تبیان، دستیار زندگی
انبیاء و اولیاء علیهم السلام از ترک اولی هم به خود می لرزیدند و گریه و ناله می کردند. این همان حال توبه حقیقی است که اگر در انسان ایجاد شود، و سخت سازنده و تحّول آفرین است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

توّابین چگونه اند!

انبیاء و اولیاء علیهم السلام از ترک اولی هم به خود می لرزیدند و گریه و ناله می کردند. این همان حال توبه حقیقی است که اگر در انسان ایجاد شود، و سخت سازنده و تحّول آفرین است.

فرآوری: حامد رفیعی - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
توبه کنندگان

توبه کننده مانند کسی است که گناهی ندارد!

«توبه» از مهم ترین آموزه های تربیتی و اخلاقی است که آثار بی شمار و ره آورد گرانبها و پی آمدهای مثبت فراوانی دارد. منابع دینی مخصوصاً قرآن تلاش می کنند که با توبه و اظهار ندامت پنهانی شخصیت گناهکار را بازسازی کنند و او را به حالت اول بلکه بالاتر از آن برگردانند؛ لذا قرآن از یک طرف می فرماید: « خداوند توبه کاران را دوست می دارد.» [شوری/ ٢٥].

از طرف دیگر، به مردم گوشزد می کند که خلافکاران اگر برگشتند، برادران دینی شما هستند ]فَان تابُوا وَ أقامُوا الصَّلوةَ وَ آتَوُا الزَّکوةَ فَإخوانُکُم فِی الدِّینِ؛ [توبه/ ١١]. «اگر توبه کنند و نماز را به پا دارند و زکات را بپردازند، برادران دینی شما هستند.»

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «التائِبُ مِنَ الذَّنبِ کَمَن لاذَنبَ لَهُ؛ توبه کنندة از گناه مانند کسی است که گناه ندارد.»

حال توبه کنندگان حقیقی چگونه است؟

نقطه آغازین توبه که سخت تحول ساز و تربیت آفرین و اثر ساز و اعجازگر است، حال توبه می باشد، یعنی همان انقلاب درونی که در درون تائب ایجاد می شود و نشان آن اشکهای روان و ناله های بی پایان و نفرت و ندامت شدید از گذشته و امید به آینده است و اینکه بداند جز خدا کسی نمی تواند این گذشته را جبران کند و تازه این جبران از فضل و کرم اوست، نه استحقاق تائب.

انبیاء و اولیاء الهی می دانستند خداوند چه نظری بر توبه کننده دارد و این شوق توبه را افزون خواهد کرد.

در قرآن کریم نیز حال تائبان از ترک اولی، یعنی انبیاء علیهم السلام و برخی از افراد دیگر مورد اشاره قرار گرفته است، از جمله:

١. حضرت آدم علیه السلام:

با اینکه آدم و حوا علیهما السلام ترک اولی انجام دادند، با این حال به شدت از گذشته خویش پشیمان شدند و نخستین گام را اعتراف به ظلم و ستم بر خویشتن، در پیشگاه الهی قرار دادند و سالها اشک و ناله کردند« و قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أنْفُسَنا وَ إن لَم تَغفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ» [اعراف/ ٢٣]. «گفتند: پروردگارا! ما به خویشتن ستم کردیم، و اگر ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود.» و بعد از سالها گریه و زاری توبه آدم علیه السلام پذیرفته می شود که «فَتابَ عَلَیه. [بقره/ 37]. «پس توبه او را پذیرفت.»

٢. حضرت یونس علیه السلام:

حضرت یونس علیه السلام بر اثر ترک اولی گرفتار زندانِ شکم ماهی عظیم (نهنگ) شد و خیلی زود متوجه ماجرا گردید و با تمام وجودش رو به درگاه خدا آورد و از ترک اولای خویش استغفار کرد و سراسر وجودش را حال توبه فرا گرفت و مشغول گفتن ذکر معروف یونسیه شد که «فَنادَی فِی الظُّلُماتِ أن لاإلهَ إلاّ أنتَ سُبحَانَکَ إنِّی کُنتُ مِنَ الظَّالِمینَ.» [انبیاء/ ٨٧]. « پس او در میان ظلمتها [ی متراکم] فریاد زد که معبودی جز تو نیست، منزهی تو، من [بر خویشتن ستم کردم و] از ظالمان بودم.»

این اعتراف خالصانه و این حال توأم با ندامت و آن تسبیح و یاد خدا باعث استجابت دعای او شد که خداوند در قرآن فرمود: « ما دعای او را اجابت کردیم و از غم و اندوه نجاتش دادیم و این گونه مومنان را نجات می دهیم . انبیاء ، ٨٨.»

نقطه آغازین توبه که سخت تحول ساز و تربیت آفرین و اثر ساز و اعجازگر است، حال توبه می باشد، یعنی همان انقلاب درونی که در درون تائب ایجاد می شود.
٣. حضرت داود علیه السلام:

حضرت داود علیه السلام نیز بر اثر عجلة در قضاوت احساس کردترک اولی را مرتکب شده؛ لذا در مقام استغفار و توبه برآمد وبا سوز و گداز و حال توبه به رکوع وسجود افتاد؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاستَغفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راکِعاً وَ أَنابَ. [ص/ ٢٤] «داود گمان کرد ما او را [با این ماجرا] آزموده ایم. از این رو، از پروردگارش طلب آمرزش کرد و به سجده و رکوع رفت و انابه کرد.»

خداوند خوشحالتر از کسی است که گمشده ای یافته!

انبیاء و اولیاء علیهم السلام از ترک اولی هم به خود می لرزیدند و گریه و ناله می کردند. این همان حال توبه حقیقی است که اگر در انسان ایجاد شود، و سخت سازنده و تحّول آفرین است. آن ها می دانستند خداوند چه نظری بر توبه کننده دارد و این شوق توبه را افزون خواهد کرد.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: « اللهُ أَفرَحُ بِتَوبَةِ عَبدِهِ مِنَ العَقِیمِ الْوَالِدِ وَ مِنَ الضَّالِ الواجِدِ وَ مِنَ الظَّمانِ الوارِدِ؛ خداوند بر اثر توبه بنده اش خوشحال تر است از کسی که عقیم بوده، بچه دار شده و از کسی که گمشدة خویش را یافته و از تشنه ای که به آب رسیده است.»


منابع:
- میزان الحکمه، محمدی ری شهری، بیروت، دارالحدیث، دوم، ١٤١٩، ج ١، ص ٣٣٨
- تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ١٣٧٠، ج ٨

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.