مدت زمان هلاکت قوم عاد چند روز بود؟

طول زمان هلاکت را در یک آیه «چند روز» و در آیه دیگر صریحا «هفت شب و هشت روز » بیان می کند.

خداوند ، وقتی در قرآن از هلاکت قوم عاد سخن به میان می آورد ،در باره مدت زمان هلاکت آن قوم دو تعبیر مختلف دارد
در یک آیه ، هلاکت آن ها را در یک روز می داند
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحًا صَرْصَرًا فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُّسْتَمِرٍّ .[۱]
ولی در دو آیه دیگر هلاکت آن ها را در چند روز می داند:
فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحًا صَرْصَرًا فِی أَیَّامٍ نَّحِسَاتٍ لِّنُذِیقَهُمْ عَذَابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَخْزَى وَهُمْ لَا یُنصَرُونَ [۲]
سَخَّرَهَا عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیَالٍ وَثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِیهَا صَرْعَى كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِیَةٍ  [۳]
همان طور که می بینید طول زمان هلاکت را در یک آیه «چند روز» و در آیه دیگر صریحا «هفت شب و هشت روز » بیان می کند.

جواب اول:

کلمه «یوم» در قرآن به معانی مختلف آمده است و یکی از معانی آن ، مطلق زمان است و برای نمونه آیه ای درباره حضرت یحیی آوردیم: « وَ سَلَامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَ یَوْمَ یَمُوتُ وَ یَوْمَ یُبْعَثُ حَیًّا»‏[۴] که در این آیه به معنی زمان آمده است و روز در مقابل شب معنی نمی دهد.این بیان در آیه اول نیز جاری است آن جا که فرموده:« إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحًا صَرْصَرًا فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُّسْتَمِرٍّ » .[۵] پس معنی آیه این می شود که عذاب بر قوم عاد در زمانی که نحوست پیاپی و ممتد بود نازل شد که با این بیان آیه اشاره به مدت زمان نزول عذاب را ندارد و آن را آیه دیگر تفسیر می کند که منظور از این زمان ممتد هفت شبو هشت روز بود « سَخَّرَهَا عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیَالٍ وَثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِیهَا صَرْعَى كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِیَةٍ ». [۶]

برخی از مفسرین هم به این معنا اشاره کرده اند:

الف. فخر الدین رازی در  تفسیر مفاتیح الغیب می نویسد:
«در این آیات مراد از "یوم" وقت و زمان است هم چنان که در سوره مریم آمده است که " یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیًّا "[۷]  و عبارت "مستمرّ" در آیه همان معنای "ایام" را می رساند به خاطر این که استمرار از امتداد زمان خبر می دهد و این دو با اختلاف در لفظ یک معنی را می رسانند منتهی در آیه اول حکایت بر طریق اختصار است  ، به همین خاطر زمان را ذکر کرد ولی مقدار آن و وصف آن را ذکر نکرد. »    [۸] .
ب. علامه طباطبایی هم در این باره فرموده اند:
« و مراد از كلمه" یوم" قطعه‏اى از زمان است، نه روز لغوى كه یك هفتم هفته است، چون در جاى دیگر فرموده:" فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی أَیَّامٍ نَحِساتٍ"[۹]  و باز در جاى دیگر در باره همین قوم فرموده:" سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً"[۱۰] [۱۱]»
ج.  « ملاحویش آل غازى‏» در تفسیر "بیان المعانی" گفته:
«مراد از «فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ »[۱۲]  مطلق زمان است به خاطر این که در آیه دیگر فرموده «فِی أَیَّامٍ نَحِساتٍ»[۱۳]  و در آیه دیگر فرموده« سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً »[۱۴]»[۱۵].
د. سید علی قرشی در تفسیر احسن الحدیث می نویسد:
« مراد از «یوم» قطعه‏اى از زمان است نه بیست و چهار ساعت چنان كه در جاى دیگر آمده: ... رِیحاً صَرْصَراً فِی أَیَّامٍ نَحِساتٍ [۱۶]و نیز: سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ [۱۷] [۱۸]».
و.ابو حیان اندلسی در البحر المحیط در تفسیر آیه 29 سوره قمر می نویسد:
«منظور از یوم در آیه روز معین نیست بلکه منظور وقت و زمان است مثل اینکه بگوید"در وقت نحس" و این مطلب را آیه سوره فصلت[۱۹] و سوره الحاقة [۲۰]تأیید می کند مگر این که یوم را روز ایتدای عاب بگیریم که منظور وقت شروع عذاب است که باز هم جمع بین این دو نظر ممکن می باشد»[۲۱]
در نتیجه مراد از یوم به دلالت صفت استمرار در آیه همان هفت شب و هشت روز می باشد.
و دز آیه دوم [۲۲] هم که تعبیر به "ایام" کرده ، مراد از آن روز در مقابل شب نیست بلکه مراد از آن شبانه روز(مجموع روز و شب) می باشد که وقتی جمع بسته می شود ،چند شبانه روز می شود. هم چنان که در شبهه پیشین گفتیم از جمله نمونه های این استعمال در قرآن این آیه است:« لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِی مَواطِنَ كَثِیرَةٍ وَ یَوْمَ حُنَیْن‏[۲۳]».زیرا منظور از روز حنین روز ها و شب هایی است که این غزوه در آن صورت گرفته است.

جواب دوم:

برخی از مفسرین هم به این شبهه این چنین پاسخ داده اند که:
مراد از "یوم" در آیه اول روز شروع این عذاب بوده و این آیه به مجموع روز های عذاب نظر ندارد.
ابن کثیر در تفسیرش گفته :
«معنی آیه": فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ " چنین است که خداوند عذاب را در روز نحس بر آنان آغاز کرد و این عذاب ادامه داشت تا هفت شب و هشت روز تا اینکه همه آن قوم را نابود کرد و خواری دنیوی آن ها را متصل به عذاب آخرت نمود ، به همین خاطر خداوند در ادامه آیه فرمود:" لِنُذیقَهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَخْزى‏ وَ هُمْ لا یُنْصَرُون‏" [۲۴]»[۲۵].
حاصل این که رابطه این دسته از آیات اجمال و تفصیل است نه تناقض و تقابل.
پی نوشت ها:
[1] . سوره قمر آیه 19
[2] . سوره فصلت آیه 16
[3] . سوره الحاقة آیه 7
[۴] . سوره مریم آیه 15 
[۵] . سوره قمر آیه 19
[۶] . سوره الحاقة آیه 7
[۷] . مریم: 33
[۸] . تفسیر مفاتیح الغیب، ج‏29، ص: 304
[۹] . سوره فصلت آیه 16
 [۱۰] . سوره الحاقة آیه 7
[۱۱] . ترجمه المیزان، ج‏19، ص: 115
[۱۲] . سوره قمر آیه 19
 [۱۳] . سوره فصلت آیه 16
[۱۴] . سوره الحاقة آیه 7
[۱۵] . بیان المعانی، ج‏1، ص: 286
[۱۶] . فصلت/ 16
[۱۷] .الحاقة آیه 7.
[۱۸] . تفسیر أحسن الحدیث، ج‏10، ص: 446
[۱۹] . فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی أَیَّامٍ نَحِسات‏(16)
[۲۰] . سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً(7)
[۲۱] . البحر المحیط فی التفسیر، ج‏10، ص:41 و 42. 
[۲۲] . سوره الحاقة آیه 7
[۲۳] . سوره توبه آیه 25
 [۲۴] . فصلت آیه 16.
[۲۵] . تفسیر القرآن العظیم (ابن كثیر)، ج‏7، ص: 155