رابطه ی بین معرفت به حضرت فاطمه(س) و درک شب قدر!

حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا آقامیری مدیر حوزه علمیه تهران و مدیر عامل موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان هستند.

تبیان به مناسبت فرارسیدن شب های با عظمت قدر در نشستی در مورد حقیقت شب های قدر، مصاحبه ای اختصاصی با حجت الاسلام والمسلمین آقامیری انجام داده است که تقدیم حضورتان می شود.

مصاحبه از: آمنه اسفندیاری- بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

- برای مقدمه لطفا اجمالا در مورد شب قدر توضیحاتی را بفرمایید.

البته حقیقت شب های قدر خیلی مسئله پیچیده ای است و با یک تحقیق و کنکاش افرادی مثل من با این اطلاعات ضعیف خیلی شدنی نیست. ولی بهر حال اجمالاً می توان گفت که شب قدر شبی است که مقدرات انسان در طی سال در آن رقم می خورد و به نوعی شب اندازه گیری است. بنابراین اهمیت شب قدر عمدتاً از این جهت است.
البته غیر از آن شب قدر شبی است که ولایت امیرالمومنین و روح ولایت در آن شب ابلاغ شده و این مسئله هم اهمیت شب قدر را مضاعف می کند.
بنابراین شب قدر جنب   مهمش توحید است و چیزی است که ارتباط با خدا دارد و یک بخش مهم دیگرش اهل بیت علیهم السلام هستند.

بسیار شنیده ایم که می گویند حقیقت شب های قدر حضرت زهرا (سلام الله علیها) است. حال ما می خواهیم بدانیم که آیا این مسئله مستند است و دلیل قرآنی - روایی دارد؟ و اگر دارد برای دستیابی به آن، چه کاری می توان انجام داد؟

در روایت معصوم علیه السلام می فرماید: مَن عَرَفَها حَقّ مَعرِفَتها اَدرکَ لَیلة القدر. و دلیل اینکه نام حضرت زهرا سلام الله علیها را فاطمه نهادند اینطور عنوان شده که: «سُمّی فاطمه لانّ الخلق فُطمُوا من کُنه معرفتها» و نام فاطمه را فاطمه نهادند برای اینکه آفریدگان بریده شدند از کنه معرفتش.
و البته کسی که معرفت پیدا کند به مقام شامخ فاطمی مثل این است که شب قدر را درک کرده است.
حال چطور لیلة القدر قابل ادراک نیست؟ خدا به پیامبر صلی الله علیه و اله می فرماید انا انزلناه فی لیلة القدر و ما ادراک لیله القدر. تو چه می دانی لیلة القدر چیست؟ حقیقت وجود فاطمه هم پنهان است و کنه ذات فاطمه قابل معرفت نیست. این شباهت مقام فاطمی با قضیه لیلة القدر در این است که هر دو یک کنز مخفی هستند.

عده ای از خواص خلق که اهل بیت علیهم السلام هستند می دانند که لیلة القدر چیست و مقام فاطمه را هم درک می کنند امّا این طور نیست که بقیه مردم درک کنند.
بله، معرفت ذات مطهر فاطمه زهرا ذو مراتب است. عده ای بخشی از آن را درک می کنند، عده ای معرفت و درکشان عمیق تر است و من معتقدم هر مقداری که مقام فاطمه زهرا سلام الله علیها را درک کنند به همان مقدار لیلة القدر را هم درک کردند. (البته این اعتقاد شخص من است)
البته این سوالی که شما پرسیدید منبعش علامه حسن زاده آملی دام ظله هستند. ایشان روایتی را از پیامبر صلی الله علیه و آله و از امام صادق(علیه السلام) نقل می کنند که حقیقت لیلةالقدر حضرت زهرا (سلام الله علیها) هستند.
آیت الله حسن زاده آملی مطلبی را در کتاب «فصّ عصمتیه» نقل می کنند و می فرمایند که در لیلة القدر، «لیلة» یعنی «فاطمه» و «قدر» یعنی «الله»، لیلة القدر یعنی فاطمه زهرا (سلام الله علیها). و البته اینها همه نیازمند تفسیر خاصی است که فقط از عهده انسان هایی همچون آیة الله حسن زاده آملی و بزرگان مکتب ما بر می آید.
در همان کتاب علامه حسن زاده آملی می فرمایند: در تفسیر فرات کوفی (به اسناد معنعن یعنی سلسله سندش درست است) امام صادق (علیه السلام) در تفسیر سوره قدر فرمودند که در انا انزلناه فی لیلة القدر. لیلة فاطمه است و قدر الله است. و فاطمه را آنسان که حق اوست باید شناخت. کسی که فاطمه را آن طور که حق اوست شناخته است همانا لیلة القدر را درک کرده است.
اجمالاً توجه و التجا به ذیل عنایات ائمه هدی به عنوان رکنی که قرین قرآن است و از هم جدا نمی شوند بسیار مهم است و لیلة القدر ما را طور دیگری رقم می زند.

پیوستگی بین تکوین عالم و ولایت امیرالمومنین علیه السلام

در کتاب معانی الاخبار درباره شان نزول سوره قدر از امام حسین (علیه السلام) سوال می کنند و ایشان می فرمایند چقدر مشخص و واضح است فضل این سوره نسبت به سور دیگر .
راوی می پرسد که چرا این برتری وجود دارد؟ حضرت می فرمایند: زیرا که ولایت امیرالمومنین هم در این شب نازل شده. راوی می گوید عرض کردم آیا در لیلة القدر این اتفاق افتاده؟ حضرت می فرمایند: بله. راوی می گوید این لیلة القدر همان لیلة القدری ست که در ماه رمضان است؟ فرمودند: بله و مقرر شده در آن شب سماوات و الارض و هم ولایت امیرالمومنین علیه السلام.
یعنی طبق این روایت یک پیوستگی بین تکوین عالم و ولایت امیرالمومنین وجود دارد. (البته سند این روایت هم خوب است)

ما می خواهیم بگوییم که لیلة القدر یک آمیخته ای است از مراتب توحید (همان مقدراتی است که برای انسان در شب قدر اتفاق می افتد) و مراتب ولایت که تجلی مراتب ولایت در ولایت امیرالمومنین علیه السلام و در مقام فاطمه سلام الله علیها است.

یک نکته قابل توجه:

قرآن می فرماید: ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم در صورتی که ما می دانیم نزول قرآن طی سال ها اتفاق افتاده است. پس قرآن دو نزول دارد نزول دفعی و نزول تدریجی، نزول قرآن در سنوات را نزول تدریجی و نزول آن در شب قدر را نزول دفعی می گویند و طبق 2 آیه قرآن: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» و «انا انزلناه فی لیلة القدر» معلوم می شود که نزول دفعی قرآن در شب قدر اتفاق افتاده است.
به جهت آیات و روایات فراوانی که داریم لیلة القدر هر سال در ماه رمضان تکرار می شود. البته ما نمی دانیم که کدامیک از شب های 19 و 21 و 23 است (احتمال 23 بیشتر است). ولی این نیست که بگوئیم فقط همان سالی که قرآن بر پیامبر نازل شده لیلة القدر است.

پس شب قدر از این جهت اهمیت دارد که هم قرآن در آن نازل شده است هم شبی است که مقررات انسان ها در آن رقم می خورد، هم شبی است که ولایت امیرالمومنین در آن تقدیر شرط است و هم شبی است که هر کس مقام فاطمه را درک کند فضل شب قدر را درک کرده است.

شب قدر و توسل به امام حسین علیه السلام:

می دانیم که شب قدر اعمالی دارد و یکی از آن ها زیارت امام حسین (علیه السلام) است.
یک مطلبی را نقل می کنند از قول آیة الله شاه آبادی (ره): یک فردی که پای منبر ایشان می رفته خواب اهل دوزخ را می بیند که گرفتار هستند و وضع خوبی ندارند تا این فرد را می بینند به او می گویند که یک ذکری به ما بگو که ما با گفتن آن از اینجا خلاص شویم. این شخص می گوید که من در همان خواب آمدم خدمت آقای شاه آبادی گفتم اهل دوزخ چنین حرفی زدند. آقا فرمودند بروید و به ایشان بگویید، بگویند «یا حسین». وقتی آن شخص به دوزخیان این پیغام را می رساند آنها اوضاعشان بهتر می شود.
این شخص می گوید از خواب بیدار شدم. خدمت آیة الله شاه آبادی رسیدم و خواب را برای ایشان تعریف کردم. ایشان فرمودند بعید نیست که یکی از اسماء اعظم الهی ذکر یا حسین باشد. بنابراین یا حسین گفتن هم ذکر است چون امام صادق (علیه السلام) فرمودند و نحنُ اسماء الله الحسنی. بنابراین یا حسین مثل نام سایر ائمه نامی است که از اسماء الله الحسنی است.
 امام صادق (علیه السلام) به سدیر می فرمایند ای سدیر آیا تو هر روز جد ما حسین را زیارت می کنی؟ می گوید نه آیا هر هفته زیارت می کنی؟ می گوید نه. آیا هر ماه زیارت می کنی؟ می گوید نه. آیا هر سال زیارت می کنی سدیر می گوید گاهی سالی یک بار زیارت می کنم.

می فرماید تو بر جد ما حسین جفا می کنی. تو می توانی هر روز و شب های جمعه چندین بار جد ما را زیارت کنی . سدیر می گوید: فاصله ما با مزار امام حسین (علیه السلام) فاصله زیاد است. چطور امکان دارد؟ حضرت می فرمایند: بر پشت بام برو و به راست و چپ خود نگاه کن و رو به قبله دستها را بالا ببر و بگو:  «السلام علیک یا اباعبدالله الحسین. السلام علیک و رحمة الله و برکاته» این زیارت برای شما نوشته می شود.
بنابراین در شب قدر این توسل به امام حسین علیه السلام بر مقدراتی که قرار است برای انسان رقم بخورد خیلی تأثیر دارد.
پس در این شب التجا به مقام ربویی که اصل است و این التجا با توجه به ذیل عنایات فاطمی و با توجه به ذیل عنایات امیرالمومنین و با توجه به ذیل عنایات سایر ائمه هدی علیهم السلام مخصوصاً امام حسین (علیه السلام) تأثیر کامل خواهد داشت.

سوال: با این اهمیتی که برای شب های قدر فرمودید بهترین دعایی که از معصومین رسیده چیست؟

درخواست عافیت و سلامتی بسیار سفارش شده که در این شب ها بخواهید. یا همان دعای بعد از فریضه ماه رمضان (اللهم ادخل علی اهل القبور...) خیلی جامع است.
و البته خود دعای جوش کبیر هم که همه چیز در آن هست.
و چیزی که در ماه رمضان خیلی اهمیت خاص دارد رفع کدورت ها بین خود و دیگران است که سفارش شده است مثل صله رحم. همانطور که در خطبه شعبانیه بسیار به مصداق های آن اشاره شده است. البته اینها مقدمات شب قدر است مخصوصاً ما متدینین در بحث قطع رحم گاهی افراط می کنیم و این خلاف شرع است. و می دانیم که صله رحم آبادانی می آورد و قطع رحم آبادانی را از بین می برد و روزی و عمر را کم می کند.
و اگر کسی به این مسائل اهتمام داشته باشد شب قدر متمایزی خواهد داشت.