روایت «لو لا علی(ع) لهلك عمر» در چه منابعی آمده است؟

نوشتار پیش رو در صدد بیان منابع عبارت «لو لا علی (ع) لهلك عمر» كه از زبان خلیفه دوم، بارها از وی نسبت به حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام صادر شده است می باشد تا واقعیت را از دل تاریخ به اعماق جان ها نشان دهد.

عبارت« لو لا علی (ع) لهلك عمر » از زبان خلیفه دوم ، در جریانهای مختلفی و بارها از زبان وی نسبت به حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام صادر شده است كه ما ابتدا اسناد آن از كتب شیعه نقل كرده و سپس جریانات را از منابع معتبر اهل سنت نقل می كنیم كه برای اهل سنت نیز قابل اعتماد باشد .

ماجراهای بیان این مطلب توسط عمر :

قال أحمد ابن زهیر حدثنا عبید الله بن عمر القواریری حدثنا مؤمل بن إسماعیل حدثنا سفیان الثوری عن یحیی بن سعید عن سعید بن المسیب قال كان عمر یتعوذ بالله من معضلة لیس لها أبو الحسن وقال فی المجنونة التی أمر برجمها وفی التی وضعت لستة أشهر فأراد عمر رجمها فقال له علی إن الله تعالی یقول وحملة وفصاله ثلاثون شهرا الحدیث وقال له إن الله رفع القلم عن المجنون الحدیث فكان عمر یقول لولا علی لهلك عمر.
و درباره زن دیوانه ای كه خلیفه دوم امر به سنگسار او كرد و در مورد زنی كه شش ماهه بچه اش به دنیا آمده بود پس عمر خواست كه آنها را سنگسار كند پس حضرت علی به او گفت همانا خدای متعال می گوید : و حمل زن و شیر دادنش سی ماه است ... و همچنین به او گفت: همانا خدا تكلیف را از دیوانه برداشته است ... پس عمر می گفت: اگر علی نبود عمر هلاك می شد.(1)

اعوذ بالله من كل معضلة

در بسیاری از جریانات خلیفه دوم عبارت دیگری نیز دارد كه جالب است وی به خدا پناه می برد از هر مشكلی كه حضرت علی علیه السلام در آن حاضر نباشد و مسئله را حل نكند.
ابن حجر عسقلانی در فتح الباری می نویسد : وفی كتاب النوادر للحمیدی والطبقات لمحمد بن سعد من روایة سعید بن المسیب قال كان عمر یتعوذ بالله من معضلة لیس لها أبو الحسن یعنی علی بن أبی طالب  وقال أحمد بن زهیر حدثنا أبی قال حدثنا ابن عیینة عن ابن جریح عن ابن أبی ملكیة عن ابن عباس قال قال عمر علی أقضانا قال أحمد ابن زهیر حدثنا عبید الله بن عمر القواریری حدثنا مؤمل بن إسماعیل حدثنا سفیان الثوری عن یحیی بن سعید عن سعید بن المسیب قال كان عمر یتعوذ بالله من معضلة لیس لها أبو الحسن این موضوع مشابه همان عبارت « لو لا علی (ع) لهلك عمر » و نحوه بیانش متفاوت است که خلیفه دوم از اینکه امیرالمومنین علی علیه السلام برای حل مشکلات به یاری وی نرسد به خداوند پناه برده است.(2)

منابع عبارت « لو لا علی (ع) لهلك عمر » در فریقین:

لولاعلی در منابع شیعه
كافی ، كلینی ، ج 7 ، ص 424، تهذیب الاحكام ، شیخ طوسی ، ج 6 ، ص 606، ج 10 ، ص50، من لایحضره الفقیه ، شیخ صدوق ، ج 4 ، ص 36 ، اختصاص ، شیخ مفید ، ص 111 و 149 مناقب آل ابی طالب ، ابن شهر آشوب ، ج 1 ، ص 311 ، المسترشد ، طبری شیعی ، ص 548 و 583 ، شرح الاخبار ، قاضی نعمان ، ج 2 ، ص 319 ، مدینه المعاجز ، علامه بحرانی ، ج 2 ، ص 460 و ج 5 ، ص 71، الشافی فی الامامة ، سید مرتضی ، ج 1 ، ص 203، ج 3 ، ص 130 ، منهاج الكرامة ، علامه حلی ، ص 18، الطرائف ، سید ابن طاووس ، ص 255 و 516.
لولاعلی در منابع اهل سنت :
تاویل مختلف الحدیث ، ابن قتیبه ، ص 152، مواقف ، ایجی ، ج 3 ، ص 627 و 636، شرح مقاصد ، تفتازانی ، ج 2 ، ص 294 ، التفسیر الكبیر ، فخررازی ، ج 21 ، ص 22،شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج 1 ، ص 18و ج 12 ، ص 179، تمهید الاوائل ، باقلانی ، ص 476 ، مناقب علی ابن ابیطالب ، ابن مردویه اصفهانی ، ص 88، ینابیع المودة ، قندوزی حنفی ، ج 1 ، ص 216و ج 2 ، ص 172و ج 3 ، ص 147 ، تاویل مختلف الحدیث ، ابن قتیبه، ج 1 ، ص 162، تمهید الاوائل فی تلخیص الدلائل ، باقلانی ، ج 1 ، ص 476 و 547 ، الحاوی الكبیر ، ماوردی شافعی ، ج 12 ، ص 115 و ج 13 ، ص 213 ، تفسیر سمعانی ، ج 5 ، ص 154 ، المفصل فی صنعه الاعراب ، زمخشری ، ج 1 ، ص 432 ، العواصم من القواصم ، ابوبكر بن عربی ، ج 1 ، ص 203 ، حاشیه الرملی ، رملی ، ج 4 ص 39 ، الجد الحثیث ، سعودی غزی عامری ، ج 1 ، ص 186، بریقه محمودیه ، محمد بن محمد خادمی ، ج 2 ص 108، منع الجلیل ، محمد علیش ، ج 9 ، ص 648، دستور العلماء ، قاضی عبدالنبی نكری، ج 1 ، ص 80.

منابع: 
(1).استیعاب ابن عبدالبر ج 3 ص 1103.
(2).فتح الباری ، ابن حجر ، ج 13 ، ص 286 و استیعاب ، ابن عبدالبر ، ج 3 ، ص 1103 .