اگزالات؛ عامل ایجاد درد و سنگ کلیه

اسفناج، توت فرنگی، لوبیا سبز، تمشک و یا کرفس از نظر ارزش تغذیه ای فراوان مورد تائید همگان هستند اما از طرفی این مواد غذایی دارای جنبه منفی نیز می باشند. این ها با همه ی اثرات مفیدی که در سلامتی دارند، به دلیل «اگزالات» می توانند سبب ایجاد سنگ کلیه و بروز درد در افراد شوند.

اگزالات، اسیدهای ارگانیکی می باشند که به طور طبیعی در گیاهان، حیوانات و انسان وجود دارد. بدن ما می تواند برخی از ترکیبات شیمیایی مانند ویتامین C را تبدیل به اگزالات نماید.

اثرات منفی اگزالات بر سلامتی

سنگ کلیه
اگزالات می تواند با چسبیدن به کلیه، سبب تشکیل رسوبات و کریستال های سوزنی شکل گردد. این کریستال های سوزنی شکل به مانند سوزن های بسیار نوک تیز می تواند خود را وارد بافت های بدن کرده و سبب بروز درد شدیدی در افراد گردند. در افراد بزرگسال، کلسیم و اگزالات می توانند 80% از سنگ کلیه را سبب شوند.
10 تا 15% از اگزالات موجود در ادرار افرادی که دارای سنگ اگزالات کلسیم می باشند، از اگزالات موجود در غذا تشکیل می شود و درصدی نیز توسط خود بدن تشکیل می شود. نه تنها اگزالات، بلکه پروتئین، کلسیم و آبی که افراد می خورند می تواند در تشکیل سنگ اگزالات موثر باشند.

درد
اگزالات هم چنین می تواند سبب بروز درد در برخی موارد از جمله دردهای لگنی، درد در ناحیه آلت تناسلی زنان، و برخی دردهای دیگر شود.

اثر پخت مواد غذایی بر اگزالات

پختن مواد غذایی، تأثیر زیادی بر میزان اگزالات موجود در آن ها ندارد. جوشاندن و یا در آب جوش فرو کردن برخی سبزیجات، حدود 10 تا 15% (حداکثر) از اگزالات آن ها را کاهش می دهد. بنابراین برای کم کردن میزان اگزالات سبزیجات، نیازی نیست که آن ها را بیش از اندازه بپزید زیرا در این صورت مواد مغذی آن ها از قبیل ویتامین ها و مواد معدنی که برای بدن مفیدند از بین خواهند رفت.

مواد غذایی حاوی اگزالات

* سبزیجات: سبزیجات برگ پهن و سبز مانند اسفناج، برگ چغندر، جعفری و کرفس و سایر سبزیجات مانند: کدو سبز، تره فرنگی، بامیه، و لوبیا سبز حاوی اگزالات می باشند.
* انواع مغزها: مغزهایی مانند: بادام زمینی، و بادام دارای اگزالات می باشند.
* انواع توت: بُلوبری، تمشک، توت فرنگی، و توت سیاه حاوی اگزالات هستند.
* انواع میوه ها: میوه هایی مانند: کیوی، انواع انگور، انجیر و آلو حاوی اگزالات می باشند.
* غلات: دانه سویا و محصولات حاصل از آن حاوی مقادیر زیادی اگزالات می باشد.
* سایر مواد: چای سیاه، شکلات، کاکائو، جوانه گندم، و سبوس گندم حاوی اگزالات هستند.

رژیم غذایی کم اگزالات برای کسانی که سنگ کلیه دارند

یک رژیم غذایی کم اگزالات برای کسانی که در معرض خطر بالای سنگ کلیه هستند ممکن است مفید باشد. با این حال، تحقیقات نشان می دهد که زمانی که شما غذاهای پر اگزالات می خورید بهتر است مصرف غذاهای غنی از کلسیم را افزایش دهید زیرا بدین روش اگزالات در رژیم غذایی کاهش می یابد؛ زیرا اگزالات و کلسیم قبل از کلیه ها با هم باند می شوند و سنگ کلیه با احتمال کمتر تشکیل می شود. در یک رژیم غذایی با اگزالات کم، شما باید اگزالات خود را به 40 تا 50 میلی گرم در هر روز محدود می کند. اگزالات در بسیاری از غذاها یافت می شود.

چه چیزی باعث ایجاد اگزالات می شود؟

* غذاهایی با ویتامین C بالا می تواند سطح اگزالات را در بدن افزایش دهد. ویتامین C تبدیل به اگزالات می شود. نشان داده شده است که سطوح بیش از 1000 میلی گرم ویتامین C در هر روز سطح اگزالات را افزایش می دهد. بدین ترتیب از مصرف دوز بالای مکمل های ویتامین C بیش از 2000 میلی گرم در روز اجتناب کنید.

* همچنین مصرف آنتی بیوتیک ها، یا داشتن سابقه بیماری های گوارشی، می تواند سطح اگزالات را در بدن افزایش دهد. باکتری های خوب در روده به خلاص شدن از شر اگزالات کمک می کند و هنگامی که سطح این باکتری ها پایین باشد مقدار بالاتری از اگزالات می تواند در بدن جذب شود.

راهکارهای کاهش اگزالات در بدن

* نوشیدن مایعات کافی در روز می تواند به تمیز کردن سنگ های کلیه و جلوگیری از تشکیل آن کمک کند. روزانه 8 تا 13 فنجان نوشیدنی بنوشید.

* کلسیم نیز مفید است کلسیم پایین می تواند مقدار اگزالاتی که به کلیه ها می رسد را افزایش دهد و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد. هنگامی که غذاهای با اگزالات بالا می خورید مصرف کلسیم خود را افزایش دهید زیرا به کاهش سطح اگزالات در ادرار کمک می کند. غذاهای با کلسیم بالا مانند (شیر، ماست و پنیر) را انتخاب کنید. سبزیجات نیز می تواند مقدار خوبی از کلسیم را فراهم کند. برای افزایش سطح کلسیم کلم بروکلی، شاهی و کلم پیچ را انتخاب کنید. حبوبات مانند لوبیا، نخود، لوبیای پخته، گردو دارای مقدار مناسبی از کلسیم می باشند.

* کاهش مصرف نمک نیز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد. رژیم های غذایی با نمک بالا باعث بروز کلسیم بیشتری در ادرار می شود. کلسیم و اگزالات در کلیه، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد.

* اسید لاکتیک موجود در محصولات پروبیوتیک با اگزالات ترکیب شده و در نتیجه سبب کاهش این ماده در بدن می شود. با توجه به مقادیر زیادی مواد افزودنی، مواد نگهدارنده و یا آنتی بیوتیک هایی که مصرف کرده و وارد بدن خود می کنیم عملکرد و سیستم گوارش بدن دچار اختلال شده و آن را از حالت تعادل خارج می کند. بنابراین مصرف محصولات پروبیوتیک و وارد کردن آن در رژیم غذایی روزانه افراد بسیار مهم بوده و در سلامت افراد نقش دارد.