در بازار 9 هزار میلیاردی مواد مخدر چه خبر است؟

بنیاد هریتیج، که یک نهاد مطالعاتی در آمریکاست، حجم اقتصاد سایه ای ایران را 19 درصد برآورد کرده و نوشته است: «دخالت های شدید و چکشی دولت ایران باعث شده اقصاد رسمی در رکود باقی مانده باشد، در حالی که فعالیت های اقتصادی غیررسمی در حال گسترش است.»

مژه هایش بلند است. تاب خورده و به زیباییِ چشم هایی درشت و سیاه جلوه داده است. سفیدی چشم هایش به زردی می زند و حالتی از درد و خنده  در آن با هم آمیخته است. بینی  خوش فرمی دارد، اجزای صورتش به زیبایی کنار هم قرار گرفته  و چهره معصومی را ساخته اند که البته بی رمق و زرد است. با هرچیز کوچکی به سادگی می خندد و سیاهی دندان هایش هم از زیبایی لبخندش کم نمی کند. سعی می کند حرف بزند و به زور صداهایی از دهانش بیرون می آید. قطر دست هایش، تنها کمی پهن تر از سیم سرمی است که روی آن قرار گرفته و پوستی خشک و خشن، روی استخوان هایش کشیده شده است. ناخن هایش سیاه است و چند تکه استخوان باریک و کوتاه که پوستی سبزه روی آن کشیده شده، پاهایش را تشکیل می دهد. رمق تکان دادن آن ها را هم ندارد و کم جان روی تختی افتاده است.
 4 سال و هفت ماه از زمان به دنیا آمدن امیرمحمد در یکی از حلبی آبادهای اطراف پایتخت می  گذرد اما اندازه دست هایش، به کودکی دو ساله می ماند و پاهایش، به نوزدای چند ماهه. همه اجزای بدنش، به جز چشم هایی درشت و سیاه موجودی نیمه جان را نشان می دهد. چشم هایش با مژه های بلندی که تاب خورده اند، می خندد و همین خنده، او را از بقیه بچه هایی که روی تخت های دیگر دراز کشیده اند، متمایز کرده است. هیچ کدام از بچه ها روی تخت های دیگر بیمارستان، نمی خندند. مادرشان کنارشان نشسته و بهانه رفتن به خانه خودشان را می گیرند. امیرمحمد اما روی تخت بیمارستان، شادتر از کپری است که به عنوان خانه در آن تا نزدیک مرگ رفته و به جز آب، تریاک، شربت متادون و البته دود شیشه و موادهای صنعتی، چیز دیگری به او نرسیده است.
دور تخت او، چند جوان جمع شده اند و با محبتی تمام، قربان صدقه اش می روند. یکی از آن ها می گوید:«چند روز پیش خیلی حالش بدتر بود. دردهای خیلی شدیدی داشت. حالا هم با تزریق مورفین آرام شده است. وقتی بچه ها معتاد باشند، آرام کردن دردهایشان سخت و وحشتناک است.» امیرمحمد، چهار سال و هفت ماه است که اعتیاد دارد. البته حتی بیشتر از این، او پیش از متولد شدنش هم در بدن مادری معتاد، با اعتیاد درگیر شده، از شیر زنی معتاد تغذیه کرده و بعدها برای آرام کردن گریه ها و بی قراری هایش از تریاک استفاده کرده اند. وقتی هم که تریاک نتوانسته زجر دردهایش را آرام کند، شربت متادون به او خورانده اند. حالا با جسمی که از سوءتغذیه، چیزی جز استخوان و پوست ندارد، روی تختی بیمارستانی افتاده و دکترها هنوز نتوانسته اند تشخیص دهند غده های بزرگ بدنش برای چیست. اما چشم هایش، بر خلاف بقیه کودکان بیمار، از شادی کوچکترین توجهی، می خندد.

حوالی پایتخت، بعد از شهریار، در نزدیکی معدن شن و یکی از بزرگ ترین کارخانه های لبنیاتی ایران، مهاجرهایی از زابل در استان سیستان و بلوچستان کنار هم جمع شده اند و در کپرهایی حلبی، روزگار می گذرانند. آن ها بخشی از جمعیت 11 میلیون حاشیه نشینی را تشکیل می دهند که وزیر کشور در آماری رسمی از وجودشان خبر داده است.

جمعیت دانشجویی امام علی(ع) سازمان مردم نهادی است که دراین حاشیه ها حضور دارد و برای کودکان آن جا برنامه های آموزشی برگزار می کند.یکی از اعضای این جمعیت درباره حاشیه ای نزدیک به شهریار در استان تهران می گوید: «اوضاع این منطقه خیلی وحشتناک است. تقریبا همه خانواده ها معتاد هستند. اعتیاد در بین بچه ها هم زیاد است. بعضی هایشان از دود مصرف پدر و مادر به شکل بخوری معتاد شده  اند و بعضی هایشان را هم خود خانواده ها معتاد کرده اند.»
امیرمحمد هم در یکی از خانه های این منطقه با پدر و مادری که با تکدی گری هزینه موادشان را تأمین می کنند، به حال مرگ افتاده بوده است. بدن نحیف او را که از درد خماری جیغ می زده است، همین دانشجوهایی که داوطلبانه در مناطق حاشیه ای فعالیت می کنند، از شهریار به تهران رسانده و به بیمارستان برده اند. البته آن ها می گویند مرکز تخصصی درمانی برای کودکان معتاد وجود ندارد. بیمارستان لقمان، تنها آن هایی را پذیرش می کند که اوردوز کرده باشند، مرکز درمانی طیبه نیز که حالا امیرمحمد در آن بستری است، به خاطر غده های بدنش او را پذیرش کرده است.
آمار دقیقی از تعداد کودکان معتاد وجود ندارد و بیشتر از آنکه برای شناخت وضعیت آن ها تلاش شود، سعی به انکار وجود این پدیده ه هاست. علیرضا جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته بود تنها 4 یا 5 نفر کودک معتاد در تهران وجود دارد. فاطمه دانشور، رئیس کمیسیون حاکمیت شرکتی و مسئولیت اجتماعی بنگاه های اتاق ایرانبه تازگی آمار جدیدی را ارائه داده است. بر اساس تحقیقات او در شورای شهر تهران، در 5 بیمارستان، 150 کودک مبتلا به اعتیاد بوده اند. مصطفی هادی زاده، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در استان اصفهان نیز می گوید: «در اصفهان  هر هفته سه نوزاد معتاد متولد می شود که این آمار به صورت سالانه 150 نوزاد است.»
اندازه بازار مواد مخدر چقدر است؟
اداره مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد، گزارشی را از وضعیت بازار مواد مخدر در سال 2015 ارائه داده است که در این گزارش 162 صفحه ای، 16 بار نام ایران تکرار شده است. بر اساس این گزارش، سازمان ملل ایران را در دسته کشورهایی می داند که بازار جهانی مواد مخدر در آن ریشه دارد و به خاطر نزدیکی به کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان، به محل عبوری برای مواد مخدر و تجارت آن تبدیل شده است.

جنجالی ترین آمارها را درباره اندازه بازار مواد مخدر در ایران، علی هاشمی ارائه داده است. رئیس کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، گردش مالی مواد مخدر را سالانه در دنیا 1600 تا 2000 میلیارد دلار برآورد می کند و درباره وضعیت ایران چنین روایت می کند: «به جرات می توانم بگویم که از اول انقلاب تا الان حتی یک درصد هم به اقتصاد مافیای مواد مخدر در کشور خسارت وارد نشده و روزانه 110 میلیارد تومان از پول مردم در راه مواد مخدر از بین می رود.» تحقیقات جامع و دقیقی در ایران صورت نگرفته است. بر اساس آخرین تحقیقات در سال 1383، میزان خسارت اقتصادی واردشده به کشور به خاطر مواد مخدر 12  میلیارد دلار بوده است؛ به  این  ترتیب سالانه 45  هزار  میلیارد تومان از اقتصاد کشور از طریق مواد مخدر دود می شود و بی هیچ مرز سنی و جنسیتی، در چشم مردم می رود. البته آمارهای مسئولان مختلف با هم متفاوت است.
علی جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر حجم تجارت مواد مخدر را در دنیا 600 میلیارد دلار عنوان می کند و سهم ایران را 3 میلیارد دلار می داند. او هم چنین 21 درصد جامعه کارگری و صنعتی کشور را مصرف کننده مواد مخدر اعلام می کند. همه بررسی ها نشان می دهد هنوز در ایران درباره اندازه بازار مواد مخدر و میزان مصرف کنندگان آن، وفاقی وجود ندارد.
البته نهادهای بین المللی آمارهایی را ارائه کرده اند. بنیاد هریتیج، که یک نهاد مطالعاتی در آمریکاست، حجم اقتصاد سایه ای ایران را 19 درصد برآورد کرده و نوشته است:«دخالت های شدید و چکشی دولت ایران باعث شده اقصاد رسمی در رکود باقی مانده باشد، در حالی که فعالیت های اقتصادی غیررسمی در حال گسترش است. اگرچه آخرین برنامه های توسعه 5 ساله برای حرکت ایران به سمت بازارگرایی برنامه ریزی کرده اند، تغییرات واقعی اندکی ایجاد شده است.»
در حاشیه های شهرهای مختلف، بچه ها به اعتیاد دچار می شوند و با چشم هایی که حالت خنده هایش هم با درد خماری عجین است، روزگار می گذرانند. امیرمحمد، روی تخت بیمارستانی شبیه به موجودی نیمه جان افتاده و هر روز برای تسکین دردهایش، مورفین به او تزریق می کنند و اگر سوء تغذیه اش یک درجه قوی تر بود، به مرگ می رسید. همان سرنوشتی که چند هفته پیش، رویا، نوزاد 8 ماهه، دچار آن شد و روی تخت بیمارستان، به خاطر اعتیاد با تمام رویاهایی که حتی فرصت نکرده بود ابری بالای سرش شود، جان سپرد. در این شرایء حتی آمار دقیق و تحقیق کاملی نیز از وضعیت آن ها وجود ندارد. یکی از بچه های جمعیت امام علی(ع) می گوید:«ما برای همایش مادرانگی و اعتیاد به سازمان های مسئول مختلفی مراجعه کردیم. تقریبا هیچ کدام نه تنها آمار و اطلاعاتی نداشتند، حتی برایشان عجیب بود که کودک معتاد هم وجود دارد و اصلا از وجود چنین مسائلی در همین شهر تهران خبر نداشتند. حتی خیلی ها صحبت از چنین مسائلی را محکوم به سیاه نمایی می کنند.»