آداب توفیق در شب قدر

به گزارش تبیان به نقل از ایکنا، حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدعلی ایازی، استاد حوزه و علوم قرآن در دانشگاه علوم و تحقیقات، در گفت وگویی، در پاسخ به این پرسش که جایگاه شب قدر در دنیای جدید و نسبت این شب با عقلانیت مدرن چیست؟ گفت: اصولا یکی از مسائلی که برای ما در زندگی مهم است، مسئله دعا و نیایش و توجه به معنویات است که با خواستن و معرفت انسان فراتر از حیات مادی نسبت دارد و اینکه چنین انسانی چه چیزهایی را نسبت به آینده خود می خواهد و آروز می کند.  فرهنگ دینی نسبت به اینکه چه چیزهایی را بخواهیم و یا چه چیزی را نخواهیم، ساکت نیست. هم در تفكر و برنامه ریزی و هم در كمك خواستن از خداوند برای فراهم شدن اسباب و مقدمات آن.

ایازی افزود: کتاب های دعایی ما از جمله ادعیه قرآن و دعای كمیل و صحیفه سجادیه و بویژه دعای مكارم الاخلاق و دعاهای ائمه بازگو کننده همین نیاز است که ما چه چیزی را در این شبهای بسیار مهم و عزیز مطالبه کنیم و این صورت کلی مسئله ای است که با شب های قدر ارتباط پیدا می کند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر شب های قدر شب های تقدیر و تنظیم مطالبات ما هستند که خداوند برای انسان مقدر می كند و این تقدیر بر اساس مطالبه و خواست های ما است و آنچه خداوند از قبل در آن شب توسط مشیت خود مقرر داشته رابطه تنگاتنگی با شناخت و خواستن و دعای ما دارد. بدون شک رابطه ای بین درخواست ها و نیایش های ما و مشیتی که خداوند در این شب ها برای انسان ها مقدر می کند، وجود دارد.

ایازی با بیان اینکه به ما گفته شده است که در این شب ها  به نیایش بپردازیم و سرنوشت خود را در این شب ها با اندیشیدن و دعا رقم بزنیم، گفت: تعیین سرنوشت می تواند درخواست شخصی باشد، اعم از طلب بخشایش و یا اینکه کارهای مان درست انجام بگیرد و سروسامان یابد. همچنین دعای ما می تواند در خصوص نزدیکان خانوادگی و یا برای بستگان دورتر و دوستان و عزیزان مان باشد. حتی ممکن است دعای ما در باره کشور و شرایطی باشد که ما در آن هستیم و یا می توانیم برای کل جامعه انسانی دعا کنیم که وضعیت بهتری یافته و مشکلاتی که امروز وجود دارد و بشریت از آن رنج می برد، اعم از جنگ ها، اختلافات و خون ریزی ها و یا كاهش معنویت و ستم ها و فقر و گرسنگی پایان یابد.

نویسنده کتاب «آزادی در قرآن» ادامه داد: این ها مواردی است که می توانیم از خدا بخواهیم و شما نمونه اش را در دعای مکارم اخلاق می بینیم که امام سجاد(ع) این خواسته ها را به شكل جامعی بیان می كند و برای دیگران و خود طلب بخشش می کند و در خصوص چگونگی زندگی و تنظیم آن اصولی اخلاقی را مطرح می سازد.

وی افزود: شب قدر منافاتی با عقلانیت ندارد، زیرا عقلانیت به ما می گوید ما چگونه بیاندیشیم و چگونه برنامه ریزی كنیم و چگونه از عقل جمعی بهره برداری كنیم و در دعا ما آنچه را که اندیشیدیم از خدا می خواهیم که بتوانیم كه توفیق پیدا كنیم و آن را محقق سازیم.

ایازی در پاسخ به این پرسش که ما چگونه می توانیم از این شب ها به بهترین نحو استفاده کنیم، گفت: مسلما راهکارها و دستوراتی در این باب مطرح شده است. برای مثال در این شب ها احیا پیش گرفته و نخوابیم و بیداری ما زنده بودن باشد تا بتوانیم در آن شب ها حالت بهجت و نشاط داشته باشیم و در محافل دعا و توجه به خداوند شرکت کنیم.

وی ادامه داد: در آداب شب قدر گفته شده است قبل از اذان مغرب غسل کرده و لباس مان را عوض کنیم و از شب های قبل از خدا بخواهیم که ما را در این شب ها موفق کند، همچنین وارد شده است که در این شب ها مراقبت کنیم گناهی از ما اعم از تهمت و غیبت و ظلم از ما سر نزند و حرف تند و عصبانیت و غضبی از ما دیده نشود و این ها مواردی است که می تواند به ما کمک کند که در آن شب بهتر موفق باشیم.

ایازی ادامه داد: از آداب دیگری که وجود دارد، این است که ما در این شب ها صدقه داده و به فکر مستمندان و یتیمان و بستگان نیازمند خود باشیم و در دعای شعبانیه که به مناسبت ایام رمضان آمده، بیان شده است که به فکر ایتام مستمندان، همسایگان، اقوام و بستگان بوده و تلاش کنیم در این شب ها افطاری بدهیم.

ایازی در پاسخ به این پرسش که آیا شب های قدر تنها نتایجی فردی دارد و یا برای اجتماع نیز دستاوردهایی خواهد داشت؟ گفت: مراسم شب های قدر در فرهنگ شیعه به صورت جمعی برگزار می شود و نوعی همبستگی اجتماعی و مشاركت عمومی برقرار می گردد. از طرفی مسلما حیات فردی ما از حیات اجتماعی ما جدا نیست و انسان خیلی از چیزهایی که را که می خواهد خواسته شخصی او نیست و آرزوهای اجتماعی مثلا بهبود وضعیت معیشت مردم، اصلاح جامعه و حل نابسامانی ها نیز هست، مشکلاتی که برای جامعه وجود دارد، و اولویت ما است، چنانكه در دعاهای روزانه بعد از نماز خوانده می شود: اللهم اغنی كل فقیر اللهم اشبع كل جائع كه در آن مانند فقر انحطاط یا مشکلاتی که جوامع اسلامی را در بر گرفته مانند «اللهم اصلح كل فاسد من امور المسلمین» به مساله اصلاح امور و خاتمه جنگ ها، استبداد، حکومت های فاسد و نظام هایی که به صورت درستی مدیریت نشده اند و با عقل و تدبیر عمل نکرده و جوامع اسلامی را تهدید می کنند، پرداخته و طبعا باید توسط خود انسان ها خواسته و مطالبه عمومی شود و در موضوع دعا واقع شوند تا زمینه حركت اصلاحی و برطرف شدن آن مشكلات فراهم گردند.

وی ادامه داد: وقتی انسان دعا می کند، تنها الفاظی را ناخواسته ادا نمی کند و بر زبان نمی آورد، بلکه طلب توفیق از خداوند می كند که بتواند در این مسیر حرکت کند و با کمک دیگران این حرکت را پیش برده تا بتواند این مسائل را حل کند.

ایازی تصریح کرد: نباید به دعا تنها به صورت فردی نگاه کرد و فقط مسائل و مطالبات فردی را خواست، بلکه باید به مسائل ناظر بر دیگران هم عنایت داشته و آنها را نیز خواست تا به کمک دیگران و خواست خدا بتوانیم این مشکلات را حل کنیم. مثلا امروز یكی از مسائل قابل توجه جوانان است. تربیت نسل جدید و درك نیازهای واقعی آنان باید یكی از دعاهای ما باشد.

وی ادامه داد: اینکه انسان توجه داشته  باشد که مشکلاتی اجتماعی وجود دارد که باید برطرف کنند و از خدا بخواهد که ایشان را کمک بکند تا این مسائل را حل کند، باعث می شود حرکت در آینده ایجاد شده و زمینه برطرف كردن این مشکلات فراهم شود.

ایازی در ادامه با بیان اینکه امید است خدا توفیق دهد که بتوانیم از این شب ها درست استفاده کنیم، گفت: باید بتوانیم از فرصت شب ها قدر به درستی استفاده کنیم و برنامه ریزی کرده و نگذاریم این اوقات به غفلت و بی فایدگی بگذرد.

وی در پایان گفت: باید اضافه کنم، مرحوم شهید دوم در كتاب منیه المرید گفته است که بهترین عبادات در این شب ها طلب علم است، یعنی انسان ها همین که بتوانند در مجالسی شرکت کنند که کمال و معرفت انسان را بیافزاید کافی است و بهترین فضایل و اعمال این شب ها است، بنابراین توصیه من این است که در این شب ها مومنین سعی کنند در مجالسی شرکت کنند که به جای این که وقت آنان تلف شود بر آگاهی آنان از حیات معنوی و راه و رسم زندگی  بیافزاید. حدی از عزاداری ها مطلوب است، اما اصل و اساس در این شب ها استفاده از مجالسی است که به رشد آگاهی دینی و اجتماعی ما بیانجامد.