آشنایی با گرایش های زیست شناسی(1)

زیست شناسی

رشته زیست شناسی دارای سه گرایش علوم گیاهی، علوم جانوری و زیست دریا است. این گرایش ها تنها در 17 واحد تخصصی با یکدیگر تفاوت دارند.

گرایش علوم گیاهی
این رشته یکی از شاخه های زیست شناسی است که صرفاً موارد مربوط به گیاه را اعم از گیاهان اولیه تا گیاهان امروزی بررسی می کند و دارای زمینه های مختلفی مانند: گیاه شناسی، فیزیولوژی گیاهی، ریخت زای و اندام زایی در گیاهان، بیو شیمی و جلبک شناسی است. علوم گیاهی دارای دو بخش عمده "فیزیولوژی" و "سیستماتیک" است که بخش فیزیولوژی به شناخت زندگی گیاهان و اندام های مختلف یک گیاه می پردازد و بخش سیستماتیک نیز درباره اسامی و طبقه بندی گیاهان است.

گیاه اعجوبه سبز پوش طبیعت است که چون در هر گوشه و کنار به چشم می خورد، عادی و پیش پا افتاده به نظر می آید، در حالی که بیش از هر موجود زنده دیگری در روی کره زمین، اعجاب آور است، موجود که در آشپزخانه ذره بینی خود برای همه مخلوقات زنده کره زمین غذا تهیه می کند و پیشرفته ترین نیروگاه خورشیدی، شبکه لوله کشی و سیستم پمپاژ آب را در اختیاردارد و از سوی دیگر مایه زیبایی، لطافت، نشاط و آرامش هستی است، به همین دلیل، شناخت و حفظ آن یک نیاز است و رشته علوم گیاهی نیز برای پاسخ به همین نیاز در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی معتبر جهان دایر شده است.

موقعیت شغلی در ایران

حضور کارشناسان علوم گیاهی در موسسه های تحقیقاتی و اجرایی کشور امری ضروری است تا بتوان محیط زیست ایران را بخوبی حفظ کرد، اما به گفته اساتید و دانشجویان علوم گیاهی، در حال حاضر فارغ التحصیلان دوره لیسانس این گرایش موقعیت های شغلی مناسبی ندارند، چون دانش و اطلاعات آن ها جنبه تخصصی ندارد و موسسات و مراکز تحقیقاتی و اجرایی بیشتر مایلند که نیروهای مورد نیاز خود را از میان فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد یا دکتری این رشته انتخاب کنند. بیشتر فارغ التحصیلان علوم گیاهی در سطح کارشناسی جذب آموزش و پرورش می شوند، چون معلومات آن ها جنبه عمومی دارد و می توانند در تدریس کتب زیست شناسی دوره متوسطه موفق باشند، اما نمی توانند در مراکز تحقیقاتی که نیاز به متخصص در زمینه های مختلف علوم گیاهی دارد، فرصت شغلی مناسبی به دست بیاورند. از سوی دیگر، اگر کسی در گرایش علوم گیاهی سرمایه گذاری کند و متعصب از محیط نشود، می تواند در بخش های کشاورزی  ? زیستی، ژنتیک و بیوتکنولوژی فعالیت داشته باشد.

درس های این رشته در طول تحصیل:

دروس مشترک در گرایش های مختلف زیست شناسی:
ریاضی، فیزیک، شیمی، شیمی آلی، بیوشیمی، آمار زیستی، زیست سلولی و مولکولی، ژنتیک، آکولوژی، میکروبیولوژی، تکامل موجودات زنده، تالوفیت ها، فیزیولوژی جانوری، بافت شناسی، جنین شناسی، جانور شناسی، تشریح و مرفولوژی گیاهی، ریخت زایی و اندام زایی در گیاهان، سیستماتیک گیاهی، فیزیولوژی گیاهی، رشد و نمو گیاهی، بیوفیزیک، ویروس شناسی، زیست شناسی پرتوی، اکولوژی عملی.

دروس تخصصی گرایش علوم گیاهی:

اکو فیزیولوژی گیاهی، ازدیاد گیاهان، قارچ شناسی، اکولوژی گیاهی، انتقال مواد در گیاه، متمم سیستماتیک گیاهی، اصول رده بندی گیاهان (بسیاری از درس های این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)

گرایش علوم جانوری

علوم جانوری به مطالعه مسائل مربوط به جانوران می پردازد و دارای سه بخش اصلی جانور شناسی یا بیوسیستماتیک، فیزیولوژی جانوری اعم از انسانی و حیوانی و بافت شناسی و جنین شناسی جانوری است.

بسیاری از گرایش های زیست شناسی وابسته به علوم جانوری هستند. برای مثال، یک محقق علوم سلولی و مولکولی تا با یک جانور و وضعیت زیستی آشنا نباشد، نمی تواند روی سلول آن کار کند. یک محقق ژنتیک نیز در آغاز باید بیولوژی جانور را به طور کامل بداند و بعد در زمینه ژنتیک آن کار کند.
به یاری بیوسیستماتیک، یعنی شناسایی گونه های مختلف جانوران، نیز می توان به نقش مفید گونه های مختلف جانوری برای کمک به طرح های اقتصادی پی برد. برای مثال، امروزه استفاده از مواد شیمیایی برای کنترل آفات راه درستی نیست. چون این مواد تعادل اکولوژی محیط زیست را بر هم می زنند. در حالی که با شناخت گونه های حشرات شکارچی می توان بسیاری از آفات مثل حشرات مضر را از بین برد. در این میان می توان به کفش دوزک ها اشاره کرد که امروزه کاربرد بسیاری در اقتصاد کشاورزی آمریکا دارند یا مگس های مفید که از شته ها تغذیه می کنند.

از طرف دیگر، بیوسیستماتیک در شناخت گونه های بیماری زا مثل (پشه آنوفل) و معرفی آن ها به دنیای پزشکی نقش مهمی دارد. همچنین می توان به بخش دیرین شناسی یا فسیل شناسی اشاره کرد که یکی از فواید این بخش پی بردن به منابع عظیم اقتصادی مثل نفت است که از طریق مطالعه محل فسیل ها یا رسوبات فسیل ها به دست می آید.

موقعیت شغلی در ایران

هرچند که تعداد قابل توجهی از فارغ التحصیلان علوم جانوری جذب بازار کار نمی شوند، اما بهترین دانشجویان همیشه موفق بوده و هستند. این دسته از دانشجویان پس از فارغ التحصیلی گاه برای کارهای تحقیقاتی یا اداره آزمایشگاه ها جذب دانشگاه ها می شوند یا در سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان های مربوط به فعالیت می پردازند. چون سازمان محیط زیست برای بررسی اکوسیستم ها به محققان زیست شناسی از جمله علوم جانوری نیاز دارد. همچنین بعضی از فارغ التحصیلان این گرایش وارد دنیای پزشکی شده و در زمینه های خون شناسی یا انگل شناسی فعالیت می کنند.

دروس تخصصی گرایش علوم جانوری

زیست انگل ها، فیزیولوژی مقایسه ای، جانور شناسی، رفتار شناسی، حشره شناسی (بسیاری از درس های این گرایش همراه با آزمایش است.)

گرایش زیست دریا

گرایش زیست دریا به بررسی و مطالعه خواص محیط آبی، بیولوژی آبزیان و فعالیت های آبزی پروری می پردازد، یعنی برخلا دو گرایش علوم جانوری و علوم گیاهی، که در آن ها بیشتر موجودات خشک زی مطالعه می شوند، این گرایش جانوران و گیاهان آبزی را بررسی و مطالعه می کند. گرایش زیست دریا علاوه بر بررسی فیزیولوژی آبزیان به مطالعه اکولوژی دریا یعنی بررسی آلودگی آب دریاها و تأثیر آن بر محیط دریا می پردازد.

موقعیت شغلی در ایران:

فارغ التحصیلان گرایش زیست دریا می توانند در مراکز پرورش ماهی و مراکز تحقیق روی ارزش مواد غذایی دریایی فعالیت کنند. علاوه بر کار در شیلات، فارغ التحصیلان این گرایش می توانند در حفظ بعضی از گونه های آبزیان مثل ماهی ازون برون یا ماهی سفید که در حال انقراض هستند کار کنند و مهم تر از همه این که ما باید به یاری کارشناسان زیست دریا، یک اطلس دقیق در مورد گونه های آبزی موجود در آب های کشورمان تهیه کنیم.