چرا به امام علی(علیه السلام) «قسیم النار والجنة» گویند؟
تا کنون عبارت (علی قسیم النار و الجنة) را بسیار شنیده ایم اما به واقع چرا به امیرالمومنین قسیم النار و الجنة می گویند. پاسخ این سوال، در نوشتار زیر از منابع فریقین مشخص می گردد.
اصل احادیث از منابع شیعه
عن عبد الله بن عباس قال : قال رسول الله ( صلی الله علیه وآله ) : ... معاشر الناس ، إن علیا قسیم النار ، لا یدخل النار ولی له ، ولا ینجو منها عدو له ، إنه قسیم الجنة ، لا یدخلها عدو له ، ولا یزحزح عنها ولی له .
از عبدالله بن عباس نقل شده است كه گفت : رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند : ... ای گروه مردم ! همانا علی تقسیم كننده جهنم (نار) است كسی كه یاور و دوست او باشد وارد آتش نخواهد شد و كسی كه دشمن او باشد از آن نجات نخواهد یافت . همانا او تقسیم كننده بهشت است كسی كه دشمن او باشد وارد آن نخواهد شد و كسی كه دوست او باشد از آن محروم نخواهد شد.(1)
قال(علی ابن موسی الرضا) قال رسول الله " ص " یا علی انك قسیم الجنة والنار حضرت علی بن موسی الرضا فرمودند : رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : ای علی ! همانا تو تقسیم كننده بهشت و جهنم هستی .(2)
روایت از منابع اهل سنت
این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده است و اگر چه برخی از متعصبین سعی در تضعیف این روایت كرده اند اما جایی كه این روایت در كتب لغت نیز راه پیدا می كند و به اسناد متعدد در كتب معتبر اهل سنت نقل می شود دیگر اشكال بهانه جویان جایی ندارد. عن علی رضی الله تعالی عنه أنا قسیم النار؛ از حضرت علی علیه السلام فرمودند : من تقسیم كننده دوزخ هستم .(3)
عن عبایة عن علی قال : أنا قسیم النار ، إذا كان یوم القیامة قلت هذا لك وهذا لی . از حضرت علی علیه السلام نقل شده است كه فرمودند : من قسمت كننده دوزخم زمانی كه روز قیامت فرا رسد می گویم (به آتش) این (شخص) برای تو و این (شخص) برای من .(4)
دلیل این نامگذاری
برخی از روایات علت این نامگذاری را ذكر كرده اند كه در این نوشتار به دو روایت اكتفا می شود:
1. ... عن محمد بن سنان عن المفضل بن عمر قال : قلت لأبی عبد الله جعفر بن محمد الصادق " ع " لم صار أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب قسیم الجنة والنار ؟ قال : لان حبه إیمان وبغضه كفر ، و إنما خلقت الجنة لأهل الایمان ، وخلقت النار لأهل الكفر ، فهو علیه السلام قسیم الجنة والنار ، لهذه العلة فالجنة لا یدخلها إلا أهل محبته ، والنار لا یدخلها إلا أهل بغضه .
از مفضل بن عمر نقل شده است كه گفت به امام صادق علیه السلام عرض كردم به چه علت امیرالمومنین علی بن ابی طالب قسیم الجنه و النار گفته شده است ؟ حضرت فرمودند : به خاطر اینكه دوست داشتن او ایمان و دشمن داشتن او كفر است ، و همانا بهشت برای اهل ایمان آفریده شده است و نار برای اهل كفر خلق شده است بنابر این حضرت علی علیه السلام به این علت قسیم الجنه و النار است بنابر این در بهشت وارد نمی شود مگر اهل محبت و دوستی با او و وارد آتش نمی شود مگر اهل دشمنی با او .(5)
همچنین در روایت دیگری از امام رضا علیه السلام آمده است :
2. ... عن أبی الصلت الهروی قال : قال المأمون یوما للرضا علیه السلام یا أبا الحسن أخبرنی عن جدك أمیر المؤمنین بأی وجه هو قسیم الجنة والنار وبأی معنی فقد كثر فكری فی ذلك ؟ فقال له الرضا علیه السلام : یا أمیر المؤمنین ألم ترو عن أبیك عن آبائه عن عبد الله بن عباس أنه قال : سمعت رسول الله ( ص ) یقول : حب علی إیمان وبغضه كفر ؟ فقال : بلی فقال الرضا علیه السلام : فقسمة الجنة والنار إذا كانت علی حبه وبغضه فهو قسیم الجنة والنار
ابا صلت هروی نقل كرده است كه روزی مامون به امام رضا علیه السلام گفت : یا اباالحسن ما را از پدرت امیرالمومنین آگاه ساز كه به چه علت قسیم الجنه و النار خوانده شده است و این به چه معنا است كه این مطلب فكر مرا مشغول ساخته است پس امام رضا علیه السلام به او فرمودند ای مامون آیا تو از پدرت و او از پدرانش از ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل نكردید كه گفت از رسول خدا شنیدم می فرمایند: حب علی ایمان و دشمنی با علی كفر است ؟ پس مامون پاسخ داد آری پس حضرت فرمودند : پس تقسیم می كند بهشت و دوزخ را زمانی كه ایمان و كفر بر اساس حب و بغض او باشد پس بنابر این او قسیم الجنه و النار است.(6)
پی نوشت ها:
(1).امالی شیخ صدوق ص 83 ، به سند دیگر خصال ، شیخ صدوق ، ص 496
(2).عیون اخبار الرضا ج 1 ص 30
(3).الفایق فی غریب الحدیث جارالله زمخشری ج 3 ص 97
(4). البدایه و النهایه ج 7 ص 392 همچنین غریب الحدیث ، ج 1 ، ص 377 ، النهایه فی غریب الحدیث ، ج 4 ، ص 61 و المناقب ، خوارزمی ، ص 41 و كنزالعمال متقی هندی ج 13 ص 152، تاریخ مدینه دمشق ج 42 ص 298.
(5).علل الشرایع ج 1 ص 162
(6).عیون اخبار الرضا ج 1 ص 92.
