معرفی روش یادسپاری

یکی از قدیمی ترین و متداول ترین روش های آموزش، در فرآیند یاددهی یادگیری، به ویژه در رشته هایی چون آموزش زبان، ادبیات و تاریخ است.

هدف اصلی این روش، ایجاد مهارت دریافت درست اطلاعات و ذخیره سازی آن ها در حافظه، به منظور بازیافت و به کارگیری آن ها در فعالیت های مختلف علمی است.

دیدگاه های مختلف به روش یادسپاری:

دیدگاه اول :

بسیاری از افراد دیدی منفی نسبت به روش یادسپاری در محیط های آموزشی دارند و معتقدند معلمان و مجریان برنامه های درسی، باید شرایطی را فراهم کنند که دانش آموزان به جای انباشت فرآورده های علمی در ذهن، روش کسب اطلاعات وکاربرد آن ها را بیاموزند. دراین دیدگاه، یادسپاری صرفا به معنای ذخیره سازی اطلاعات به صورت طوطی وار در ذهن و بازیافت آن ها امری غیرقابل پذیرش است.

دیدگاه دوم:

از سویی دیگر، بسیاری از منابع علمی و معرفت عمومی، بر این نکته تاکید دارند که توانایی حفظ مطالب برای ثمربخشی ذهن ضروری و بنیادی است. آن ها معتقدند در واقع یادسپاری اطلاعات در حافظه، نوعی یادگیری زبان معنادار است. در این روش هدف از یادسپاری اطلاعات، غنی سازی ذهن در فرآیند تفکر علمی می باشدکه امری مفید و اثر بخش خواهد بود.
یکی از روش های بسیار مناسب در فرآیند یادسپاری اطلاعات و مفاهیم، استفاده از یادیارها در جریان تجارب و فعالیت های آموزشی است.

مراحل اجرای روش یادسپاری:

لوریان و لوکاس و پرسلی و همکارانش چهار مرحله را پیشنهاد کرده اند :

- توجه به مطلب
- ایجاد اتصال
- بسط تصاویر حسی
- تمرین یادآوری

1- توجه به مطلب :

این مرحله، مستلزم آن است که دانش آموزان از موضوع یادگیری آگاه باشند، بادقت روی مفاهیم، قواعد، اصول وقوانین آن متمرکز شوند. هرچه اطلاعات سازمان یافته تر و منظم تر و مشاهده و مقایسه مصادیق یادگیری دقیق تر باشد، یادسپاری و ذخیره سازی آن در حافظه آسان تر خواهد بود.

شیوه هایی که توجه ویادسپاری را در ذهن تقویت می کنند:
1- طبقه بندی وسازماندهی مطالب آموزشی و متمایزکردن آنها
2- خط کشیدن درزیر مفاهیم اصلی و کلیدی اطلاعات مورد مطالعه
3- تهیه فهرستی جداگانه از مفاهیم و نکات اصلی و بیان مجدد آن ها با زبان خود
4- تعمق و تفکر مطالب فهرست شده و تعیین روابط آن ها

2- نظام اتصال:

هنگامی که یک موضوع مشخص مورد توجه قرار گرفت و به طور منظم سازماندهی شد، برای یادسپاری بهتر و بادوام تر آن می توان از نظام اتصال، با وسایل یادیار استفاده کرد.

این نظام دوکارکرد مهم دارد:

اول . ارتباط دادن مفهوم یا مطلب آشنا با مفهوم نا آشنا
دوم. تداعی معانی ومعنادار کردن مطلب جدید
روش های به کار رفته در نظام اتصال :
1- اتصال کلمه
2- کلمه جایگزین
3- کلمه کلیدی

1- اتصال کلمه :

این روش برای یادسپاری وتسلط بر واژه های نامانوس به کار گرفته می شود. دراین روش، وظیفه اصلی معلم، ولید واژه های اتصال ودربرخی موارد ایجاد مواد بصری یا کمک به دانش آموزان در تولید آن هاست. مثلا برای یادگیری کلمه house (منزل وخانه ) می توان از اتصال واژه حوض در فارسی استفاده کرد و حتی برای بازنمایی تصویری، می توان تصویر خانه ای را نشان داد که حوضی در حیاط آن وجود دارد.

2-کلمه جایگزین :

روشی برای تداعی مطالب است که برای تبدیل یک مفهوم نامحسوس به یک مفهوم محسوس ومعنی دار به کار می رود وطی آن کلمه ای که انتزاعی است با کلمه ای که از نظرآوایی یا معنایی شبیه آن است، جایگزین یا به آن متصل می شود.

3- کلمه کلید :

کلمه ایست که بازنمایی یک تفکر طولانی تر یاچندتفکر تابع را تداعی می کند. این روش معمولا برای متون طولانی وپیچیده به کار می رود.

بسط تصاویر حسی:

یکی از مراحل بسیار مهم در یادسپاری کلمات ومفاهیم است. زیرا اگر یک مطلب آموزشی از چندکانال حسی دریافت شود، عمل یادسپاری تسهیل وتقویت خواهد شد.
مثلا وقتی ما گلی را در باغچه می بینیم، آن را می چینیم، لمس می کنیم و می بوییم، احتمال یادسپاری آن به مراتب بیش از زمانی است که آن را فقط از طریق یک حس دریافت می کنیم.

4- تمرین یادآوری مطالب:

در فرآیند یادسپاری، اگر بخواهیم اطلاعات موجود در حافظه پایدار باشد باید از راهبردهای تمرین استفاده کنیم. تمرین باید متنوع، معنادار، هدفمند و به قدر کافی تقویت کننده باشد. تمرین با تکرار محض نیز متفاوت است، تمرین باید با روش ها وشکل های مختلف و بدیع انجام شود تا ذهن بتواند در شکل های مختلف فعالیت کند و اسیر عادت نشود. تمرین باید تا آنجا ادامه یابد که یادسپاری و یادآوری معنادار (یادگیری) کاملا اتفاق افتد.

محاسن ومحدودیت های روش یادسپاری:

محاسن:
1-روش مناسبی برای تقویت و فعال نگه داشتن حافظه است.
2-پایه ای برای ارتباط وتفکر است.
3- روش مناسبی برای به ذهن سپردن اصول، قواعد، قوانین وحقایق علمی رشته های مختلف است.
4- به صورت فردی وگروهی قابل اجراست.
5- روش خوبی برای تعلیم وتربیت جمعی به منظور حفظ و نگهداری مفاهیم اعتقادی، تاریخ، فرهنگ، زبان و ادبیات است.
6- خوداتکایی، استقلال دریادگیری، احساس تسلط و کنترل برآینده را تقویت می کند.
7- ارزان ترین روش آموزشی است که چندان نیازی به امکانات و تجهیزات ندارد.

محدودیت ها :
1- ممکن است تفکر و تحلیل ونقادی دانش آموزان را تقویت نکند.
2- روش مناسبی برای تقویت خلاق، حل مسئله و پژوهش نیست.
3- همکاری متقابل دانش آموزان را چندان تقویت نمی کند.
4- افرادی مبتکر و فعال برای زندگی اقتصادی و اجتماعی تربیت نمی کند.