عمری ست گفته ایم به عشق تو یا علی

گفت وگو با محمود حبیبی کسبی، شاعر مجموعه شعر آیینی «عدم»

سال 1388اولین مجموعه شعری محمود حبیبی کسبی با عنوان «من شور» منتشر شد که توانست در چهارمین دوره جشنواره شعر فجر حائز رتبه اول شود. در بیست و نهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران مجموعه شعری «عدم» از این شاعر سنت گرا منتشر شد که با استقبال مواجه شد. حبیبی کسبی در «عدم» شاعری پایبند و پاسدار اصول و ساختار تعریف شده ای است که چون میراثی از گذشتگان به او رسیده است. در باره دفتر تازه «عدم» با او گفت وگویی داشته ایم که می خوانید.

از چه زمانی شروع به سرودن اشعار مجموعة شعری «عدم» کردید و چقدر طول کشید تا این مجموعه کامل شود؟

سرودن اشعار مجموعه شعر «عدم» در سال 1388، پس از انتشار مجموعه شعر «من شور»، آغاز شد و تا اواخر سال 1394 به طول انجامید. شامل چهل شعر است؛ سی و پنج شعر در قالب غزل، سه شعر در قالب قصیده، و دو شعر در قالب مسمط. در این شش سال، که اشعار این کتاب سروده می شد، بیش از دو برابر این تعداد شعر سروده شد. در نهایت چهل شعر انتخاب شد و به چاپ رسید.

اشعار این کتاب بیشتر چه مضامینی را در خود گنجانده است؟

این کتاب به طور غیر محسوس به دو بخش تقسیم شده است. بخش اول آن اشعاری با مضامین آیینی و عرفانی است؛ شامل هجده شعر ابتدایی کتاب که دربرگیرندة مدح و مرثیة معصومان است. در ادامه بیست و دو شعر با موضوع آزاد آمده، با درون مایة عرفانی، اجتماعی، و تغزلی.

چرا در کتاب هایتان برای شعرهای خودتان اسم خاص انتخاب نمی کنید؟

این نگاهی کلی است که هر شعر به صورت مجزا اسم داشته باشد یا خیر. به عقیدة من اسم برای شعر زمانی خوب است که بتواند گره گشا باشد یا معنی نامفهومی را مفهوم کند. وقتی اسم نمی تواند به مفهوم و رسایی شعر کمک کند فرقی نمی کند برای شعر اسم انتخاب شود یا اینکه شعر بدون اسم باشد. در ادبیات کهن ما هم انتخاب اسم برای تک تک اشعار رایج نبوده است. به مقولة انتخاب اسم برای اشعار بیشتر در قرن اخیر توجه شده است و به طور خاص در شعر نو و نیمایی مشهود است.

اگر بخواهید به یکی از چهل شعری که در این کتاب آمده است اشاره کنید و آن را بهترین اثر معرفی کنید، شعری که خودتان بیشتر از بقیة اشعار به آن علاقه دارید، کدام را نام می برید؟

خیلی سخت است. به راحتی نمی توان یکی از این شعرها را انتخاب کرد. اما شعری که هم به کار دنیای من می آید و هم امید دارم در آخرت به درد من بخورد شعر چهارم کتاب است. قصیده ای است در مدح حضرت علی(ع) که با مصراع «عمری ست گفته ایم به عشق تو یا علی» شروع می شود.

مشکلات شعر شاعران امروزی از دیدگاه شما، که یکی از داوران جشنوارة شعر و داستان جوان سوره نیز هستید، چیست؟

متأسفانه در روزگار ما شعرها به شدت به هم شبیه شده اند. اابته این موضوع در دوره های متفاوت شعر فارسی همیشه وجود داشته است. در ادبیات شعری به آن مشخصات سبکی گفته می شود. اما شباهت آثار شعری امروزی از شباهت های سبکی گذشته و به همسانی رسیده است؛ که باعث می شود وقتی به عنوان داور در جشنواره هزار و چهارصد شعر را می خوانیم فکر کنیم همة این اشعار را یک نفر سروده است. این مسئله قابل توجیه نیست.

مشکل بزرگی است که از حدود یک دهه پیش در شعر فارسی به وجود آمده است و دو دلیل مشخص دارد. اول آنکه وقتی یک اثر از شخصی خاص در جشنواره های عمومی یا کنگره های شعری و ادبی رتبة خوبی را از آن خود می کند بعد از آن دیگران تا مدت ها آن را به کرّات کپی می کنند. دوم اینکه استقبال شبکه های اجتماعی و مجازی از اشعار شعرای مختلف باعث می شود شاعرانی که هنوز به سبک خاص خود نرسیده اند برای موفقیت بیشتر به شعرای دارای سبک تکیه کنند و از روی دست آن ها بنویسند. این بزرگ ترین مسئله در شعر امروز فارسی است. البته گفتنی است شاعران جوان امروزی با ذهن باز و پویایی که در سرودن اشعار دارند به خوبی توانسته اند به موضوعات روز و اجتماعی بپردازند. این جای بسی خوشحالی دارد.

به علاقه مندان شعر و آثار ادبی چه توصیه ای می کنید؟

به نظر من مخاطبان جدّی شعر این درک را دارند که نباید به شبکه های مجازی اعتماد کنند. شعر در پی حقیقت است. پس جایگاه شعر در فضای مجازی نیست. زیرا حقیقت نمی تواند در مجاز گنجانده شود. بنابراین شاعری که در پی حقیقت است نمی تواند به دنیای مجازی بسنده کند. به همین سبب، به شاعران جوان کشورمان توصیه می کنم فقط به فضای مجازی اتکا نکنند و به صورت هدفمند به مطالعه و یادگیری شعر و سبک های دیگر شاعران بپردازند.

منبع: سوره مهر