* اولین كتاب داروسازی در دنیا به دست ایرانیان نوشته شد .
* ایرانیان ، مؤسس اولین داروخانه های دنیا
به مناسبت پنجم شهریورماه ، روز داروسازی
از اوایل قرن پنجم میلادی كه تعصبات مذهبی در اروپا به اوج خود رسیده بود، عده زیادی از پزشكان و داروسازان از اروپا طرد شدند، و ایران را بهترین پناهگاه دانستند و با مساعدت شاهپور اول به خدمت دانشگاه جندی شاپور درآمدند و بالاخره جندی شاپور به مركز تجمع اندیشه های یونان، هند، آسیای غربی و ایران تبدیل شد و علم پزشكی و داروسازی در آن رونق چشم گیر یافت.
برای اولین بار رشته پزشكی از داروسازی تفكیك شد و نیز كتاب های داروسازی و طبی حكمای یونانی چون ارسطو، سقراط و جالینوس در این دانشگاه به فارسی ترجمه شد.
در دانشگاه جندی شاپور تدریس را پزشكان ایرانی، یونانی، سریانی و هندی به عهده داشتند و زبان رسمی این دانشگاه یونانی بود ولی داروسازی به زبان پارسی تدریس می شد. زیرا پزشكان ایرانی در امور داروسازی مهارت خاصی داشتند به طوری كه اولین كتاب داروسازی در دنیا به دست شاپور بن سهل نوشته شد.
در جندی شاپور بالاخره طبی به وجود آمد كه حاصل دانش و تجربیات طب ایرانی، یونانی و هندی بود و طب ایرانی قبل از اسلام نام گرفت. این طب بعدها پایه و اساس طب «ابن سینا» شد .
ظهور اسلام
پس از حمله اعراب در زمان خلافت عمر، جندی شاپور به تصرف ابوموسی اشعری در آمد اما بیمارستان جندی شاپور همچنان برقرار بود تا آن كه منصور دوانیقی سر سلسله خلفای عباسی، جبرائیل بن بختیشوع وعده دیگری از حكما و دانشمندان جندی شاپور را به بغداد برد و با این اقدام خلیفه عباسی ، بغداد كه در آن روز پایتخت كشورهای اسلامی بود، مركز علم پزشكی شد و در زمان مامون قسمت عمده كتاب های علمی فارسی، سریانی و هندی به زبان عربی ترجمه شد.
ترجمه كتب به زبان عربی زمینه را برای پیشرفت علمی سایر دول اسلامی فراهم آورد. در ایران نیز به محض آن كه پادشاهان آل بویه ، در 320 هجری قمری (922 ـ م) استقلال از دست رفته خود را باز یافتند، عضدالدوله پادشاه آن سلسله به بغداد آمد و با وجود خلیفه عباسی عملاً زمام امور ممالك اسلامی را به دست گرفت و به ترویج علم و تاسیس موسسات خیریه پرداخت.
از آن جمله احداث نخستین بیمارستان به نام «بیمارستان عضدیه» در شهر بغداد بود و پس از آن با همت بزرگان ایران نه تنها در بغداد ، بلكه در بسیاری از شهرهای مهم ایران مانند نیشابور، بلخ، بخارا دانشكده و بیمارستان های مهم دایر شد كه بخش داروسازی بیمارستان را «شرابخانه» می نامیدند و یكی از مهمترین بخش های بیمارستان به شمار می رفت و نیز سرپرست بخش داروسازی را «مهتر» می گفتند. بنابراین ایرانیان را باید پایه گذار تشكیلات صحیح داروسازی در بیمارستان دانست. یكی از مهمترین و معروفترین آنها بیمارستان و مدرسه نظامیه است كه به همت وزیر لایق ایران، خواجه نظام الملك طوسی دایر شد. (نیمه اول قرن هفتم) كه بزرگترین علمای آن روز در این مدارس تربیت یافتند. چنانكه شیخ مصلح الدین ، سعدی شیرازی به شاگردی در این مدرسه افتخار می كرد.
ابوبكر محمد بن زكریای رازی
زكریای رازی در سال 250 هجری قمری در ری متولد شد و با كشف الكل و سولفورهای مس و آهن، انقلابی بزرگ در علم پزشكی و شیمی به وجود آورد به همین دلیل یكی از دانشمندان بزرگ جهان محسوب می شود.
وی كتاب های فراوانی درباره بیماری ها و استفاده از داروهای گیاهی نوشت و برای رفع بسیاری از بیماری ها، بادكش و حجامت را تجویز می كرد.
رازی بیش از دویست جلد كتاب دارد كه مهمترین آن كتاب «الحاوی» است. این كتاب یكی از آثار بزرگ پزشكی است كه تا اوایل قرن اخیر در اروپا تدریس می شد.
«الحاوی» شامل همه نظرات پزشكی قبل از خود است و به قول مورخان اروپایی بزرگترین دایرة المعارف طبی به زبان عربی است اما عمر زكریای رازی مهلت نداد تا آن را به اتمام برساند.
412 صفحه از كتاب «الحاوی» درباره داروسازی است و نیز یكی از آثار ارزنده رازی كتابی است كه در موزه آستان قدس موجود است. او در این كتاب شكل گیاهان دارویی را نیز ترسیم كرده است.
تولید گیاهان دارویی ، ادوات ساخت داروهای گیاهی و تاسیس داروخانه
به موازات پیشرفت های چشمگیر در علوم دارو گیاهی، مصارف آن در میان مردم نیز افزایش می یافت و تولید این نوع گیاهان شغل پردرآمدی برای تولید كنندگان محسوب میشد.به طوری كه در اواخر قرن پنجم هجری، تولید و صدور گیاهان دارویینقشعمده ایدر تامین درآمد مردم داشت .
بدین سبب ایرانیان را ابداع كننده داروخانه یا داروسازی در بیمارستان ها می نامند. شیخ فریدالدین عطار یكی از حكماء و عرفای نامی ایران، مدت ها به این حرفه اشتغال داشت و موفق به ساخت انواع هاون، ظروف و ابزارهای داروسازی شد. وی توانست تحولات تازه ای در صنعت داروسازی و تركیبات آن به ارمغان آورد.