سراب رونق اقتصادی در پسابرجام

بازار جذاب ایران این روزها دیگر شاهد رفت و آمدهای تجاری به معنای سابقش نیست. ترافیک کاری وزارتخانه ها و اتاق های بازرگانی فروکش کرده و به نظر نمی رسد دیگر آنطور که مسئولان می گفتند، صف انتظاری برای ورود هیات های تجاری به کشور وجود داشته باشد. گویا زمان آن رسیده که همه چیز رنگ و بوی منطقی به خود گیرد. رفت و آمدها به شکل معمول خود درآید و حتی برخی کشورها، میوه برجام را با تصاحب بازارهای ایران بچینند.

حال دیگر بسیاری از کشورها، راه بازار خود را پیدا کرده اند و کالاهای مصرفی آنها در میان قفسه های فروشگاهی ایران و تبلیغات و بیلبوردهای سطح شهر جا خوش کرده است. حتی برخی از آنها، به راحتی در میان سایت های فروش اینترنتی و شبکه های مجازی به راحتی دست به دست می شوند و توانسته اند دل مصرف کنندگان ایرانی را در غیاب سیاست های حمایت از تولید داخلی بربایند.
همان روزهایی که برجام تازه اجرایی شده بود و همه کشورها و هیات های تجاری، رفت و آمدهای سیل واری به بازار ایران داشتند، برخی این را هشدار داده بودند که ممکن است ایران بهشتی برای واردکنندگان شود، موضوعی که البته با موضع سرسختانه برخی اعضای کابینه هم مواجه شد. از معاون اول رئیس جمهور گرفته تا برخی وزرای اقتصادی، همه و همه تاکید می کردند که اجازه نخواهند داد که بعد از برجام، خارجی ها بازار ایران را با کالاهای خود تصاحب کنند و به تولید داخلی ایرانی لطمه بزنند. اما حال چنین نشده است.
حتی تا چند ماه پیش، ممکن بود در یک روز، 5 تا 6 هیات تجاری از سوی بخش های مختلف اقتصادی کشور به صورت همزمان پذیرش شوند و صحبت از همکاری های متقابل با ایران بزنند، اما همان روزها هم، بسیاری بر این باور بودند که هیات های تجاری ، بیشتر برای شناخت بازار ایران آمده اند و می خواهند اطلاعات کسب کنند. هر چه باشد، به دلیل تحریم ها، چند سالی بود که اطلاعاتشان از بازار ایران، تغییر ذائقه مصرفی مردم و حتی ترکیب جمعیتی و شکل گیری طبقات جدید سرمایه ای ایران، بسیار محدود شده بود.

آن روزها بسیاری، این حرفها را خصمانه می خواندند و بر این باور بودند که رفت و آمد هیات های تجاری به منظور سرمایه گذاری و مذاکره برای به دست آوردن بازارهای صادراتی منطقه است؛ چراکه تخمین و برآوردشان نشان می داد، صحبت از 400 میلیون نفری در میان است؛ اما اکنون، مشخص است که غربی ها در اولین گام، سهم بازار ایران را می خواستند و قصد داشتند باز هم کالاهای تولیدی خود را بدون انتقال تکنولوژی و کمترین هزینه کردی، در بازار پر ولع ایران بفروشند. این را از تغییر شکل قفسه فروشگاهها و فروش های گسترده اینترنتی طی ماههای گذشته و حتی تغییر در ترکیب کشورهای واردکننده به ایران به خوبی می توان یافت.
روز گذشته هم، مقام معظم رهبری به صراحت نسبت به همین آسیب ها هشدار دادند و تاکید کردند: "متاسفانه با وجود تاکید بر ضرورت ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی، بازارها پر از کالاهای خارجی است و تولید داخلی در فشار قرار دارد. " ایشان همچنین به این نکته هم اشاره کردند که رفت و آمد ماههای اخیر تجار خارجی، حداقل تاکنون بی نتیجه بوده و تاکید کردند: "هدف آنها، تسلط بر بازار مصرف داخلی است؛ در حالیکه این مراودات باید به سرمایه گذاری واقعی و انتقال فناوری جدید بینجامد."
اکنون به نظر می رسد این غربی ها هستند که تاکنون با تصاحب بازار ایران، میوه برجام را چیده اند و روز به روز هم تلاش می کنند تا برندهای لوکس خود را در ایران رونمایی کنند. دفاتر و نمایندگی های رسمی کالاهایشان در ایران را در لوکس ترین نقاط شهر راه اندازی کرده و برای خرید املاک تجاری در برج های صاحب نام تهران و بسیاری از شهرهای کشور، دلاری هزینه کنند؛ اما این هزینه کردن به منظور تصاحب بازاری جذاب است و می خواهند کالاهای تولیدی تولیدکنندگان خود را بفروشند و برای جوانان کشورشان اشتغالزایی کنند.

به گفته عسگراولادی، اگر فقط به ایران کالا بفروشند و ما پول نداشته باشیم و نسیه بخریم و بانک مرکزی آن را ضمانت کند، ده سال دیگر 100 میلیارد دلار بدهکار خواهیم بود و آنگاه خارجی ها پا را روی گلوی ما می گذارند که گمرک و بانک خود را به ما بفروشید؛ همان کاری که با ونزوئلا کردند. او هم به این هشدارها گوش نکرد و هم اکنون اقتصاد این کشور سکته مالی کرده است. سکته مالی این است که کشوری در حال ورشکستگی کامل باشد؛ در حالیکه اگر کشورهای دنیا دریافت این بهره ها را رها کرده و آن را مطالبه نکنند؛ این کشور نجات می یابد.
در این راستا جمشید عدالتیان، می گوید: عدم اجرای روابط تجاری بین المللی به دلیل پابرجا بودن تحریم ها درکشور نیست بلکه به دلیل مجازات دولت آمریکا و عدم اطمینان شرکت ها و بانک های خصوصی آمریکا و اروپا به بانک های ایرانی است.
رئیس کمیسیون آموزش و فرهنگ اقتصادی اتاق بازرگانی ایران، تصریح می کند: درحال حاضر شرکت ها و بانک های اروپایی برای ارتباط با بانک های ایرانی منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هستند.
او بر این باور است که مشکلات کنونی سوئیفت و گشاشی ال سی ارتباطی به تحریم ها ندارد چون کشورهای اتحادیه اروپا مدعی لغو تحریم های ایران هستند، اما آنچه که حائز اهمیت است اینکه بیشتر شرکت ها و بانک های اروپایی و آمریکایی خصوصی هستند که این شرکت ها و بانک ها هنوز به ثبات سیاسی و اقتصای ایران در بلندمدت اطمینان کافی ندارند و دلیل آن هم این است که از آمریکا به ویژه از جناح جمهوری خواه سیگنال های مثبتی در راستای همکاری بانک های خصوصی با بانک های ایرانی داده نمی شود.
سوئیفت فقط یک کد است که برای انتقال و جابه جایی پول استفاده می شود، که در حال حاضر علی رغم اتصال بانک های ایرانی به شبکه سوئیفت، بانک های پذیرنده در اروپا حواله ارزی و اسناد اعتباری بانک های ایرانی را قبول نمی کنند.
حال این سوال برای افکار عمومی باقی است که سریع ترین اقدام برای مقاوم کردن اقتصاد کشور به تهدیدهای کشورهای غربی  در آینده نزدیک چیست؟ که کارشناسان می گویند: تفکرات متعددی در این زمینه وجود دارد اول اینکه دولت بخواهد از بالا به پایین رشد اقتصادی را در کشور ایجاد کند به طوری که شرکت های بزرگ را راه اندازی کند و این شرکت های بزرگ به عنوان صنایع پیشران صنایع کوچک را به دنبال خود راه بیندازند و دیدگاه دوم این است که رشد اقتصادی متوازن صورت گیرد یعنی اینکه برنامه ریزی برای تمام صنایع کوچک،متوسط و بزرگ انجام شود که دیدگاه دوم نسبت به دیدگاه اول به دلیل جذب نیروهای انسانی بیشتر و هزینه های پایین تر در صنایع کوچک و متوسط ارجعیت دارد.