اهداف اقتصادی؛ پشت پرده سفر آفریقایی نتانیاهو

از سال 1390 تاکنون امواج بیداری اسلامی به پا شده در منطقه منا (غرب آسیا و شمال آفریقا) تا اندازه زیادی از رسیدن به ساحل آرامش باز ماند و در آن بازه زمانی پیامدهای اقتصادی بسیاری ناشی از ناامنی سرمایه گذاری و ریسک مالی را به منطقه تحمیل کرد.

از آنجا که در آن دوران تیغ تیز انتقاد برخی گروه های انقلابی آفریقایی به سوی رژیم صهیونیستی برگشت، تحرک نمایان این رژیم نیز به سبب تهدیدهای امنیتی کاهش بسیار یافت.
آغاز جنگ 51 روزه غزه در سال 1393 و کشتار بیش از 2100 غیرنظامی فلسطینی بویژه زنان و کودکان، با خروش ملت ها در نقاط مختلفی مانند اروپا همراه شد. از آنجا که گفت و گوهای سازش با فلسطینیان نیز به بن بست رسیده بود انتقاد کشورهای اروپایی و حتی آمریکا درباره ادامه شهرک سازی صهیونیست ها و حتی تحریم کالاهای تولید شده در سرزمین اشغالی شدت یافت.
هتک پیاپی حرمت قدس شریف از سوی صهیونیست های تندرو و مقام های این رژیم که دور تازه آن از سال 1394 رقم خورد، تل آویو را به دلیل زیر پا گذاشتن قراردادهای بین المللی بیش از گذشته به انزوا فرو برد.
به نظر می رسد مجموع این شرایط سبب شد رژیم صهیونیستی در بخشی از سیاست های خود بازنگری کند که افزایش روابط با اعراب و توسعه تعامل با کشورهای آفریقایی بخشی از این بازنگری ها را تشکیل می دهد.
سفر «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی، پس از 22 سال به آفریقا که از چهاردهم تیرماه به مقصد اوگاندا، کنیا، اتیوپی و رواندا برنامه ریزی شده، نیز در همین پیوند است.
نتانیاهو پنجم تیرماه در کابینه این رژیم گفت: این سفر تلاشی گسترده برای بازگشت همه جانبه به آفریقاست که برای شرکت های تجاری اسراییل (رژیم صهیونیستی) و کشورهای آفریقایی بسیار مهم ارزیابی می شود.
در این نشست کابینه رژیم صهیونیستی با گشایش دفترهایی در اوگاندا، کنیا، اتیوپی و رواندا با هدف انتقال فناوری و تجارب صنعتی موافقت کرد.
نتانیاهو که به نوشته روزنامه های کنیایی با یک بسته کمک اقتصادی و تجاری 13 میلیون دلاری به این سفر رفته، به دنبال یافتن جایگاه ناظر در اتحادیه آفریقاست تا همانگونه که پانزدهم تیرماه در کنیا اعلام کرد به «تغییرات راهبردی در جایگاه اسراییل در سطح بین المللی» و «کاهش مخالفان» دست یابد.
وی پانزدهم تیرماه در نشست کشورهای شرق آفریقا با مقام های بلندپایه زامبیا، اوگاندا، اتیوپی، سودان جنوبی، رواندا، کنیا و تانزانیا بر سر «ترغیب راه های نوین همکاری بر مبنای ظرفیت انسانی و استفاده از فناوری های جدید برای توسعه» توافق کرد.
همچنین برنامه سفر وی به رواندا با هدف شرکت در بیست و هفتمین نشست اتحادیه آفریقاست که دهم تا هجدهم جولای (بیستم تا بیست و هشتم تیرماه) برگزار می شود.
ورای خواسته های سیاسی نتانیاهو از این سفر، اهداف اقتصادی گوناگونی نیز در پشت پرده آن قرار دارد که برخی از مهمترین موارد آن در زیر می آید:

** کسری بودجه صهیونیست ها و وصله ناچسب یهودیان سیاه پوست
کسری بودجه سال 2015 رژیم صهیونیستی، دو میلیارد و 460 میلیون دلار بود و از 2.5 درصد به 3.4 درصد رسید. در چنین شرایطی وضع زندگی پناهجویان سیاه پوست آفریقایی تبار که به نام «فالاشه ها» شناخته می شوند، به مراتب بدتر از شرایط یهودیان شرق تبار (سفاردی ها) است که در مقایسه با مهاجران غرب تبار (اشکنازی ها)، شهروند درجه دوم به شمار می روند.
پس از اعتراض های مردمی سال 1390 به شکاف های اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته بین یهودیان مهاجر که هفته ها، چهره شهرهای فلسطین اشغالی را به میدان های اصلی برخی پایتخت های کشورهای عربی (مصر، تونس، یمن، بحرین، اردن، مغرب و...) مانند کرد، از سال 1391 سختگیری ها درباره پذیرفتن پناهجویان آفریقایی افزایش یافت و مهاجران غیرقانونی از بازداشتگاه «هولوت» در صحرای جنوبی به کشورهای خود، اریتره یا کشور تازه تاسیس سودان جنوبی پس فرستاده می شدند.
مقام های صهیونیستی مانند نخست وزیر، وزیر امور راهبردی و...، بارها در واکنش به خواسته های پناهجویان گفته اند: بسیاری از مهاجران غیرقانونی به دنبال کارند و ما می کوشیم با مدیریت شرایط موجود، بسیاری از آنان را نه «مجبور» بلکه به خروج از اسراییل «ترغیب» کنیم.
نگاهی به اقدام های تبعیض آمیز رژیم صهیونیستی در برابر پناهجویان آفریقایی که با روح کنوانسیون 1951 سازمان «امداد و کار سازمان ملل متحد برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک» (آنروا) مخالف است، نشان می دهد این رژیم گرچه فلسطین اشغالی را «وطن یهودیانی از 140 کشور جهان» معرفی می کند اما نه فقط نگاه های نژادپرستانه به فلسطینیان، اعراب و مسلمانان دارد بلکه به دنبال پاکسازی نژادی، کاهش و حتی حذف نژادهای یهودی غیراروپایی است.
از این رو، یکی از محورهای رایزنی نتانیاهو با مقام های کنیا، اتیوپی و رواندا بویژه اوگاندا، تسهیل مهاجرت معکوس یهودیان سیاه پوست با هدف کاهش کسری بودجه این رژیم است.

** کنترل شریان های حیاتی با استیلا بر منابع آبی
سواحل شاخ آفریقا (شمال شرق و شرق این قاره) در جوار اقیانوس هند، تنگه باب المندب، دریای سرخ و کانال سوئز قرار دارد و رژیم صهیونیستی درصدد است شاهراه های آبی و گلوگاه های اقتصادی منتهی به خلیج «عقبه» در جنوب سرزمین اشغالی را زیر نظر بگیرد و افزون بر تضمین امنیت خود، راه انتقال کالا و حامل های انرژی مانند نفت را فراهم سازد.
از سوی دیگر، طولانی ترین رود جهان یعنی رود نیل از اوگاندا، سودان، سودان جنوبی و مصر می گذرد و سرانجام به دریای مدیترانه می ریزد. نیل از به هم پیوستن دو رود نیل سفید و نیل آبی در «خارطوم» پایتخت سودان به وجود می آید که سرچشمه نیل سفید دریاچه «ویکتوریا» در محدوده سه کشور تانزانیا، اوگاندا و کنیا و همچنین سودان جنوبی و سرچشمه نیل آبی دریاچه «تانا» در اتیوپی است.
بنابراین سه کشور هدف برای برنامه سفر نتانیاهو (اوگاندا، کنیا و اتیوپی) در این فهرست قرار دارد. رواندا نیز در همسایگی اوگاندا است و از نظر تحولات سیاسی و جنگ های قبیله ای با این کشور تاریخ مشترک دارد.
68 سال پیش «بن گوریون» یکی از پایه گذاران رژیم صهیونیستی، با گفتن این جمله که «ملت اسراییل باید قلمرو خود را از فرات تا نیل توسعه دهد»، شعار «نیل تا فرات» صهیونیسم را بر سر زبان ها انداخت.
از آن زمان تاکنون برخی تحولات مانند تجزیه بزرگ ترین کشور جهان اسلام یعنی سودان و ایجاد سودان جنوبی، درگیری مصر و سودان بر سر آب نیل، نابسامانی های سیاسی در کشورهای حاشیه این رود بویژه جنگ مخاصمه سودان و سودان جنوبی، ناآرامی های داخلی این کشورها و... زمینه مناسبی برای پیاده سازی برنامه های صهیونیسم در شمال و شاخ آفریقا فراهم آورده است.
یکم دی ماه 1390 «ایمن شبانه» استاد روابط بین الملل آفریقا در دانشگاه قاهره، به شبکه خبری «العالم» گفت: نقشه های رژیم صهیونیستی برای دستیابی به آب رود نیل بر کسی پوشیده نیست و دستیابی به این رود از رویاهای دیرینه این رژیم بوده و هست.
وی افزود: شاخ آفریقا برای اسراییل دروازه ای به منظور دستیابی به دریای سرخ است و این رژیم تلاش دارد با ایجاد پایگاهی در این منطقه به کنیا، اوگاندا و آفریقای میانه بیشتر نفوذ کند.
سیزدهم اردیبهشت ماه 1393 نیز پایگاه اینترنتی «میدل ایست مانیتور» درباره تلاش رژیم صهیونیستی برای تسلط بر منابع آب قاره آفریقا نوشت: این رژیم توانسته است با ایجاد یک خلاء عربی در آفریقا، از آن برای گسترش نفوذ خود در این قاره بهره ببرد.
میدل ایست مانیتور به سفر آفریقایی سال 2009 «آویگدور لیبرمن» وزیر وقت امورخارجه رژیم صهیونستی، بویژه به کشورهای حوزه نیل که با مصر بر سر آب نیل اختلاف دارند اشاره کرد.
این پایگاه نوشت: لیبرمن در کنیا اعلام کرد رژیم صهیونیستی در پروژه های آبیاری و کشاورزی، به این کشور کمک خواهد کرد اما خطرناک ترین موضوعی که در جریان سفر لیبرمن مطرح شد، درخواست بررسی پیشنهاد «بین المللی کردن رودخانه های مشترک» یا «خصوصی سازی آب» از سوی سازمان ملل و بانک جهانی به بهانه جلوگیری از جنگ بر سر آب بود.
به نوشته این رسانه، دادن جنبه سیاسی به آب، آن را از منبع حیات به انگیزه ای برای کشتار تبدیل می سازد؛ زیرا مقابله با بحران آب اکنون به یکی از مهمترین چالش های سیاسی در این منطقه تبدیل شده است.
این پایگاه افزود: نزاع بر سر آب در آفریقا و انگیزه های مربوط به آن اختلاف ها بین بسیاری از کشورها را تشدید کرده است.

** زمین؛ بستر فعالیت های کشاورزی، معدنی و نفتی در قاره ثروتمند آفریقا
قاره سیاه گرچه به لحاظ تاریخچه حضور استعمار با مشکل زیربنایی فقر و قحطی دست به گریبان است اما در بستری از ثروت های خدادادی قرار دارد.
این قاره ذخیره گاهی برای بسیاری از سنگ های قیمتی مانند الماس، مس و طلا و کانی های کمیاب و راهبردی مانند اورانیوم است.
از سوی دیگر، بازار انرژی آفریقا بوی نفت می دهد که بخش زیادی از منابع شناسایی شده آن در شاخ آفریقا، اطراف رود نیل و سرچشمه های آن قرار دارد.
بجز سودان و سودان جنوبی که مرکز استخراج نفت در شرق آفریقا به شمار می روند، در کنیا، اوگاندا و رواندا نیز ذخایر نفتی کشف شده و ظرفیت فقط یکی از آنها به نام «لوکیچار» در کنیا ٦٠٠ میلیون بشکه برآورد شده است.
این سه کشور قصد دارند با ساخت یک هزار و 300 کیلومتر خط لوله، نفت را به کنیا و سپس بازارهای جهانی منتقل کنند.
در همین پیوند، بسیاری از شرکت های وابسته به صهیونیست ها در بخش های معدنی و نفتی آفریقا فعالیت می کنند. برخی دیگر نیز با خرید یا اجاره زمین های حاصلخیز اطراف رودهایی مانند نیل به کشاورزی و راه اندازی صنایع وابسته با هدف صادرات محصول به سرزمین اشغالی دست زده اند.
آنگونه که فصلنامه مطالعات آفریقا در شماره سیزدهم خود می نویسد، 70 تا 80 درصد نیروی کار آفریقا در بخش کشاورزی مشغول کار است. از این رو، رژیم صهیونیستی با فعالیت در بخش کشاورزی، دامپروری و آبیاری و صنایع مربوط به این بخش ها مزرعه های دسته جمعی «کیبوتز» و کشتزارهای تعاونی «موشاف» را در شرق آفریقا بویژه کنیا و سه مزرعه بزرگ را در تانزانیا (از سوی شرکت صهیونیستی «آگولایدین») تاسیس کرده است.
شرکت «اتاجن» در اتیوپی کارخانه کنسرو ماهی ساخته و چند سرمایه گذار صهیونیست در کنیا کارخانه های صنایع چوبی و کفش سازی ایجاد کرده اند. همچنین بیش از 25 درصد بازار گل رژیم صهیونیستی از کنیا تامین می شود.
شرکت «انکودا» نیز دو دهه پیش در اتیوپی 50 هزار هکتار زمین کشاورزی خرید و همچنان برای تولید پنبه، دامپروری و صنایع لبنی از آن استفاده می کند. این شرکت در بخش دامپروری و تولید گوشت سرخ در اریتره سرمایه گذاری کلانی کرده است.

** بازار کم مشتری کالاهای صهیونیستی در اروپا
قاره آفریقا با مساحتی نزدیک 30 میلیون و 221 هزار و 532 کیلومترمربع، بیش از 20 درصد خشکی های زمین را دربرمی گیرد.
این قاره بیش از یک میلیارد نفر یعنی یک هفتم جمعیت جهان را در خود جای داده است.
بر پایه آمارهای دانشنامه «اینکارتا»، تراکم جمعیت در این قاره 32 نفر در کیلومترمربع است. در سال 1979 میلادی میزان رشد جمعیت در سراسر این قاره 43.3 درصد بود که در سال 2005 به 8.2 درصد رسید که همچنان در همسنجی با سایر قاره های دنیا، بسیار بالاتر است.
این ویژگی ها سبب شده است بازار آفریقا جذابیت ویژه ای داشته باشد. رژیم صهیونیستی نیز با آگاهی از این موضوع به عرصه آفریقا پا نهاده است.
البته دلیل دیگر- همانگونه که در آغاز متن به آن اشاره شد- برانگیختگی ملت ها و دولت های اروپایی علیه سیاست ها و اقدام های این رژیم بوده که در عرصه اقتصادی به جنبش بین المللی تحریم رژیم صهیونیستی (Boycott, Divestment and Sanctions-BDS) از سال 1384 انجامیده است.
به گزارش مرکز آمار رژیم صهیونیستی، در سال 2011 میلادی (1390 خورشیدی) میزان صادرات محصولات رژیم صهیونیستی به قاره اروپا 14 درصد کاهش یافت و این وضع از فروردین 1394 با رسانه ای شدن درخواست مکتوب 19 وزیر امورخارجه اتحادیه اروپا برای نصب برچسب های ویژه روی کالاهای تولید شده در شهرک های صهیونیستی غیرقانونی در اعتراض به تداوم شهرک سازی ها، چهره ای تازه به خود گرفت.
به نوشته اول مهرماه 1394 روزنامه ایتالیایی «ایل جورناله»، یک منبع اروپایی به «رادیو نظامی اسراییل» گفت: این تحریم ها می تواند سالیانه 150 میلیون یورو به اسراییل ضرر بزند.
در چنین شرایطی، نتانیاهو راه قاره ای را در پیش می گیرد که به گفته معاون مدیرکل وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی، «دارای یکی از بالاترین نرخ های رشد اقتصادی جهان و دربرگیرنده فرصت های مهم تجاری در عرصه هایی مانند کشاورزی، ارتباطات، انرژی های پایدار و زیرساخت هاست».
در این میان تنش های داخلی کشورهای این قاره، دولت ها و حتی گروه های شورشی را به سوی خرید انبوه سلاح سوق داده است. به نوشته شماره سیزدهم فصلنامه مطالعات آفریقا به نقل از رییس دایره کمک های فنی وزارت دفاع رژیم صهیونیستی، ارزش فروش سلاح به آفریقا در سال 1998، یک میلیارد و 700 میلیون دلار بود و در سال 2004 به چهار میلیارد دلار رسید.
به نوشته پانزدهم تیرماه تارنمای شبکه «پرس تی.وی»، فروش تسلیحات این رژیم به آفریقا در سال های 2012 و2013 میلادی دو برابر شد و در سال 2014 به 40 درصد رسید.
«نیکلاس اوپیو» تحلیلگر مسائل سیاسی، در این باره گفت: اسراییل و اوگاندا مدت زیادی است در زمینه انتقال پناهجو در ازای اسلحه توافق کرده اند. انتقال پناهجویان سومالی، اریتره و جیبوتی از اسراییل برای مدت ها به طور مخفیانه انجام شده است.»
به گزارش پژوهشگران موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، رژیم صهیونیستی مقادیر زیادی تسلیحات به کشورهای جنوب آفریقا و آفریقا می فروشد اما دنیا نمی داند این تسلیحات در نهایت به دست عوامل ناخلف مانند بوکوحرام در غرب آفریقا و الشباب در سومالی می افتد.
با این همه، به گزارش چهاردهم تیرماه خبرگزاری فرانسه، فقط دو درصد از مبادلات خارجی رژیم صهیونیستی به آفریقا می رود که نتانیاهو افزایش این میزان را دنبال می کند؛ گرچه این راهبرد در سرزمین اشغالی با مخالفت هایی روبرو شده است.
به باور مخالفان، دولت های آفریقایی بودجه چندانی برای خرج کردن ندارند و سرمایه گذاری در این قاره نیز به دلیل تنش های پیاپی سیاسی و امنیتی بازده پایینی دارد؛ امری که در 6 دهه ارتباط رژیم صهیونیستی با قاره آفریقا همیشه خودنمایی کرده است.