رشته مهندسی صنایع بخش دوم
مهندس صنایع با در برداشتن نگرش سیستماتیك و فراگیر ارتباط تخصص های مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد می نماید.
در مطلب قبل با مهندسی صنایع (Industrial Engineering) که رویکردی در علم مدیریت سازمان ها و صنایع می باشد آشنا شدید، حال به ادامه توضیحات می پردازیم.
اصول فکری و دیدگاه ها در مهندسی صنایع
اساس مهندسی در هر گرایشی طراحی مبنی بر اندازه گیری، محاسبه و تحلیل با استفاده از علوم ریاضی و تجربی شكل می گیرد. در نتیجه حرفه مهندسی كاملاً دید فنی و ماشینی دارد كه موجب محدودیت دیدگاه در ابعاد خاص شده و برخی موضوعات مانند یافتن بهترین روش های مدیریتی و ارتباطات انسانی در دیدگاه محض مهندسی نادیده گرفته می شود.
مهندسی صنایع با در برداشتن نگرش سیستماتیك و فراگیر ارتباط تخصص های مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد نموده و امور برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری دنبال می گردد. این نگرش استمرار همان سیر تفكر تیلور و هم عصران وی می باشد كه با تلاش تك تك آنان مجموعه اصول و نگرش های مدیریت علمی موجودیت یافت.
مدیریت علمی همان نگرش سنتی مهندسی صنایع است. با پیشرفت مدیریت علمی، مهندسی صنایع با تفكری بر مبنای علوم ریاضی، فیزیكی، اجتماعی و اقتصادی در عرصه صنعت و خدمات ظهور كرد كه به معنی ایجاد یك تفكر فراگیر و سیستماتیك بود. نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایا و دیدگاه های مختلف همانند توجه به خروجی و محصول سیستم، توجه به مشتری و یا نگرش به بهره وری سازمان قابل طرح و پیگیری می باشد كه بر مبنای اصول فكری تقریباً یكسانی دنبال می گردد. اكنون باید دید كه اصول فكری مهندسی صنایع بر چه عواملی استوار است. در این راستا بطور خلاصه اصول فكری مهندسی صنایع ذیلاً ارائه شده است.
- خلاقیت
فعالیت اصلی هر مهندس صنایع ارائه طرح برای بهبود سیستم های جاری و یا ارائه طرح جدید می باشد كه به همین منظور قویاً نیاز به خلاقیت و نوع آوری جهت ارائه طرح های نو و بدیع می باشد. در واقع با توجه به گستردگی مسائل، مهندسی صنایع همانند اقیانوسی از فنون و علوم مختلف به عمق نیم متر با برخورداری از زمینه خلاقیت و ابتكار به مهندسین صنایع این امكان را می دهد كه در جهت حرفه كاربردی مورد نظر به تعمیق دانش خود پرداخته و فرصتی فراهم می شود تا ایده های جدید و خلاق در زمینه های مربوطه مطرح گردد.
- تفكر فراگیر
نگرش سیستماتیك و فراگیر برجسته ترین خصوصیت مهندسی صنایع است و اطلاق مهندسی صنایع و سیستم ها به این رشته بی ارتباط با این نگرش نیست. نگرش فراگیر موجب می شود مسائل از كل به جز و تعامل اجزا با هم مورد بررسی دقیق قرار گرفته و مدل كاملی از سیستم های مورد نظر تهیه و مسائل مورد نظر آن به بهترین شكل طرح و بررسی می گردد.
- رهبری گروه
هر سیستمی كه طرح می شود اگر به درستی اجرا نشود منتج به نتیجه نخواهد شد بلكه حسن اجرا سیستم طراحی شده یك ضرورت مهم تلقی می شود. لذا آشنایی با كلیت سیستم مورد نظر و نقش اجزا در كار كرد صحیح آن این امكان را فراهم می آورد كه هدایت و رهبری گروه كاری مجری سیستم با انگیزه بیشتری دنبال گردد و در واقع علاوه بر طراحی سیستم مورد نظر، مهندسی صنایع سیستم های پیاده سازی و اجرا را نیز پی ریزی نموده و نقش رهبری گروه های كاری را موثرتر دنبال می نماید.
- مدیریت زمان
انجام كار بدون توجه به ظرف زمانی و تحویل به موقع خروجی مورد نظر سیستم، ارزش زیادی نمی تواند داشته باشد. امروزه اهمیت زمان و فرصت های آن با توجه به عرصه تنگاتنگ رقابت اقتصادی برای همه گان واضح و بدیهی است. در این خصوص مهندسی صنایع با درک موضوع تكنیك هایی را بكار می گیرد كه عامل زمان اجرای اجزای كاری را در تمامی فرایندها مورد توجه و مدیریت قرار می دهد.
- ارتباط بهره وری و بهبود مستمر
اعتقاد به ارتقا بهره وری و بهبود مستمر یك اصل با ارزش در مهندسی صنایع است. اكتفا به وضعیت فعلی جز در جا زدن نتیجه دیگری نخواهد داشت. لذا مهندسی صنایع با پذیرش این مطلب كه سطح دانش و مهارت ها یك مقوله نسبی است همواره سعی در افزایش بهره وری و بهبود وضعیت كاری نموده و سعی می شود همواره امور اثر بخش تر و كاراتر شود. نگرش بهبود مستمر این امكان را می دهد كه هر روز به فكر ارتقا هر چند به اندازه كوچك باشیم.
- ذهن كنجكاو و یادگیری
یادگیری فرایندی است كه نمی توان بر آن حد و مرز تعیین كرد. مهندسی صنایع به منظور مطالعه و پیگیری مسائل همواره به این نكته توجه دارد كه هر مورد را، منحصر به فرد بررسی نماید و جهت شناخت آن فرض بر این است كه از تصورات ذهنی دوری نموده و سعی بر تعیین كشف واقعیت های حاكم بر اجزا و كل سیستم می باشد. لذا عدم وجود تعصب خاص به ماهیت فنی امور موجب می شود ذهنیت كنجكاو برای كشف حقایق نهفته در پدیده ها تقویت شود و مهندس صنایع با ذهن دژم كمتر می تواند راه حل های ابتكاری و راه گشا برای مسائل مورد نظر را ارائه نماید.
زمینه های فعالیت مهندسی صنایع
با پیشرفت و تحول سریع علوم و فنون و پیچیدگی های روز افزودن آن، بالطبع نظام های تولیدی و خدماتی نیزگسترش یافته اند كه در این میان اداره صحیح و مناسب این گونه واحدها مستلزم بكارگیری تكنیك های علمی و پیشرفته جهت پیشبینی مدلسازی، برنامه ریزی، تأمین و تدارک، اجرا و نظارت و ارزیابی نتایج حاصله در راستای وظایف مدیریتی است. همان طوری كه می دانیم فعالیت هر نظام اعم از تولیدی یا خدماتی با اتكا بر فناوری خاص آن امكان تداوم و استمرار دارد و صرفنظر از ماهیت فنی و صنعتی امر، فناوری دارای چهار جز اصلی می باشد:
- تجهیزات، امكانات تولیدی و خدماتی
- مدیریت و سازمان
- نیروی انسانی
- دانش فنی
از آنجا كه رشته های مهندسی مرسوم نظیر مهندسی مكانیك، مهندسی برق، مهندسی ساختمان و ... بیشتر به ابعاد فنی صنعت ( مورد 1 و 4) توجه دارند. در فرایند كسب و كار رقابتی به تنهایی پاسخگوی مسائل پیچیده خدمات مهندسی و مدیریتی مدرن امروزی كه بصورت سیستماتیك تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و باورهای انسانی را در چرخه حیات سیستم های مورد توجه خود لحاظ نمی نمایند نیستند.
لذا برای رفع چنین كمبودهایی در قرن حاضر بویژه طی چند دهه اخیر، رشته جدیدی تحت عنوان مهندسی صنایع با بهره گیری از علوم ریاضی، فیزیكی، اجتماعی، اقتصادی و تكنیك ها و فنون مهندسی بوجود آمده است. با توجه به مراتب فوق شاید مناسب بود این رشته با عنوان مهندسی مدیریت معرفی می شد، چرا كه كار بردهای آن محدود به صنعت نیست و هر موسسه انتفاعی و غیر انتفاعی با جنبه صنعتی یا خدماتی می تواند از فنون و تكنیك های مهندسی صنایع بهره گیرد. مبحث صرف منابع و حصول حد اكثر نتیجه از منابع مصرفی چیزی نیست كه منحصر به صنعت یا بنگاه خاصی باشد و امروزه با توجه به كمبود ارتقاع سطح بهره وری امری ضروری و حیاتی محسوب می شود كه نشانگر بستر گسترده برای فعالیت های مهندسی صنایع نفتی می شود.
مهندسی صنایع در حرفه ها و مشاغلی همچون، بانكداری، خدمات مشاوره ای، صنعت بیمه، شركت های هواپیمایی، كشتیرانی، بیمارستان ها، كارخانجات، كشت و صنعت، خدمات شهری، استادیوم های ورزشی و یا هر مكان دیگری كه نیاز به برنامه ریزی، هدایت و مدیریت و ارتقا بهره وری می باشد كاربرد دارد.
مهندسی صنایع در کشور با مسائل و مشکلاتی رو برو است
- یكنواخت بودن و نبود تنوع كار در برخی از گرایش ها
- وارد شدن بسیاری از مهندسان صنایع در حیطه مدیریت صنعتی عمدتا به دلیل ساده تر بودن كار
- به روز نبودن و عدم آگاهی بسیاری از مهندسان صنایع از آخرین پیشرفت های علمی و ابداعات جدید در این حوزه
- عدم حمایت كافی مدیران برخی سازمان ها و كارخانه ها از مهندسان صنایع ( گاهی آنها را رقیب خود می دانند )
- بسیار محدود بودن واحدهای عملی در این رشته در دانشگاه ها
وضعیت استخدام شغل مهندس صنایع در برخی كشورهای جهان
آمریكا، پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندسان صنایع بین سال های 2010 تا 2020، رشد 6 درصدی خواهد داشت. در حالی كه متوسط این رشد برای همه مشاغل 14 درصد می باشد.
استرالیا، در بازه زمانی 5 سال گذشته میزان استخدام مهندس صنایع رشد 45.5 درصدی داشته و رشد زیاد در آینده برای آن پیش بینی شده است.
درآمد و حقوق مهندس صنایع
با توجه به گستردگی بازاركار مهندسی صنایع و امكان فعالیت آنها در حوزه های مختلف، مهندسان صنایع درآمدهای متفاوتی دارند. مهندس صنایعی كه در بخش دولتی فعالیت می كند، با توجه به قانون مدیریت خدمات كشوری حقوق دریافت می كند. در بخش خصوصی به معیارهای تخصص، دانش و تجربه فرد بیشتر توجه شده و بر اساس آنها میزان حقوق او تعیین می شود.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال 1392 توسط تعدادی از متخصصان شغلی كشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان صنایع در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (كارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برخی از سمت هایی كه در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل كارشناس فنی، برنامه ریز،كارشناس كنترل پروژه، كارشناس تضمین كیفیت، مهندس صنایع، سرپرست كنترل پروژه، سرپرست برنامه ریزی، مدیر پروژه، مدیر كارخانه و 6 می باشند كه یك مهندس صنایع می تواند در هر یك از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
شخصیت های مناسب شغل مهندسی صنایع
در یك انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و 6 برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یكی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان كافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی كه به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یكدیگر متفاوت هستند.
به طور كلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام كرد كه فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند كه در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی كه صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای كه برای این شغل معرفی می شوند، عموما این كار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
