حراج تهران و سهم ایران از بازار هنر
پنجمین حراج بزرگ تهران که در هفته اول خرداد برپاشد، به دلیل موفقیت در فروش بیست و پنج میلیاردی، بی حاشیه نماند. اکنون دکتر سمیع آذر در نشستی خبر تلاش نموده تا زوایای پنهانی از حراج را روشن کند.
فراوری: یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان
عصر روز گذشته، دکتر سمیع آذر ، رئیس اسبق موزه معاصر و مدیریت حراج بزرگ تهران، در جمع خبرنگاران به همراه حسین پاکدل حاضر شد و تلاش نمود تا به نقدهایی که در طول ده روز گذشته از گوشه و کنار و بعضاً کسانی که حتی تصور درستی از حراج نداشتند، پاسخ دهد و به عنوان کسی که سال ها با حراجی های بین المللی در ارتباط بوده و در این زمینه دارای تجربه است، برخی از اصول و پیامدهای فرهنگی و مثبت حراج را شفاف سازی نماید.
قبل از پرداختن به صحبت های ایشان تذکر چند نکته ضروری است:
گران ترین اثر دنیا که سال گذشته میلادی برای نقاشی از پل گوگن پرداخت شد 300 میلیون دلار چکش خورد که گمانه زنی های رسانه ای می گوید دولت قطر آن را خریده است، یعنی گران ترین اثر هنری در ایران با دلار فعلی، که هفتم خرداد در پنجمین حراج تهران به قیمت سه میلیارد تومان به ثبت رسید، یک سیصدم گران ترین اثر به فروش رسیده در دنیاست؛ برخی ممکن است این مقایسه را نادرست تلقی کنند، سهراب کجا، پل گوگن و مونش و پیکاسو کجا؟ اما چینی ها در همین دو دهه این گونه فکر نکرده اند و امروزه از ده نقاش پرفروش زنده معاصر، سه نفر چینی هستند؛
بنابراین خوب است که نیم نگاهی به بازار هنر در جهان داشته باشیم و پتانسیلی را که هنر می تواند برای اقتصاد کشور ایجاد کند درنظر آوریم.
همچنین قاعده برندسازی مولفه هایی جهانی دارد که ارزش مالی بخشی از آن است؛ مرور گران ترین آثار حراج تهران نشان می دهد آثاری منبعث از فطرت انسانی، حاوی ارزش های این سرزمین توسط خریداران گرامی داشته شده اند؛ از همین روست که باید آرزو داشت آثار بزرگان هنر ایران به میلیون دلارها برسد و کلکسیونرهایی فرای خاورمیانه برای خریدشان رقابت کنند؛ در همین راستا حراج تهران در اقدامی اقناعی که مرسوم حراجی ها نیست، برخی از خریدارانی که مایل هستند را معرفی می کند : در این دوره تا این لحظه بانک های پاسارگاد و گردشگری و نیز دوسالانه نقاشی دامون فر؛ این راهکار قدمی خوب در جهت باورپذیری افکار عمومی ست که می تواند پشتوانه برندسازی در عرصه بین الملل تلقی شود.
حراج تهران موفق است این را هم آمار می گوید که نسبت به فروش دو میلیاردی دوره نخست، حائز رشد 1250 درصدی است و هم اتفاقا نقدها؛ نقد شدن از دیده شدن می آید، اما نقدهای منتشر شده در این باب عمدتا نشانی درست نمی دهند؛ برخی شان حتی قواعد اولیه حراج را نمی دانند و ایراداتی می گیرند که اصلا وارد نیست، مثلا اینکه حراج باید فراخوان بدهد!
در عین حال چندین هزار هنرمندی که به طور مستقیم در این حراجی حضور نیافته اند، حق دارند بپرسند چرا من نه؟ این دوستان، حراج تهران را یک بنیاد دولتی تصور می کنند که باید حق شان را ادا کند، برخی معتقدند جایگاه شخصی دکتر علیرضا سمیع آذر و کوشش هایش در موزه هنرهای معاصر و بعد آن، به چنین انتظاراتی دامن زده است؛ این نقدها همیشه خواهند بود زیرا بدیهی ست حراج تهران به هیچ وجه توان پاسخگویی به این حجم مطالبه حضور را ندارد، این در حالی ست که برای تضمین فروش، تامین انبوه هزینه ها و خلق رکوردهایی که در دنیای هنر برای مارکت ایران برندسازی کند مجبور است آثار دستکم 50 هنرمند شاخص را پیاپی در خود بگنجاند، و حتی برای دستیابی به ارقام بزرگتر از هر استادی حداقل دو کار روی میز حراج پیشنهاد دهد.
حراج تهران همچنان یک پدیده نوظهور برای ما ایرانیان است، لذا اگر هنرمندانی تحت تاثیر قیمت های هیجانی حراج، قیمت آثار خود را گم می کنند و ناگهان اعدادی عجیب غریب پیشنهاد می دهند به مرور متوجه و به اصلاح برمی آیند؛ رفته رفته برخی که آثارشان در گالری ها هم فروش نمی رود توقع نخواهند داشت به حراج راه یابند؛ رویکرد فرهنگی حراج تهران مثل ارائه آثار اساتید کلاسیک و یا حضور طیف های اندیشگی و سبک های بسیار متنوع نادیده نمی ماند؛ انرژی حاصل از رونق حراج به اقتصاد هنر کتمان نمی شود؛ بزرگتر شدن شعاع دایره بازار هنر اعم از خریدار و فروشنده باور خواهد شد... به یقین، در پنج سال دوم ثمرات حراج تهران بیشتر روشن می شود.
و اما سمیع آذر درباره حراج چه می گوید:
مدیر حراج تهران می گوید سهم ایران در بازار هنر یک هزارم مبلغ جهانی فروش است و با توجه به نقش فرهنگی ایران در منطقه این جایگاه سزاوار کشورمان نیست. ما هنوز در منطقه هم به رکوردهای زیادی نرسیده ایم و فاصله زیادی با قیمت های آثار هنری در منطقه و جهان داریم. قیمت اثر سهراب سپهری هنوز به یک میلیون دلار نرسیده است درحالی که اثر یک هنرمند مصری، محمود سعید، ٢,٥ میلیون دلار قیمت دارد. هنوز مقدار کلی فروش حراج تهران بسیار کمتر از مقیاس منطقه ای و جهانی است و این نشان می دهد که هنوز در ابتدای راه هستیم».
خریداران آثار حراج چه کسانی هستند؟
مدیر اسبق موزه هنرهای معاصر در مورد اعلان نام خریداران آثار گفت: «در حراج ها باید محرم اسرار خریدار و فروشنده بود، اما اگر کسی از حراج تهران اثری خریده می تواند اعلام کند و اگر مقام مسئولی از ما اسامی و فهرست را بخواهد حتما در اختیارشان خواهیم گذاشت. فرایند برگزاری حراج تهران کاملا شفاف است. همه اصحاب رسانه و صداوسیما مکانیسم حراج را دیدند و می توانند، قضاوت کنند. برگزاری حراج بسیار شفاف بوده و همین که ما امروز دور هم نشسته ایم و پاسخ گوی شما هستیم، نشان دهنده همین شفافیت است».
چرا حراج امسال دو بخش شد؟
او در مورد برگزاری حراجی جداگانه در آذرماه سال جاری اظهار کرد: «با مشاهده رشد نسبی مارکت هنر، متوجه شدیم فرصتی وجود دارد که از امسال این حراج را به شکل تخصصی َتر برگزار کنیم؛ به همین دلیل حراج امسال در دو بخش استادان کلاسیک و مدرن و همین طور بخش هنر مدرن و معاصر برگزار می َشود. محوریت حراج هفته گذشته، هنرمندان مدرن ایران بودند درحالی که محوریت حراج بعدی ما که در آذرماه برپا می شود، هنر معاصر خواهد بود. به این ترتیب باید گفت که این تقسیم بندی ربطی به پیر یا جوان بودن هنرمندان ندارد بلکه به شیوه کاری آنان که ممکن است مدرن یا معاصر باشد بازمی َگردد».
آثار چه طور قیمت گذاری می شود؟
این کارشناس هنر درباره نحوه قیمت گذاری آثار حراج نیز توضیح داد: «قیمت گذاری آثار در حراج با گالری َها متفاوت است. ما هیچ نوع ارزش َگذاری ای روی آثار هنری نمی کنیم بلکه با توجه به قیمت َهای قبلی آثار یک هنرمند، قیمت اثری را که می َخواهد در حراج معرفی شود، مشخص می َکنیم. در این مسیر برای ما تنها فروش َهای رسمی اهمیت دارند و فروش َهای خصوصی را محسوب نمی کنیم. در مورد هنرمندانی که برای نخستین بار در حراج شرکت کرده َاند نیز، آثار را براساس آثار هنرمندانی که در همان رده َبندی قرار دارند قیمت َگذاری می َکنیم و پس از فروش، قیمت به دست آمده را به عنوان مبنای قیمت َگذاری آن هنرمند در حراج َهای بعدی در نظر خواهیم گرفت».
آیا حراج تهران بین المللی می شود؟
او درباره موانعی که بر سر بین المللی شدن حراج تهران وجود دارد، چنین گفت: «برای ما خوشحال کننده خواهد بود اگر کشورهای منطقه و همسایگانمان بتوانند آثار خود را در این حراج شرکت داده و خریداران ایرانی یا خریداران همان کشورها این آثار را خریداری کنند. بااین حال به دلیل کمبود امکانات فنی مانند نبود شرایط انتقال پول در شبکه بانکی و مشکلات ورود و خروج افراد و آثار به ایران هنوز این طرح قابل اجرا نیست. اتفاقا حراج تهران و موفقیت های بین المللی هنر ایران به دنیا و به ویژه کشورهای عربی و نیز منطقه قفقاز ثابت کرده است که ایران طلایه دار آینده منطقه است».
هنرمند به طور غیر مستقیم از فروش اثرش در حراج سود می برد
سمیع آذر در ادامه در پاسخ به پرسشی درباره اینکه چطور ممکن است هنرمندی که خودش اثری در حراج ارائه نکرده و اثرش توسط مجموعه دار ارائه شده از نتیجه کار تامین شود، گفت: او به طور غیر مستقیم از این موضوع تامین می شود. وقتی اثر یک هنرمند در حراجی به فروش می رود و قیمت خوبی به فروش می رود یعنی باقی آثارش هم قیمت پیدا می کند و حتی مجموعه دار راغب می شود آثار او یا آثاری مانند او را خریداری کند. در نهایت آن پولی که از طریق فروش آثار مجموعه دار به دست آورده دوباره صرف خرید اثر از خود هنرمند می شود.
سهم مارکت هنر ایران از بازار جهانی
او همچنین درباره آمار فروش حراج ها در دنیا نیز اظهار کرد: «حراج تهران در این دوره ٧.٥میلیون دلار فروش داشت. پیش از این آمار فروش هنر ایران در کریستیز، ساتبیز و بونامز رقمی حدود هشت تا ٩ میلیون دلار بوده است. جمع فروش آنها قدری از ایران بیشتر است و به این ترتیب حدود ١٦ میلیون دلار سهم فروش هنر کشور ماست که در مقایسه با جهان چیزی نیست. درحالی که رقم کلی فروش خانه های حراج در جهان معادل ١٧ میلیارد دلار است و حراج تهران کمتر از یک هزارم مبلغ جهانی فروش داشته است. ما یک صدم جمعیت جهان جمعیت داریم و قدرت فرهنگی ما نیز بسیار زیاد است».
هنرمندان جوان نمی توانند مستقیماً وارد حراج شوند
مدیر حراج تهران در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی مکانیزم ورود هنرمندان جوان به حراج تهران نیز گفت: حراجی ها جای کشف هنرمندان جوان و معرفی آنها نیست برای همین هنرمندان جوان تنها از طریق گالری ها می توانند به حراجی معرفی شوند و خودشان نمی توانند مستقیم به حراجی وارد شوند. در واقع حراج جای هنرمندانی است که در هنر جایگاهشان تثبیت شده است.
منابع:
هنرآنلاین
شرق
مهر
