شب قدر در نظرگاه معصومین علیهم السلام
شب قدر در فرهنگ قرآن و روایات از جایگاه بس عظیمى برخوردار است تا آنجا که در قرآن برابر با هزار ماه دانسته شده، و شب نزول قرآن، و تعیین تقدیرات یک سال و شب مبارک معرفى شده است.
فراوری: محمدباعزم- بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «مَنْ حُرِمَها فَقَدْ حُرِمَ الْخَیْرَ کُلَّهُ؛ هر کس از شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بى نصیب شده است.»(1)
عبادت و شب زنده دارى در شب قدر
از اعمالى که در طول سال، مخصوصا شبهاى مبارک رمضان و على الخصوص در شب قدر بدان سفارش اکید شده است، اِحْیا و شب زنده دارى است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ اَحْیا لَیْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَى السَّنَةِ الْقابِلَةِ؛ کسى که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روى می گرداند.» (2)
و معصومان علیهم السلام همه این سنت حسنه را پاس و گرامى میداشتند و از آن بهره می بردند.
1. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می کرد و به عبادت می پرداخت.
حضرت على علیه السلام در این باره فرموده است: «أنَّ رَسُولَ اللّهِ کانَ یَطْوى فِراشَهُ وَ یَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ کانَ یُوقِظُ أَهْلَهُ لَیْلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ کانَ یَرُشُّ وُجُوهَ النِّیامِ بِالْماءِ فى تِلْکَ اللَّیْلَةِ؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله [این چنین] بود که رخت خواب خویش را جمع می کرد و کمربند [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می داشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب مى پاشید [تا از درک شب قدر، و درک شب زنده دارى محروم نشوند].»
2. امام على علیه السلام نیز در طول سال، شب هنگام آن گاه که شب پرده هاى تاریکى را انداخته بود، بیدار می شد و مشغول عبادت و شب زنده دارى می گشت. اما در شبهاى قدر حال ویژه اى داشت و در بدترین وضعى که مسجد مدینه را آب و گل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شب زنده دارى می شد و به ویژه در شب قدر آخر عمر خویش، حال فوق العاده عجیبى داشت.
3. فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز آن قدر عبادت می کرد که امام حسن علیه السلام می فرماید: «ما کانَ فِى الدُّنْیا اَعْبَدَ مِنْ فاطِمَةَ علیهاالسلام، کانَتْ تَقُومُ حَتّى تَوَرَّمَ قَدَماها؛ عابدتر از فاطمه علیهاالسلام در دنیا نبود؛ همیشه این گونه بود که آن قدر به عبادت مى ایستاد که پاهاى (مبارکش) ورم می کرد.» (3)
؛ چنان که در روایتى می خوانیم: «وَ کانَتْ فاطِمَةُ علیهاالسلام لا تَدَعُ اَحَدا مِنْ اَهْلِها یَنامُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ وَ تُداویهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَها؛ روش فاطمه علیهاالسلام این بود که هیچ فردى از خانواده خویش را نمى گذاشت در آن شب (بیست و سوم) بخوابد و [مشکل خواب] آنها را با کمى غذا و آمادگى در روز درمان مى نمود و می فرمود: محروم است کسى که از خیر [و برکت] آن شب محروم شود.»(4).
4. امام باقر علیه السلام فرمود: «هر کس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را مى آمرزد.» و شیخ عباس قمى نقل کرده که «امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا می خواند و آن گاه به نماز مى پرداخت».(5)
5. امام هفتم علیه السلام نیز اهل شب زنده دارى و عبادت در طول سال بود. در زیارت نامه آن حضرت می خوانیم: «او شبها تا سحر بیدار بود، و طلب آمرزش می کرد و همدوش سجده هاى طولانى، چشم گریان و اشکبار، و مناجات بسیار و زاریهاى پیوسته و پی در پى بود.» وقتى حضرت در غیر رمضان چنان باشد، حالِ آن حضرت در شب قدر براى ما قابل توصیف نخواهد بود.
او نه تنها خود شب زنده دارى و عبادت داشت که به دیگران نیز مى فرمود: «مَنِ اغْتَسَلَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ أَحْیاها اِلى طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛ کسى که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شب زنده دارى کند، گناهانش آمرزیده می شود.»
6. امام حسن عسکرى علیه السلام نیز چون پدران خود، اهل مناجاتهاى طولانى و شب زنده دارى در طول سال و مخصوصا در شب قدر بود. و به شیعیان خود نیز این اعمال را اکیدا سفارش می کرد.
از جمله، می فرمود:«فَلا یَفُوتُکَ إِحْیاءُ لَیْلَةِ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ؛ پس بیدارى در شب بیست و سوم را از دست نده!»(6)
منابع:
(1).کنز العمّال، على متقى هندى، مؤسسة الرسالة، ج 8، ص 534
(2). بحار الانوار، ج 95، ص 145
(3).بحار الانوار، ج 94، ص 10؛ مستدرک الوسائل، ج 7، ص 470
(4).وسائل الشیعة، ج 7، ص 261
(5).مفاتیح الجنان، اعمال شب 21، ص 425
(6). عیون اخبار الرضا علیه السلام ، ج 1، ص 230
