آنفلوآنزای عراقی به ایران آمده؟

موج آنفلوآنزا و شایعات پیرامون آن، همزمان با شروع فصل سرما اوج می‌گیرد و به خروش می‌افتد.

البته سال گذشته اوضاع طوری بود که آماده باش نیروهای بهداشتی، حتی در فصل‌های بهار و تابستان هم کاملا از حرارت و جدیت نیفتاد.

امسال هم که هنوز زمستان را از سر نگذرانده‌ایم، می‌توان گفت در اوج حساسیت‌ها و نگرانی‌های آنفلوآنزایی هستیم.

این بار، دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه ی پزشكان متخصص داخلی ایران، گوشه‌ای از نگرانی‌ها و شایعه‌های جاری بین مردم را در این باره انعکاس داده است: «طی ماه‌های اخیر شایعات زیادی در مورد بروز و مشاهده مواردی از آنفلوآنزای پرندگان و مرگ و میر ناشی از آن در كشور وجود داشته است. ولی می توان گفت شیوع نوع جدیدی از آنفلوآنزای انسانی كه منشأ آن از كشورهای عراق و عربستان و به واسطه تردد زائران به این كشورهاست، ممكن است عامل انتشار این شایعات باشد.»

تا اینجا برخی شایعه‌های تأیید نشده را از قول ایشان خواندیم، اما آن بیماری كه اخیراً در كشور شایع شده است و به صراحت می‌توان در مورد آن اظهار نظر كرد، نوع جدیدی از آنفلوآنزای انسانی است كه تعداد زیادی از مردم را درگیر كرده است، به طوری كه می‌توان گفت در هر 5 خانواده حداقل 2 نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند. و این که: «موارد زیادی از مرگ و میر ناشی از این نوع آنفلوانزای جدید انسانی به علت عفونت‌های ثانویه آن در این افراد دیده شده است.»

چند نکته در این خبر وجود دارد که ممکن است ذهن مردم عادی را درگیر کند و نگرانی‌هایی برایشان به وجود آورد:

1) ‌در ایران آنفلوآنزای انسانی شایع شده است(به طور نگران کننده‌ای بیشتر از سال‌های قبل)

2) نوع این آنفلوآنزا جدید است (نكند از نوع کشنده باشد!)

3)‌منشأ این نوع آنفلوآنزای جدید، عراق و عربستان است و تردد زائران باعث انتقال آن به کشورمان شده است.

آنفلوآنزا یا سرماخوردگی؟

شاید روشن کردن این نکته برای مردم عادی کمی‌سخت باشد، شاید هم وقتی آدم مریض می‌شود، آن قدر بیماری‌اش را جدی و سخت می‌بیند که دلش می‌خواهد بدترین تشخیص را برای خودش بگذارد.

سرماخوردگی چیست؟ و آنفلوآنزا چیست؟ این را باید اول هر پاییز با هم مرور کنیم.

دو بیماری که این همه به هم شبیه هستند. هر دو ویروسی، هر دو عفونت دستگاه تنفس و هر دو هم اغلب خود به خود بهبود پیدا می‌کند. البته تفاوت‌هایی هم هست، وگرنه روی هر کدام یک اسم نمی‌گذاشتند. نگرانی‌ها کلاً از بابت آنفلوآنزاست. عوارضی که آنفلوآنزا می‌تواند در افراد با ضعف سیستم ایمنی بدهد و نیز ترکیب آن با نوع فوق حاد پرندگان.

دستورالعمل کشوری مراقبت از آنفلوآنزا، روی یک نکته در تفاوت علائم این دو بیماری تاکید دارد: تدریجی بودن علائم سرماخوردگی و پیشرفت سریع آنفلوآنزا.

علائم آنفلوآنزا بعد از یک دوره ی کمون 1 تا 3 روزه شروع می‌شود، طوری که بسیاری از بیماران می‌توانند زمان شروع آن را به یاد بیاورند.

معمولاً درد عضلانی یا سردرد بیشترین علامت مشکل‌ساز در آنفلوآنزاست و شدت آن مرتبط با اوج تب است. علائم عمومی، مثل درد عضلانی و درد مفاصل، معمولاً برای 3 روز باقی می‌مانند.

علائم تنفسی شامل سرفه خشک، گلو درد شدید، انسداد و ترشح بینی معمولاً در شروع بیماری وجود دارند. اما این علائم زمانی که علائم عمومی‌کمرنگ شده‌اند، ظاهر می‌شوند و تا 3 یا 4 روز بعد از فروکش کردن تب، باز هم باقی می‌مانند.

نکته دیگر، در شناخت تفاوت این دو بیماری، شدت علائم است.

به طور كلی علائم آنفلوآنزا از سرماخوردگی شدیدتر است. تب طولانی و بالا، لرز، سرفه‌های خشك و طولانی مدت، كوفتگی بدن جزء خصوصیات آنفلوآنزاست كه سرماخوردگی این علایم شدید را ندارد.

اینها، توصیف تفاوت‌های این دو بیماری ویروسی دستگاه تنفس، از دید دکتر علیرضا استقامتی، متخصص بیماری های عفونی و معاون بیماری‌های واگیر مركز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت است.

به هر حال، بر اساس دستورالعمل کشوری مراقبت از آنفلوآنزا، آن چه که تشخیص بین این بیماری و سایر بیماری‌ها، از جمله سرماخوردگی را قطعی می‌کند، فقط گزارش آزمایشگاه ویروس شناسی است.

همیشه «آماری از ایران نداریم....»

عصر ارتباطات آمد و گذشت، و ما هنوز در گزارش‌های علمی‌مان این جمله را تکرار می‌کنیم که «آماری از ایران نداریم، اما در آمریکا...» ظاهراً نتایج مرکز «کنترل بیماری‌های آمریکا» بیشتر در دسترس ماست تا آمار مرکز مدیریت بیماری‌های خودمان. کاری نداریم که علت از کجاست، اما همین آمار «ناپیدا» بیشتر اوقات کار دست‌مان می‌دهد.

معاون مرکز مدیریت درباره وضعیت آماری آنفلوآنزا می‌گوید: «ما در زمان حاضر فقط می‌توانیم بگوییم كه موارد آنفلوآنزای انسانی در ماه‌های اخیر نسبت به ماه‌های قبل بالا رفته، ولی عدد آن را نداریم، ولی در هر صورت این مسئله‌ای غیر معمول و نگران كننده نیست.»

وقتی آمار نباشد، دیده‌ها و شنیده‌های روزمره، مطب، بیمارستان، دوست و آشنا، ناخودآگاه روی مان تأثیر می‌گذارد و ممکن است از آن نتایج نگران کننده ای هم بگیریم.

نوع جدیدی از آنفلوآنزا؟

در حال حاضر سه نوع ویروس آنفلوآنزا شناخته شده است: B ،A و C.

گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی می‌گوید:

نوع B ویروس مسئول ایجاد همه گیری‌های(اپیدمی) منطقه‌ای و در برخی موارد، گسترده است(البته با میزان کمتر) و نوع C اغلب در ایجاد موارد تک گیر و همه گیری‌های کوچک موضعی نقش داشته است.

نوعی از ویروس آنفلوآنزا که باعث بسیج عمومی‌ برای مبارزه ی با آن شده و می‌تواند همه گیری‌های گسترده و کشنده ایجاد کند، نوع A است. در بین انواع ویروس‌های آنفلوانزا، تیپ A است که قابلیت ایجاد زیر گروه‌های جدید را دارد.

این زیر گروه ها، علاوه بر انسان، می‌تواند برخی حیوانات، از جمله پرندگان ، ببرها، گربه، خوک و اسب‌ها را هم بیمار کند. سر و کله آنفلوآنزای پرندگان هم، که این همه درباره‌اش می‌شنویم و نگرانیم، از بین همین زیرگونه‌های جدید پیدا ‌شد.

در حالی که انواع B و C ویروس فقط برای انسان بیماری‌زا هستند.

برخی زیرگونه‌های ویروس آنفلوآنزای تیپ A ،نقش مهم‌تری در همه گیری‌ها و عالم‌گیری‌های بیماری دارد. مهم‌ترین این زیر گونه‌های بین المللی، انواع H2N2 H3N2 H1N1 هستند.

دکتر استقامتی در مورد «جدید» بودن نوع ویروس آنفلوآنزای شایع می‌گوید: «پایگاه‌های دیده‌وری ما در كشور، هر هفته به طور متوسط بین 25 تا 30 مورد نمونه ی ویروس آنفلوآنزای انسانی را بررسی می‌كنند تا نوع ویروس شایع را پیدا كنند.»

دکتر استقامتی:"آنفلوآنزای انسانی كه اكنون در كشور دیده می‌شود، آنفلوانزای انسانی نوع B و H3N2 است كه پایگاه‌های دیده‌وری ما در كشور آنها را شناسایی كرده‌اند و این انواع آنفلوانزای انسانی مواردی است كه در همه كشورهای دیگر هم دیده شده و واكسن آنفلوآنزای موجود در كشورها نیز بر اساس همین نوع ویروس طراحی شده است."

آیا این ها سوغات حاجی‌هاست؟

مکه و مدینه در ایام ذیحجه و حتی در سایر ماه‌های سال، میزبان تعداد زیادی زائر از سراسر دنیاست. بیشتر کسانی هم که از این سفر برمی‌گردند، نوعی سرماخوردگی را در آنجا از سر گذرانده‌اند.

این مشاهده‌ها، شاید باعث شود فکر کنیم سرماخوردگی‌های فعلی، که تعدادشان هم کم نیست، سوغات همین سفرها باشد.

دکتر استقامتی، که صاحب صلاحیت‌ترین فرد برای اظهار نظر در این باره است، می‌گوید:

«تعداد موارد ابتلا به این نوع آنفلوآنزا در كشور بعد از سفر حجاج بیشتر شده است و به همین علت ممكن است مردم خودشان این فرض را داشته باشند كه این نوع ویروس‌ها از عربستان یا كشورهای عربی به ایران آمده باشد. ولی ما بررسی اپیدمیولوژیك در این زمینه انجام نداده‌ایم كه این مسئله را ثابت كند، بنابراین چون در این مورد مطالعه‌ای نكرده‌ایم، نمی‌توانیم این فرضیه را رد یا تایید كنیم.»

دكتر فرنوش صفوی‌فر