الگوی تدریس یاد سپاری

پیشتر در مورد عوامل موثر در یادگیری صحبت کرده ایم، حال الگوهای تدریس یادسپاری را بررسی می کنیم.

معرفی روش یادسپاری :

یکی از قدیمی ترین و متداول ترین روش های آموزش، در فرآیند یاددهی یادگیری، به ویژه در رشته هایی چون آموزش زبان، ادبیات و تاریخ است.

دیدگاه های مختلف به روش یاد سپاری:

دیدگاه اول:

بسیاری از افراد دیدی منفی نسبت به روش یادسپاری در محیط های آموزشی دارند و معتقدند معلمان و مجریان برنامه های درسی، باید شرایطی را فراهم کنند که دانش آموزان به جای انباشت فرآورده های علمی در ذهن، روش کسب اطلاعات و کاربرد آن ها را بیاموزند. در این دیدگاه، یادسپاری صرفاً به معنای ذخیره سازی اطلاعات به صورت طوطی وار در ذهن و بازیافت آن ها امری غیرقابل پذیرش است.

دیدگاه دوم:

از سویی دیگر، بسیاری از منابع علمی و معرفت عمومی، بر این نکته تاکید دارند که توانایی حفظ مطالب برای ثمربخشی ذهن ضروری و بنیادی است. آن ها معتقدند در واقع یاد سپاری اطلاعات در حافظه، نوعی یادگیری زبان معنادار است. در این روش هدف از یادسپاری اطلاعات، غنی سازی ذهن در فرآیند تفکر علمی می باشد که امری مفید و اثر بخش خواهد بود.
یکی از روش های بسیار مناسب در فرآیند یادسپاری اطلاعات و مفاهیم، استفاده از یادیارها در جریان جاری و فعالیت های آموزشی است.

مراحل اجرای روش یادسپاری :

لوریان و لوکاس و پرسلی و همکارانش چهار مرحله را پیشنهاد کرده اند:
1- توجه به مطلب
2- ایجاد اتصال
3- بسط تصاویر حسی
4- تمرین یادآوری

1- توجه به مطلب:

این مرحله، مستلزم آن است که دانش آموزان از موضوع یادگیری آگاه باشند، بادقت روی مفاهیم، قواعد، اصول و قوانین آن متمرکز شوند. هرچه اطلاعات سازمان یافته تر ومنظم تر و مشاهده و مقایسه مصادیق یادگیری دقیق تر باشد، یادسپاری و ذخیره سازی آن در حافظه آسان تر خواهد بود.

شیوه هایی که توجه و یاد سپاری را در ذهن تقویت می کنند:

1- طبقه بندی و سازماندهی مطالب آموزشی و متمایز کردن آنها
2-خط کشیدن در زیر مفاهیم اصلی و کلیدی اطلاعات مورد مطالعه 
3-تهیه فهرستی جداگانه از مفاهیم و نکات اصلی و بیان مجدد آن ها با زبان خود
4-تعمق و تفکر مطالب فهرست شده و تعیین روابط آنها

2- نظام اتصال:

هنگامی که یک موضوع مشخص مورد توجه قرار گرفت و به طور منظم سازماندهی شد، برای یادسپاری بهتر و بادوام تر آن می توان از نظام اتصال، با وسایل یادیار استفاده کرد.

این نظام دوکارکرد مهم دارد:

اول. ارتباط دادن مفهوم یا مطلب آشنا با مفهوم ناآشنا
دوم. تداعی معانی و معنادار کردن مطلب جدید
- روش های به کار رفته در نظام اتصال:
- اتصال کلمه
- کلمه جایگزین
- کلمه کلیدی

1- اتصال کلمه:

این روش برای یاد سپاری و تسلط بر واژه های نامانوس به کار گرفته می شود. در این روش، وظیفه اصلی معلم، تولید واژه های اتصال و در برخی موارد ایجاد مواد بصری یا کمک به دانش آموزان در تولید آنها است. مثلاً برای یادگیری کلمه house (منزل و خانه ) می توان از اتصال واژه حوض در فارسی استفاده کرد و حتی برای بازنمایی تصویری، می توان تصویر خانه ای را نشان داد که حوضی در حیاط آن وجود دارد.

2-کلمه جایگزین:

روشی برای تداعی مطالب است که برای تبدیل یک مفهوم نامحسوس به یک مفهوم محسوس و معنی دار به کار می رود و طی آن کلمه ای که انتزاعی است با کلمه ای که از نظر آوایی یا معنایی شبیه آن است، جایگزین یا به آن متصل می شود.

3- کلمه کلید:

کلمه ایست که بازنمایی یک تفکر طولانی تر یا چند تفکر تابع را تداعی می کند. این روش معمولاً برای متون طولانی و پیچیده به کار می رود.

3- بسط تصاویر حسی:

یکی از مراحل بسیار مهم در یادسپاری کلمات و مفاهیم است. زیرا اگر یک مطلب آموزشی از چند کانال حسی دریافت شود، عمل یادسپاری تسهیل و تقویت خواهد شد.

4- تمرین یادآوری مطالب:

در فرآیند یادسپاری، اگر بخواهیم اطلاعات موجود در حافظه پایدار باشد باید از راهبردهای تمرین استفاده کنیم. تمرین باید متنوع، معنادار، هدفمند و به قدر کافی تقویت کننده باشد. تمرین با تکرار محض نیز متفاوت است، تمرین باید با روش ها و شکل های مختلف و بدیع انجام شود تا ذهن بتواند در شکل های مختلف فعالیت کند و اسیر عادت نشود. تمرین باید تا آنجا ادامه یابد که یادسپاری و یادآوری معنادار (یادگیری) کاملا اتفاق افتد.

محاسن و محدودیت های روش یادسپاری:

محاسن:

- روش مناسبی برای تقویت و فعال نگه داشتن حافظه است.
- پایه ای برای ارتباط و تفکر است.
- روش مناسبی برای به ذهن سپردن اصول، قواعد، قوانین و حقایق علمی رشته های مختلف است.
- به صورت فردی و گروهی قابل اجراست.
- روش خوبی برای تعلیم و تربیت جمعی به منظور حفظ و نگهداری مفاهیم اعتقادی، تاریخ، فرهنگ، زبان و ادبیات است.
- خوداتکایی، استقلال در یادگیری، احساس تسلط و کنترل بر آینده را تقویت می کند.
- ارزان ترین روش آموزشی است که چندان نیازی به امکانات و تجهیزات ندارد.

محدودیت ها:

- ممکن است تفکر و تحلیل و نقادی دانش آموزان را تقویت نکند.
- روش مناسبی برای تقویت خلاق، حل مسئله و پژوهش نیست.
- همکاری متقابل دانش آموزان را چندان تقویت نمی کند.
- افرادی مبتکر و فعال برای زندگی اقتصادی و اجتماعی تربیت نمی کند.