با شاعر «خمینی ای امام» (مصاحبه)

روایت سبزورای از شعر دفاع مقدس

گفت و گو با حمید سبزواری ؛از پیشگامان شعر انقلاب و  دفاع مقدس

خیلی از یادگاری های جنگ با سروده های حمید سبزواری گره خورده است. چه کسی است که شعر «خمینی ای امام» را بشنود و منظره پایین آمدن امام از هواپیما در خاطرش مجسم نشود. یا چه کسی است که شعر« جنگ جنگ تا پیروزی» را که سبزواری در همان روز های آغازین جنگ سرود است به یاد نیاورد.
«حمید سبزواری» با نام «حسین ممتحنی» در سال 1305 در سبزوار به دنیا آمد.خودش می گوید:«حمید را انتخاب کردم چون آوردنش در شعر آسان تر از حسین است و تا مدت ها نمی خواستم کسی بداند این اشعار را چه کسی سروده است».
این گفت و گو به بهانه سی امین سالگرد آغاز دفاع مقدس با جناب سبزواری انجام شده است. روحش شاد.

ازشکل گیری شعر دفاع مقدس از همان روز های ابتدایی جنگ بگویید.چگونه چنین گونه ای به شعر فارسی اضافه شد؟
دفاع مقدس زمانی شکل گرفت که ملت ایران خواستند از خودشان و مرز هایشان دفاع کنند و شعر دفاع مقدس هم از همان آغاز این موقعیت خاص شکل گرفت. ما وقتی احساس خطر کردیم راه و چاره دیگری جز روحیه دادن به مردم ندیدیم.من مثلا در آن روز های اول، شعر «جنگ جنگ تا پیروزی» را دارم. در راس امور خود مرحوم امام بودند و یاران خاص شان که شخصا سنگری برای مردم محسوب می شدند. در جنگ هر کس به شیوه خودش شرکت می کرد یکی با کمک های مادی یکی با کمک های جانی و یکی هم با کمک های فرهنگی که می شود از میان آن ها به شعر اشاره کرد.
حالا که سال ها از جنگ می گذرد ، شعر دفاع مقدس جایگاه سابق را دارد؟
ما یک کاری کردیم و زیر بار استکبار نرفتیم. این ملت هر کجا که دوباره احساس خطر کند دوباره همان هم دلی را خواهد داشت.
یعنی می گویید هنوز تداوم شعر دفاع مقدس را لازم می بینید؟
بر ما دورانی گذشت و آیندگانی آمدند که از اتفاقاتی که بر پدرانشان گذشته است خبر ندارند و بعد ها هم آیندگانی می آیند که باید بدانند ما هنوز در معرض خطر دشمن هستیم. بنابراین ما باید برای دفاع در همه زمینه ها همیشه آماده باشیم.
آیا این جامعه و دغدغه های اجتماعی است که شعر را پیش می برد یا اشعار دارند به سمت شخصی شدن پیش می روند و کمتر دغدغه ها ی مشترکی را مثل دفاع مقدس در آن ها می بینیم؟

من تا اندازه ای تایید می کنم که شعر امروز دارد شخصی می شود و حتی نسبت به ما هم خرده می گیرند که چرا هنوز داریم توی این عرصه فعالیت می کنیم ؛ که این بر خورد ها یا از روی دشمنی و نفاق است یا از روی نادانی . موضوعاتی مثل هوس دارد شعر امروز را مثل آفت از درون تخریب می کند که باید با این مسائل هوشیارانه بر خورد کرد.
چه طور می شود شعر امروز را به سمت دغدغه های مشترک پیش برد؟
با آگاهی دادن به مردم که مخاطب شعر هستند و آگاهی دادن به کسانی که منحرف شده اند تا شعری که می گویند به نفع مردم باشد یک ملت زنده برای اینکه زنده بمانند باید هر لحظه خودشان را آماده پیکار کنند.
شعر از نظر شما باید چه خصوصیت بارزی داشته باشد؟
شعر باید حماسه ساز باشد و مردانگی را تبلیغ کند.
شعر امروز را حماسه ساز می بینید؟
نمی توانم بگویم هست نمی توانم هم بگویم نیست.عده ای همچنان درهمان حال و هوای حماسی شعر می گویند و اما عده ای دیگر هم هستند که در این جهت حرکت نمی کنند اما تعدادشان کم است.
از نظر شما شعر هایی با محوریت دفاع مقدس چقدر در بردن جوانان به حال و هوای آن روز ها موثر بوده اند؟
من فکر می کنم در تمام طول تاریخ مردم نشان داده اند که حال و هوای جنگ را خوب می فهمند و این حال و هوا را حفظ کرده اند.مخصوصا آن هایی که احساس وظیفه می کنند.
آیا برای تاثیر گذاری بیشتر شعر دفاع مقدس استفاده از قالب های خاصی را ضروری می دانید؟
همان طور که در جنگ هم تفنگ لازم است و هم بمب افکن در مسائل ادبی هم باید از هر وسیله ای استفاده کنیم چون هر کدام تاثیرات خاص خودش را دارد.
در شعر امروز دفاع مقدس چقدر از تکنیک های مدرن استفاده می شود؟
من دنبال تکنیک های مدرن نیستم.من دنبال حماسه هستم.شعر باید حماسی باشد.شعر حماسی کهنگی ندارد که بخواهیم مدرنش کنیم.ما از گذشته شاهنامه فردوسی را داریم که همیشه زنده است چون اخلاص دارد و حقیقت ها را آشکار می کند.تا امروز از آن چه داشته ایم خوب استفاده کرده ایم از امروز به بعد هم خوب استفاده می کنیم.دشمن جرأت هیچ کاری پیدا نمی کند.
آیا لازم است شاعر برای شعر گفتن در فضای دفاع مقدس حتما آن روز ها ی جنگ را دیده و حس کرده باشد؟

شعر دفاع مقدس لازم است. ما در مملکتمان آموزش داریم پس مسئولین آموزشی باید فرزندانمان را با جنگ آشنا کنند و ما علاوه بر آموزش فیزیکی باید به آن ها آموزش فرهنگی هم بدهیم. سنگر فقط به پشت خاکریز هایی نمی گویند که تیر اندازی می شود بلکه ما سنگر فر هنگی هم داریم.خدا امام را رحمت کند ایشان خیلی زیرکانه با جریان های فرهنگی با دشمن مبارزه کردند ما هم باید مانند او عمل کنیم.
امروزه این آموزش انجام می شود؟
کسانی که در راس امور هستند باید درست عمل کنند. نباید مردم را خانه نشین کرد نباید مردم را ترساند و قول های بی حاصل داد باید با مردم ساده و صمیمی بر خورد کرد تا حامی ما باشند.
مسئولان در زمینه های آموزشی چقدر طبق گفته هایتان موفق بوده اند؟
آموزش فقط یادگیری خواندن و نوشتن نیست .بیداری یک ملت دست کسانی است که قلم به دست هستند.جوان ها باید انگیزه داشته باشند.

 چطور این انگیزه به وجود می آید؟
به نظر من جشنواره،مسابقه و ... همه لازم است. اما مهم تر از همه صداقت در گفتار است. به نظر من حوزه هنری یکی از سنگر های ماست که باید تقویت شود.کسانی که در آن جا به سر می برند فهیم و مورد تأییدند. به جوانان توصیه می کنم که در حوزه هنری فعالیت کنند من سن و سالی دارم و دیگر امیدم به جوانان است که حوزه را در عرصه دفاع مقدس یاری دهند.