کتابخانه های عصر فناوری اطلاعات

کتابخانه رقمی یا دیجیتال کتابخانه ای است که در آن تمام منابع کتابخانه ای از قبیل کتاب، نشریات، دایره المعارف، پایان نامه و پژوهش های علمی در فرمتی الکترونیکی در یک بستر نرم افزاری قابل استفاده است.

در این کتابخانه ها تمام فرایندهای یک کتابخانه سنتی از فراهم آوری منابع تا اطلاع رسانی آنها در قالب محیطی دیجیتال و نرم افزار مخصوص انجام می شود. یکی از اهداف پیدایش کتابخانه های دیجیتالی، ایجاد شرایطی است تا اطلاعات آسان تر و سریع تر به کاربران کتابخانه ها ارائه شود.

این کتابخانه ها، در موسسات یا سازمان های اطلاع رسانی مستقر هستند که منابع مختلف نظیر منابع انسانی و تجهیزات مورد نیاز را برای ارائه خدمات کتابخانه ای مثل فهرست نویسی، رده بندی و اطلاع رسانی دارا هستند و از زیرساخت های سخت افزاری، نرم افزاری و ارتباطی مناسب جهت ارائه سرویس در محیط الکترونیکی برخوردارند.
اسکن کتابهای چاپی، گردآوری فایل های الکترونیکی کتابها و منابع کتابخانه ای، جمع آوری منابع کتابخانه ای از محیط وب راه های معمول گردآوری منابع برای این کتابخانه ها هستند.

این منابع پس از گردآوری بر اساس استانداردهای مخصوص کتابخانه دیجیتال توصیف و در قالب مناسب ذخیره می شوند.یکی از معروف ترین استانداردهای ذخیره سازی اطلاعات کتابشناسی منابع در کتابخانه دیجیتال، استاندارد «دوبلین کور»(Dublin core) است.

پس از تولید اطلاعات کتابشناسی منابع، فایل الکترونیکی آن بر اساس استانداردهای مناسب ذخیره سازی اشیای دیجیتال پردازش شده و تغییرات لازم از نظر فرمت، سایز و نحوه دسترسی به آنها بر روی این منابع اعمال شده است.

این فایل ها در داخل دیتابیس نرم افزار کتابخانه دیجیتال ذخیره سازی می شوند، ذخیره سازی این منابع در محیط ذخیره سازی تحت شبکه، معادل جانمایی و نگهداری کتاب های کاغذی در مخازن کتابخانه های سنتی است.کتابخانه دیجیتال دارای یک رابط کاربری مناسب برای پژوهشگران و کاربران کتابخانه است تا از طریق آن بتوان در منابع کتابخانه جستجو و عناوین مورد نیاز خود را بازیابی کرد.

داشتن قابلیت های مختلف برای انواع جستجوها و آلگوریتم های مناسب جهت بازیابی منابع، در راهنمایی سریع تر کاربران به منبع مورد نیاز آنها موثر است.

از مزایای کتابخانه های دیجیتال می توان به نکات زیر اشاره کرد:
- کتابخانه های دیجیتالی براحتی در دسترس استفاده کننده قرار می گیرند.
- امکان جستجو در متون کتاب هایی که به صورت Full Text در نرم افزار وارد شده اند، وجود دارد و این موضوع به کاربران در پیدا کردن مطالب مورد نیاز خود کمک شایانی می کند.
- بر خلاف کتابخانه های سنتی، یک منبع امکان استفاده توسط چندین کاربر را در هر لحظه دارد و نیازی نیست نسخه های متعدد از هر عنوان کتاب تهیه شود.
- بروز رسانی منابع دیجیتال بسیار سریع تر و آسان تر از کتاب های کاغذی است.
- ویرایش های جدید منابع براحتی امکان جایگزین شدن در کتابخانه دیجیتال را دارند.
- امکان ارائه انواع منابع به فرمت های مختلف از قبیل فایل های PDF ، صوتی و تصویری

در کتابخانه های دیجیتال وجود دارد در حالیکه در کتابخانه های سنتی محدودیت فرمت ارائه منابع وجود دارد.در حال حاضر کتابخانه های دیجیتال رشد خوبی داشته اند اما چالش هایی در خصوص حق معنوی منابع و عدم وجود نسخه الکترونیکی بسیاری از منابع کاغذی در افزایش نرخ استفاده از این کتابخانه ها تاثیرگذار بوده و سرعت فراگیرشدن آن را کند کرده است.