسلامی کشورمان است و مقاومت این مردم در قرن بیستم و در مقابل حاکمیت ظالم و تجاوز دشمنان تا دندان مسلح توانست نقطه امید و الگویی باشد برای دیگر کشورها.

در چند سال اخیر ، هنرمندان و اهالی ادبیات کشورمان بیش از پیش به موضوعاتی همچون ادبیات و هنر مقاومت احتمام ورزیده اند و این موضوع، کلیدوا ژه ای برای الهام بخشی و دغدغه مندی هنرمندان متعهد کشور شده است.

دکتر مجتبی رحماندوست، نویسنده، شاعر، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیر دفتر ادبیات بیداری اسلامی حوزه هنری نیز از جمله چهره هایی است که در این سال ها تمام قد در دفاع و حمایت از مردم مظلوم منطقه و در واقع هر نقطه از جهان ایستاده است. تبیان گفت وگوی کوتاهی بارییس سابق فراکسیون فلسطین و مقاومت اسلامی درباره ادبیات مقاومت اسلامی داشته است، که در ادامه  می خوانید.

شاید بهتر است در ابتدا، ادبیات مقاومت اسلامی را تشریح کنید. چنین ادبیاتی باید چه شاخصه هایی داشته باشد و به چه موضوعاتی توجه کند؟

مقاومت نه تنها ریشه در وجود انسان های مقاوم، بلکه ریشه در وجود هر نوع بشری با هر اعتقاد و دین و ملیتی دارد. انسان ها از حیثیت، دارایی، شرف و موجودیت خود دفاع می کنند و حتی در برابر بیماری از سلامتی خود دفاع می کنند. حتی چنین چیزی منحصر به بشر هم نیست و اگر به جانداران دیگر هم بخواهید آسیب برسانید، در برابر این آسیب مقاومت می کنند و سعی در تداوم بقاء خود دارند. پس باید به این نکته توجه کرد که مقوله ای به نام مقاومت، خاص انسان ها نیست.

اما «موضوع» مقاومت به این کار ارزش می دهد. زمانی کسی غرق در باطل است و برای ادامه کار خلاف خود مقاومت می کند. که نوعی مقاومت است اما از نوع منفی. از سوی دیگر کسانی که برای حفظ خانواده خود، ارزش ها، کشور و اعتقادات دینی و این گونه موضوعات مقاومت نشان می دهند، مقاومتشان از نوع مثبت است و گفته شده کسی که در این گونه موارد مقاومت نشان دهد و کشته شود، شهید محسوب می شود.

بنابراین موضع مقاومت به تناسب آدم ها و به تناسب این که از چه چیزی دفاع کنیم و پای آن بایستیم، ارزش پیدا می کند و آن چیزی که ما ادبیات مقاومت می نامیم؛ یعنی ادبیات مقاومت انسان های متعهد در حفظ ارزش ها و امنیت و حیثیت و شرف خودشان که یکی از ارزشمندترین نعمت های خداوندی است.

آیا معتقد هستید که ادبیات مقاومت کشورمان به نسبت جریان وسیع و گسترده ای که  در بطن این موضوع وجود دارد، کم فروغ بوده و تولیدات اندکی داشته است؟

خیر، این گونه نیست. در کشورمان 8 سال جنگ داشتیم و عنوان آن دفاع مقدس و مقاومت در برابر دشمن بود و بار ارزشی بزرگی را بر ملت ایران هدیه داد، می شود گفت که تعداد آثاری که برای دفاع مقدس اعم از خاطرات، رمان ها، شعرها و تئاتر، فیلم و ... تولید شده، یکی از بالاترین جایگاه ها را در سطح جهان داریم. برخی کشورها مقاومت نداشتند، اما ادبیات مقاومت دروغین برای خود آفریدند. برخی کشورها هم جنگ شان ارزش مدار نبود و اشغال گری بود. اما برای اشغال گری خود ادبیات های قلابی درست کردند.

مجموعه کتاب های ادبی و انواع گونه های هنری که در طول جنگ تحمیلی و پس از آن تولید شد، تعیین کننده و ارزشمند است. البته اگر بپرسید که آیا همه این ها در طراز دفاع مقدس ما، مادران شهدا، شهدا، آزادگان، جانبازان و امام (ره) و کسانی که ارزش های دفاع مقدس را آفریدند بود یا خیر، من پاسخ می دهم خیر. از نظر کمی، حجمی و حتی کیفی تولیدات هنری و ادبی خوب داشته ایم ، اما تا قله ایثار و مقاومت ایران هنوز راه زیادی باقی مانده است.

چیزی که شما از مقاومت یاد می کنید، دفاع مقدس کشورمان را هم شامل می شود یا مقاومت اسلامی که امروز صحبت آن است و در سطح بین المللی بازتاب دارد، شاخصه های متفاوتی دارد؟

مقاومت اسلامی شاخصه های مشترک زیادی با جنگ تحمیلی دارد. می توانم بگویم جنگ تحمیلی 8 ساله ایران و عراق منشاء الهام بخشی به کشورهای منطقه و غرب آسیا شد، چرا که فهمیدند می توانند در مقابل دولت های متجاوز حتی اگر ابر قدرت های زمان از آن دولت ها حمایت کنند؛ بایستند.

ما دفاع مقدسی در کشور خودمان داشتیم و آنچه که امروز در کشورهای دیگر در سطح جهان به عنوان مقاومت مطرح است الهام گرفته از دفاع مقدس ما ست. با این توضیح قبول دارم کتاب های ادبی هنری که حمایت گر و بیانگر مقاومت به مفهوم بین المللی و نه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ایران در کشور کم داریم.

ما از حق و وظیفه ایی که در برابر حمایت از امت در منطقه همچون عراق، سوریه، لبنان و یمن و ... داشته ایم کم گذاشته ایم. البته بسیاری از آثاری که در کشورهای منطقه خلق می شود، اقتباس شده و تاثیرگرفته از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس کشورمان است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بر راه اندازی و ترویج نهضت ترجمه و نشر آثار انقلاب و دفاع مقدس در کشورهای منطقه و جهان تاکید داشتند. چقدر توانسته ایم در این زمینه موفق باشیم و آثار مرتبط را در دیگر کشورها بازنشر دهیم.

متاسفانه در این زمینه ضعف داریم. سیل عظیم ترجمه از غیر فارسی به فارسی، که قبل از انقلاب بوده، هنوز هم ادامه دارد. هر چند سرعت و حجم آن کاهش پیدا کرده است. اما جریانی که باید به ترجمه آثار از فارسی به انگلیسی، عربی، فرانسه و دیگر زبان ها بپردازد، اصلا راه اندازی نشده است.

مردم دنیا از وقتی دیده اند ایران در استقلال داخلی پیروز شده است. تشنه گرفتن معارف ادبیات و هنر کشورمان و روحیه و سلحشوری های مردم ایران هستند و ما کمترین پاسخ را به این نیاز بین المللی داده ایم. میزان کتاب هایی که برای انتشار در خارج از کشور تولید و یا ترجمه شده، بسیار کم است. آن هایی هم که ترجمه شده با مخاطب خارجی تولید نشده و در این زمینه شاهد بروز نهضت مدنظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، نبوده ایم و از این بابت کوتاهی کرده ایم.

متاسفانه در برخی کشورها ، مخاطبان ادبیات تصور می کنند آثار ما ترجمه شده و نمونه هایی همچون آثار صادق هدایت را به عنوان شناخت خود از ادبیات ایران مثال می زنند. در حالی که آن ها یک قرن و یا حداقل 4 نسل از ایران عقب هستند و ما متاسفانه در انتقال فرهنگ مقاومتی ملت ایران در چند دهه بعد از انقلاب اسلامی کوتاهی کرده ایم . معتقدم ادبیات مقاومت کشورمان در خارج از مرزها به شدت مخاطب دارد و اگر ترجمه شود بازار خود را پیدا خواهد کرد.