انتظار اصیل، چگونه انتظاری است؟

انتظار به معنی آینده نگری، دگرگونی است و این دگرگونی به زمینه سازی، احتیاج دارد ، اساسا انتظار خشک و خالی، به عبارت دیگر امید ذهنی بی آن که در جامعه تحقق یابد و آثارش آشکار شود، هیچ گاه بهترین عمل نخواهد بود و این معانی، حاکی از حضور در صحنه و فعالیت های علمی و کار و کوشش و زمینه سازی عینی است.

معنای لغوی

انتظار در لغت به معنای درنگ در امور ، نگهبانی، چشم به راه بودن و نوعی امید داشتن به آینده است (التحقیق فی کلمات القرآن ، حسن مصطفوی، ج12، ص166)  با مطالعه فرهنگ نامه در می یابیم که انتظار یک حالت روانی به همراه درنگ و تأمل است؛ اما از این معنا دو نوع برداشت می توان کرد: الف: این حالت روانی و چشم به راهی ، انسان را به اعتزال و انزوا بکشاند و منتظر، دست روی دست بگذارد ، وضعیت موجود را تحمل کند و به امید آینده ی مطلوب ، بدون هیچ گونه تلاشی فقط انتظار بکشد. ب: این چشم به راهی وانتظار سبب حرکت، پویایی وعمل و آمادگی وسیع تر گردد .

با مراجعه به متون روایی، مشاهده می شود که معصومان علیهم السلام خیلی روشن و صریح با ارائه تصویری مناسب از انتظار ، روی برداشت نخست، خط بطلان کشیده اند و برای اینکه هرگز آن معنا به ذهن مخاطب خطور نکند ، انتظار را عمل نامیده اند، آن هم برترین اعمال «أفضل اعمال امتی انتظارالفرج من الله عزوجل» (کمال الدین ،ج2، باب55، ح1) یا آن را عبادت خوانده اند ، آن هم محبوب ترین عبادت «سئل عن علی علیه السلام رجل أی الاعمال أحب الله عزو جل ؟قال علی علیه السلام: انتظار الفرج» (بحارالانوار، ج52، ص122).

بررسی دیدگاه ها

بعضی انتظار را خاموشی و گوشه گیری و اعتزال و مذهب احتراز پنداشته اند (حلاج، علی میر فطروس)  و آن را مورد هجوم قرار داده اند، در واقع حقیقت انتظار را درک نکرده اند مانند آنان که انتظار را مذهب اعتراض (انتظار، مذهب اعتراض، دکتر علی شریعتی) خیال کرده اند. در برابر این نگاه، دو پرسش مطرح است . اول این که، دامنه ی این اعتراض تا کجاست؟ تا رفاه، تا عدالت، تا عرفان، تا آزادی، تا شکوفایی و تکامل و یا . . . . دوم این که، پی آمد این اعتراض، چیست؟ چه باری بر دوش منتظر می گذارد و این نفی با چه اثباتی همراه می شود؟ در مورد پرسش اول باید بگوییم که آرمان های دینی از تکامل و شکوفایی استعداد آدمی، بالاتراست، چون زمانی که انسان به تکامل هم برسد، باز مساله این است که می خواهد در چه جهتی مصرف شود؟ رشد یا خسر؟ این دو مساله ی اساسی بعد از تکامل و شکوفایی است.
در مورد پرسش دوم هم باید گفت منتظر مهدی، آماده است و برای حکومت حضرت مهدی علیه السلام زمینه سازی می کند، چنانچه در حدیث آمده است: و یوطئون للمهدی سلطان .(میزان الحکمه، ج2، 568) از طرفی مهم ترین لقب پیشوای منتظر، «قائم» است، لیکن حکمت اجتماعی این قیام ما را به معنای حقیقی انتظار رهنمون می سازد و در واقع، انسان منتظر با این حرکت خود می خواهد نشان دهد که در حال آمادگی برای قیام و مبارزه و جهاد است (مجله ی مجموعه حکمت، شماره 1و2، سال سوم)

انتظار اصیل

اکنون می توان گفت که انتظار نه احتراز است و گوشه نشینی و نه اعتراض و نفی طاغوت ها . در واقع، این ها حالت روحی و روانی محض هستند، بلکه انتظار، عمل و اقدام است . پویایی و حرکت است . به همین خاطر در لسان روایات، انتظار بهترین و محبوب ترین عمل معرفی شده است. حقیقت انتظار یعنی آمادگی و اقدام. منتظر  اقدام می نماید و در خود و در محیط اطراف، نشان و اثر می گذارد . منتظر مهدی و قائم آل محمد علیه السلام چگونه می تواند آماده نشود و زمینه سازی نکند، در حالی که به شمشیر زدن در رکاب پیامبر صلی الله علیه و آله بر فرق دشمن تشبیه شده است «...کمن قارع مع رسول الله بسیفه» (بحارالانوار، ج52،ص126) به عبارت دیگر امید ذهنی بی آن که در جامعه تحقق یابد و آثارش آشکار شود، هیچ گاه بهترین عمل نخواهد بود و این معانی، حاکی از حضور در صحنه و فعالیت های علمی و کار و کوشش و زمینه سازی عینی است نه نیت بدون عمل و امید ذهنی بدون آثار عملی . پس انتظار به معنی آینده نگری، دگرگونی است و این دگرگونی به زمینه سازی، احتیاج دارد.

خلاصه سخن:

انتظار، یعنی آمادگی و اقدام. منتظر مهدی چگونه می تواند آماده نشود و زمینه سازی نکند، در حالی که به شمشیر زدن در رکاب پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر فرق دشمن تشبیه شده است. به عبارت دیگر امید ذهنی به آن که در جامعه تحقق یابد و آثارش آشکار شود، هیچ گاه بهترین عمل نخواهد بود و این معانی، حاکی از حضور در صحنه و فعالیت های علمی و کار و کوشش و زمینه سازی عینی است نه نیت بدون عمل و امید ذهنی بدون آثار عملی.