نسخه نویافته صحیفه سجادیه!

نسخه نویافته صحیفه تقی الدین ابراهیم کفعمی در سال 867 هجری قمری کتابت شده و یکی از کهن ترین نسخه های شیعی از کتاب صحیفه سجادیه است.

حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا نورالهیان روز شنبه در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا افزود: نسخه نویافته صحیفه تقی الدین ابراهیم کفعمی در سال 867 هجری قمری کتابت شده و یکی از کهن ترین نسخه های شیعی از کتاب صحیفه سجادیه است.وی با بیان اینکه این نسخه گنجی است که همواره بدنبال آن بوده اند، ادامه داد: حدود 400 سال پیش این نسخه به هند رفت و طی این مدت، تاریخی بر آن گذشته است، بزرگان شیعه نظیر ممتاز العلما و صاحب عبقات، حاشیه های فارسی بر آن نوشته اند.
این پژوهشگر با بیان اینکه بسیاری از علما و صاحبنظران از جمله شیخ بهایی و پدر مرحوم مجلسی، آرزوی داشتن سند خطی صحیفه خط کفعمی را داشتند، افزود: آنها معتقد بودند صحیفه سجادیه به منزله مجتهد(مرجع) آن زمان بود و مشکلات را حل می کرد.
نورالهیان گفت: پس از درگذشت صاحب عبقات، این صحیفه دوباره سالیان زیادی مفقود می شود تا اینکه حدود سه سال پیش متوجه شدیم این کتاب در اختیار یک مجموعه دار ایرانی است.
به گفته این صحیفه پژوه، پس از در اختیار گرفتن نسخه کفعمی، مقدمه ای بسیار عالی و 180 صفحه ای توسط سید محمد حکیم بر آن نوشته می شود، بستر پیدایش و سیر تطورات، تحولات، ترجمه ها، بی توجهی ها، گم شدن نسخه و مسائل مختلفی که در طول 12 قرن بر این کتاب صحیفه (نه این نسخه صحیفه کفعمی بلکه صحیفه کامله سجادیه) گذشته، در این مقدمه ذکر شده است.

** وجود بیش از یکهزار نسخه خطی صحیفه در جهان

مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی توضیح داد: در کتابخانه های بزرگ جهان بیش از یکهزار نسخه خطی از صحیفه سجادیه وجود دارد و به علاقه مندان ارائه شده است، حتی در کتابخانه ملی نیز چند 10 نسخه بسیار با ارزش از این کتاب موجود است که همگی خطی هستند.
وی افزود: این اثر از اهمیت زیادی در جهان تشیع برخوردار است، یکی آنکه کفعمی با خط خود این صحیفه را استنساخ کرده و آن هم در قرن نهم، درست مانند این است که سندی را پیدا کنیم و بگوییم این نامه توسط سید جمال الدین اسدآبادی نوشته شده و به خط خود وی است.
رئیس سابق سازمان حوزه ها و مدارس علمیه خارج از کشور خاطر نشان کرد: تخصص کفعمی در بین دیگر بزرگان قرون گذشته و سلف صالح، دعا بوده و کتاب های مشهور وی از جمله «بلد الامین» و «کتاب مصباح» نشان می دهد، او چه تتبعی در امر ادعیه معصومین انجام داده است.

** کفعمی صحیفه پژوه قابل و متخصص

به گفته وی، کفعمی صحیفه پژوه قابلی بوده و برخورد او با صحیفه، به صورت کاملا حرفه ای، تخصصی، موشکافانه، ادیبانه، عالمانه از نظر متن و واژه شناسانه از نظر صرف و نحو عربی است.

نورالهیان یادآور شد: کفعمی عرب اصیل بوده و زبان عربی را به صورت تخصصی مورد مداقه خویش قرار داده بود.

این مدرس حوزه و دانشگاه درباره ویژگی های نسخه یادشده، گفت: تا امروز نسخه ای که مصحح سایر نسخ باشد و بدانیم نسخه استاندارد بوده و سایر نسخ را با آن تصحیح کنیم، در دست نبوده و از قرن اول تاکنون هیچ نسخه ای این جایگاه را پیدا نکرده، هرچند نسخه شهید اول و ثانی به دست محمد تقی مجلسی رسیده و در قرن بعد هم دیده شده اما هیچیک در دسترس نیست.

وی افزود: تا امروز نسخه اصیلی که معیار و مبدا کار باشد، نداشتیم از این رو این کتاب می تواند و بحق نیز توانایی آن را دارد که این خلاء را پر کند، البته این کتاب مطلوب و مورد علاقه بزرگانی بوده که به آن نرسیده اند.

نورالهیان ادامه داد: این صحیفه نسبت به چیزی که امروز در اختیار داریم، جامع و کامل است، از ابتدا و بسم الله اول تا دعای پایانی که در صحیفه های جامع وجود دارد در این صحیفه موجود است، البته نکته مهم آن است که در بیشتر صحیفه ها 54 دعا ذکر شده، اما این نسخه جدید چهار دعا اضافه دارد.

به گفته این محقق، بی شک این صحیفه با این شرایط تحفه ای است که در جهان اسلام و اسلام شناسی می تواند نقش بسیار ارزنده ای داشته باشد.

** نزدیکترین نسخه نزدیک به حیات امام سجاد(ع)

نورالهیان توضیح داد: نزدیک ترین صحیفه به زمان حیات امام سجاد(ع) به سال 420 هجری قمری باز می گردد که قدیمی ترین نسخه از صحیفه بوده، داستان آن جالب است، زمانی که می خواستند گنبد حرم امام رضا(ع) را وسعت دهند، قصد آن بود بدون آسیب زدن به گنبد عملیات بزرگ سازی رخ دهد.
وی ادامه داد: زمان فعالیت کارگران، کتابی مکشوف شد که در جرز گنبد قرار داشت، پس از بررسی معلوم شد که صحیفه سجادیه است و آن کتاب اکنون قدیمی ترین نسخه ای است که به دست ما رسیده است.
مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی با بیان اینکه قرار است، این صحیفه سنگ محکی برای سایر صحیفه ها باشد، اضافه کرد: این کتاب به شخصیت های رجالی حوزه مانند آیت الله شبیری زنجانی ارائه شده، زمانی که مستندات آن را ارائه کردیم و مشخص شد که واقعا از کفعمی است، این افراد بسیار مسرور شدند.
وی ادامه داد: سند تاریخی با این صحت و صلابت و درستی می تواند یک اعتبار برجسته ای برای هر کس و هر جایی که کتاب را به این نقطه رسانده باشد، کتابخانه ملی و بنیاد محقق طباطبایی در این زمینه فعال بوده اند که بسیار جای قدردانی دارد.
صحیفه سجادیه کامله، مجموعه ای از 75 دعا و نیایش نقل شده که امام سجاد(ع) املا کرده و امام محمد باقر(ع) و برادرش زید بن علی آن را در دو نسخه نوشته اند.
زید بن علی نسخه ای که در اختیار داشته برای حفاظت از آن به متوکل بن هارون می دهد، متوکل بن هارون نیز که از اصحاب امام جعفر صادق(ع) است، می گوید: از من 11 دعا ساقط شده و من 64 دعا را روایت می کنم.
متوکل مجموعه ای را که در اختیار داشته به امام جعفر صادق(ع) عرضه کرده و با نوشته امام محمدباقر(ع) مقابله می کند و هیچ تفاوتی بین آنها نمی یابد، او از مجموعه 75 دعای صحیفه، 64 دعا را می نویسد که در مجموعه حاضر تنها 54 دعای آن موجود است.