سعدی شاعر زندگی، عشق و شفقت

در سعدی زبان فصیح خود را تنها وقف مدح و احساسات عاشقانه نکرد، بلکه به خدمت ابنای بشر گماشت و در راه سعادت آدمیان و موعظه آنان به کار گرفت؛ این خصیصه با توجه به اینکه او مردی جهان دیده و مجرب بود و تجاربی گرانبها داشت قدر و قیمتی مضاعف می یابد.او این همه سروده را نه در قالب مواعظی کسالت آور بلکه در لباس تمثیل و حکایت، چنان بر خواننده ارزانی داشته است که جدیت و تلخی اندرز را از یاد می زداید.

زمان سعدی در سده هفتم (ه- ق) همه قالب های شعری فارسی شامل قصیده، غزل، مثنوی و رباعی بارور گشته و تکامل یافته بود . همه صنایع بدیهی همچون استعاره، تشبیه، ابهام و جناس، صور خیال رایج بود .

محتوای کتاب حاضر نشان می دهد که این اثر تنها متکی بر مطالعات عمیق و نیز انتقادی آثار سعدی نیست. بلکه بر آشنایی نزدیک با کل پیکره ادبیات کلاسیک فارسی، با تاریخچه آن، قالب ها و محتواهای آن تکیه دارد.

کتاب «سعدی: شاعر زندگی، عشق و شفقت» اثر دکتر همایون کاتوزیان با ترجمه کاظم فیروزمند راهی کتابفروشی های ایران شده است.

نویسنده، در فصلی با نام «سرودهای عشق و چکامه های زیبایی» که به بررسی غزل های عاشقانه سعدی پرداخته، تقسیم بندی خود را این گونه ارائه کرده:«غزل های سعدی درباره عشق زمینی در چهار گروه گرد می آید: غزل هایی که شرحِ عشق به معشوق اند، غزل هایی که توصیف معشوق اند، غزل هایی که شادی وصل را بیان می کنند و غزل هایی که بازتابِ غم هجران اند» و با آوردن نمونه هایی از غزل ها و توضیح هایی که افزوده، کوشیده تا مخاطب را به ژرفای اندیشه های زندگی ساز شاعر و جهانی سرشار از عشق، شفقت و مهربانی رهنمون سازد.

غزل هایی که احترام و همدلی شاعر نسبت به اندیشه ها و احساسات عرفانی را نشان داده، نه غرق شدن او را در تجربه های صوفیانه، غزل هایی که پیوندهای درخشان عشق زمینی و عرفانی را در خود جمع کرده، غزل هایی که با اخلاق و معنویت گره خورده، غزل هایی که بیانگر پیوند نابی میان جان و تن هستند و روایتی ژرف از وصال و فراق، هم نشینی و «با هم بودن» را به زیبایی پیش روی ما می گذارند و همایون کاتوزیان در بازخوانی این غزل ها و این مواجهه های عاشقانه و شرح و تفسیرهای کوتاه اما عمیقی که ارائه کرده، چهره باشکوه و کمتر شناخته شده سعدی را در غزل به ما می شناساند.

سعدی، شاعری است که از زندگی، عشق، اخلاق و مهم ترین مفاهیم انسانی سخن گفته اما پای بر زمین دارد، کنار ما ایستاده و کمتر به دوردست های ناممکن نظر دارد. نظم و نثر او با راز و رمزهایی گره نخورده که فهم آن در احوال و تجربه هایی خاص و یا ناممکن محدود شود، از این رو امکان بهره گیری از آنچه بیان می کند بسیار گسترده است. بدون اینکه از ژرفای سخن خود بکاهد، با بیانی ساده و قابل فهم سخن خود را درباره مهم ترین موضوع ها و مسائلی که انسان در زندگی با آن مواجه است ابراز می کند و این هنر و ویژگی ممتاز اوست که خود جای اندیشیدن دارد.

همایون کاتوزیان در فصل پایانی کتاب نیز با تاکید بر اینکه:«سعدی آدمی التقاطی در بهترین معنای این کلمه بود» توصیف و تعریفی درباره چارچوب ناپذیری شاعرِ عشق و زندگی پیش روی ما می گذارد، که از فصل های خواندنی کتاب است.

سعدی، کهن سرایان و نوگرایان، زندگی و آثار، سروده های عشق و چکامه های زیبایی، حقیقت و مجاز: تصوف و منطق، آموزگاری ادب و اخلاق، در سیرت پادشاهان و وزیران و اشاره های پسین عناوین فصلهای مختلف کتاب مذکور را تشکیل می دهند.