چه کسی از گروگان ها خبر دارد؟

در روز 14 تیر 1361 احمد متوسلیان، سیدمحسن موسوی و تقی رستگارمقدم سه دیپلمات ایرانی به همراه کاظم اخوان، ژاس و خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، در حالی که عازم محل کار خود در سفارت ایران بودند، در مسیر طرابلس به بیروت پایتخت لبنان جنگ زده، به دست نیروهای حزب فالانژ لبنان به اسارت درآمدند.

گزارش یک شاهد عینی از دیپلمات ها

این اتفاق در حالی به وقوع پیوست که این چهار نفر از مصونیت دیپلماتیک برخوردار بودند. در آن زمان، پیرو جنگ های داخلی در لبنان، اسرائیل به این کشور حمله کرده بود و حزب فالانژ، همکاری نزدیکی با این رژیم داشت.

حمید داوودآبادی یکی از اعضای کمیته پیگیری سرنوشت 4 دیپلمات و نویسنده کتاب «کمین جولای 82» در مراسم 25مین سالگرد ربوده شدن این چهار دیپلمات ایرانی در لبنان گزارشی از وضعیت آنان ارائه داد و گفت بر اساس اطلاعاتی که یک شاهد در اختیار وی قرار داده است، 4 دیپلمات ایرانی دستکم تا سال 1379 زنده و در زندان های اسرائیل اسیر بوده اند. وی در این مراسم گفت: «علاوه بر این 4 نفر، 3 ایرانی دیگر هم اسیر شدند که یکی از این ها سعید شیخ  توسلی کارمند بنیاد شهید بوده است که در پست بازرسی درباره دستگیر و به اسرائیل منتقل می شود. شیخ توسلی در سال 1379 از زندان اسرائیل آزاد شد و اکنون در تل آویو یک مغازه جوراب فروشی دارد. وی گفته که آخرین بار حاج احمد را همزمان با روزهای آزادی خود دیده است. این طور که شیخ توسلی گفته،  کاظم اخوان را ندیده ولی صدای او شنیده  می شده است و این سه نفر می گفتند که کاظم در سلول است. در سال 70، در جلسه ای محرمانه در مرکز مطالعات وزارت  خارجه نشستی با حضور نماینده ایران، نماینده حزب الله و نماینده ای از سفارت آلمان در خصوص این پرونده برگزار شد. نماینده حزب الله فردی به نام عمار که از رفقای خود من است قضیه را کاملاً برایم تعریف کرد. او چنین می گوید که نماینده سفارت آلمان در حاشیه بحث به نماینده ایران می گوید که طرف اسرائیلی حاضر است در قبال اطلاعاتی، فیلمی را بدون مشخص بودن زمان و مکان به ایران ارائه دهد که نشان می دهد 3 تن از این افراد زنده هستند و در فیلم صحبت می کنند. با چنین صحبتی، یکی از این افرادی که نقش کلیدی در به نتیجه رسیدن این پرونده دارد، جلسه را به هم می زند و می گوید این ها همه شایعه است و این افراد شهید شده اند.»

داوودآبادی همان زمان بر اساس این اطلاعات به کمیته پیگیری دولت پیشنهاد داد که به دنبال افراد اصلی و موثر در پرونده دیپلمات ها بروند. وی گفت: «گفته بودم که سمیر جعجع بحث انحرافی است و نقشی در ربایش این افراد ندارد. فردی به اسم نادر سکر در لبنان است که در ربایش این افراد دست داشته و خودش التماس می کند که اطلاعاتی در این زمینه دارد اما کسی دنبال او نمی رود. روبیر حاتم نیز از افراد کلیدی در این پرونده است که چند وقت قبل هم ترکیه بود، اما مذاکره با وی دنبال نشد.»

روایت دبیرکل اسبق سازمان ملل از مذاکره با هاشمی

خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل اسبق سازمان ملل  متحد، در کتاب خاطراتش «به سوی صلح»، بخشی را به موضوع گروگان های خارجی در لبنان اختصاص داده و با اشاره به دیدار خود با هاشمی رفسنجانی و پی گیری مسئله گروگان ها آورده است: «پاسخ رفسنجانی کمکی نکرد. او گفت که مدت هاست که ایران هیچ تماسی با آن ها که گروگان ها را در اختیار دارند، نداشته  است. آن ها حزب الله  نیستند. نشانی  مشخص  ندارند که بتوان آن ها را پیدا کرد. در چند روز اخیر، آن ها به  تهران اطلاع داده  بودند که تا زمانی  که شیخ  عبید آزاد نشده  است، آن ها آماده گفت وگو بر سر این  موضوع نیستند. رفسنجانی بر این نکته پای می فشرد که آمریکایی ها دارایی های  ایران را بدون اساس  قانونی توقیف  کرده اند، اما انتظار دارند ایران در موضوعی که هیچ  علاقه ای به آن  ندارد، مداخله  کند. او گفت: ما همچنین نگرانی های  داخلی خود را داریم. از نظر ما، برای کمک به ایالات  متحده نشانه هایی لازم  است که آن ها دست  از فتنه های بی دلیل خود علیه  ما برداشته اند. رییس جمهوری اضافه  کرده بود که از ایران هم گروگان هایی در لبنان هستند. او گفته بود که بوش  می تواند به مارونی ها (یک گروه  مسیحی که با شیعیان در ستیز بودند) فشار وارد کند. خلاصی گروگان های  ایرانی می تواند به عنوان یک  انگیزه تلقی  شود. رفسنجانی به  سردی با این  جمله به  گفت وگو پایان داد که تنها با انتقال این  پیام از سوی «پیکو» به دلیل احترامی  که برای دبیرکل قائل  است موافقت کرده است. ایران انتظار دارد دبیرکل گام های محکم تری برای اجرای  قطعنامه 598 شورای امنیت بردارد که شرایط پایان  جنگ عراق و ایران را فراهم آورد. پاسخ  رفسنجانی بی درنگ به وسیله ژنرال «اسکو کرافت» به بوش منتقل شد. کمی پس از آن، خواستار آن  شدم که به عنوان پاسخی  به  رهبری  ایران، 19 ایرانی که در لبنان نگهداری می شدند، به کمیته  بین المللی صلیب سرخ تحویل شوند. من همچنین در کنفرانس جنبش عدم تعهد در بلگراد در چهارم  سپتامبر، موضوع را به  ولایتی وزیر خارجه  ایران اطلاع دادم. ولایتی هیچ گونه هیجانی به خاطر این  خبر ها بروز نداد. ولایتی از علائق  سیاسی و چهار دیپلمات ایرانی دیگر که در بیروت ربوده شده  بودند سخن گفت.

در کنار پیامی که  من به رییس جمهوری رفسنجانی انتقال دادم و آزادی 19 ایرانی  زندانی در لبنان به مثابه یک علامت، تا آنجا که می دانم، در دوره  بوش، هیچ پیشنهادی برای ترمیم اوضاع در جهت  کسب آزادی گروگان ها صورت نگرفت. اسرائیلی ها تحقیقاتی را به خاطر چهار دیپلمات  ایرانی که وزیر خارجه ولایتی پیش  از این نگرانی  خود را درباره  آن ها بیان کرده  بود، انجام  دادند. بر اساس اطلاعات  آن ها، دیپلمات ها بلافاصله پس  از ربوده شدن در سال 1982 کشته شده  بودند. سرویس  اطلاعاتی  اسرائیل تصاویر گزارش هایی را که  باید به  ایران داده  می شد تا آنچه را اسرائیلی ها اعتقاد داشتند بر سر دیپلمات ها آمده است، بشکافند، فراهم آوردند.

در ژنو اطلاعاتی درباره چهار دیپلمات ایرانی که اسرائیلی ها آن را فراهم کرده بودند، دادم. من [به هاشمی رفسنجانی] گفتم که اسرائیل مبادله ای برای مردم خود را خواهان است. موضوع های گروگان های غربی و سربازان مفقود شده اسرائیلی به آن دشواری نبودند. پس از آن مستقیماً خواستار آن شدم که ایران در صورتی که می تواند، زمینه آزادی گروگان های باقی مانده غربی را فراهم کند. پاسخ رفسنجانی چیزی مبهم بود که به نظر می آمد با آنچه پیش از این می گفت، در تناقض بود. او گفت: «پس از آزادی گروگان های بیشتر، دیگران آزاد می شوند.» این پس از دریافت اطلاعات کامل از سوی اسرائیلی ها درباره اجساد بود. پس از همه این ها، اگر آمریکا خواهان گسترش روابط با ایران است، باید دارایی های توقیف شده ایران را آزاد کند. درخواست آخر رفسنجانی به گونه ای بود که من گروگان های ایرانی را در گفت وگو بر سر موضوع فراموش نکردم. روشن بود که او خبر ندارد که من اطلاعاتی را که اسرائیل درباره کشته شدگان آن ها در اختیارم قرار داده است، به ایران آورده ام و در طول اقامت در تهران، ملاقاتی با خانواده های آن ها ترتیب داده ام تا موضوع را به آن ها اطلاع بدهم و همدردی خود را ابراز دارم.»

نشست همبستگی با چهار دیپلمات ربوده شده ایرانی در لبنان و خانواده های آنان روز دوشنبه در محل سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت برگزار شد.در این نشست تعداد زیادی از شخصیت های دینی ، سیاسی و اجتماعی لبنان و فلسطین و اعضای برخی از خانواده های دیپلمات های ربوده شده ایرانی شرکت کردند.34 سال قبل و در تاریخ 14 تیرماه سال 61 هنگامی که سید محسن موسوی، احمد متوسلیان، تقی رستگار مقدم و کاظم اخوان چهار دیپلمات ایرانی راهی سفارت ایران از طریق طرابلس در بیروت بودند درپست ایست و بازرسی « الباربره» توسط مزدوران لبنانی رژیم صهیونیستی موسوم به « فالانژها» ربوده شدند .