مشت در نمای درشت
درباره محمد علی کلی و سینما
محمد علی کلی اسطوره ورزش مشت زنی و قهرمان بوکس جهان در سن 74 سالگی درگذشت.اما او بیش از آنکه قهرمان باشد پهلوان بود ؛ چیزی شبیه به غلامرضا تختی خودمان.
کلی یک سیاه پوست مسلمان آمریکایی بود که نه فقط در میدان بوکس و ورزش که در میدان ایمان و ارزش نیز تنومند و مقاوم بود. شاید برای همین بود که او نه تنها یک قهرمان ورزشی و حتی قهرمان واقعی که قهرمان سینمایی هم شد و فیلم های متعددی با محوریت یا حضور او ساخته شد.
کلی نخستین قهرمان ورزشی نبود که به قهرمان سینمایی هم بدل شد چه در سینمای ایران و چه در سینمای جهان، ورزشکاران زیادی بودند که پای آنها به سینما باز شد و علاوه بر زمین بازی روی پرده سینما هم رفته اند. بدیهی است کلی که خارج از رینگ مسابقات طرفداران زیادی داشت مورد توجه سینما و سینماگران هم قرار بگیرد.
«علی مبارز» نخستین فیلمی بود که درباره کلی و زندگی اش ساخته شد. این فیلم به کارگردانی مشترک «ریک باکستر» و «ویلیام گریواس» ساخته شد که ماجرای آن حول محور اولین تقابل وی با «جو فریزر»، مهمترین رقیبش و جنجال های خارج از رینگ بود. در این فیلم «محمد علی کلی» و «جو فریزر» در نقش های خودشان بازی کردند.
غالب فیلم های که کلی بازی کرده درباره خودش و مسابقات مشت زنی معروفی بود که او در کارنامه حرفه ایش داشت. حضور او در سینما به این معنا نبود که مثلا مثل فردین از کشتی گیری یا پژمان جمشیدی از فوتبال به بازیگری، تغییر شغل داده باشد. دقیقا مثل پله فوتبالیست سیاه پوست اسطوره ای که در نقش خودش در سینما ظاهر شد.
در همین مسیر « بزرگترین» دومین فیلم با حضور «کلی» در نقش خودش در سال 1977 به کارگردانی «تام گریس» رقم خورد که درباره زندگی وی پس از المپیک سال 1960 تا کسب مجدد قهرمانی سنگین وزن جهان و بازپس گرفتن قهرمانی از «جو فورمن» بود.
در میان فیلم های مختلف با محوریت کلی «علی: قهرمان آمریکایی» به کارگردانی «لئون ایکاسو» بیش از همه به زندگی او پرداخته بود و در واقع یک زندگینامه تصویری از او بود. این فیلم تلویزیونی زندگی نامه «محمد علی کلی» در سال 2000 بود که بیشتر از طریق فلش بک به زندگی وی زمانی که هنوز مسلمان نشده بود می پردازد
هم ورزش بوکس و هم توانمندی و مهارت های محمد کلی در درون رینگ واجد عناصر دراماتیک و نمایشی بود و هنرنمایی های او قابلیت سینمایی بالایی داشت برای همین برخی از مسابقات مهم و جنجالی او بود که دستمایه ساخت یک فیلم قرار می گرفت. مستند سازان نیز به سراغ او و ماجراهای قهرمانی اش می آمدند تا از آن اثری جذاب بسازند.
مستند «وقتی ما پادشاه بودیم» در سال 1996 به کارگردانی «لئون گست» ساخته شد که به مسابقه مشت زنی دسته سنگین وزن جهان بین «محمدعلی کلی» و «جورج فورمن» می پرداخت. این مسابقه که در سی ام اکتبر 1974 برگزار شد، با نام «غرش در جنگل» شناخته می شود. در این فیلم افراد مشهوری چون «جیمز براون»، «بی بی کینگ»، «نورمن میلر» و «اسپایک لی» حضور دارند. نمایش فیلم «وقتی ما پادشاه بودیم» در سال 1994 با استقبال منتقدان مواجه شد و این فیلم در همین سال جایزه اسکار بهترین فیلم مستند بلند را دریافت کرد.
اما در میان فیلم های مختلف با محوریت کلی «علی: قهرمان آمریکایی» به کارگردانی «لئون ایکاسو» بیش از همه به زندگی او پرداخته بود و در واقع یک زندگینامه تصویری از او بود. این فیلم تلویزیونی زندگی نامه «محمد علی کلی» در سال 2000 بود که بیشتر از طریق فلش بک به زندگی وی زمانی که هنوز مسلمان نشده بود می پردازد. این فیلم که در آن «دیوید رامسی» در نقش محمدعلی بازی می کند، شامل جدال معروف قهرمانی جهان در سال 1974 با «جورج فورمن» نیز می شود.
این اولین بار نبود که بازیگری نقش کلی را بازی می کرد او آنقدر جذابیت و محبوبیت داشت که بتوان فیلم های مختلفی با نقش آفرینی های بازیگران مختلف از شخصیت او در یک فیلم سینمایی ثبت شود. فیلم «علی» محصول سال 2001 ساخته «مایکل مان» یکی از منحصر به فردترین فیلم ها درباره «محمد علی کلی» است، چرا که بر خلاف اغلب آنها در قالب مستند ساخته نشده است. این فیلم به روایت زندگی این بوکسور در خلال سال های 1964 تا 1974 میلادی می پردازد و در آن «ویل اسمیت» بازیگر معروف آمریکایی در نقش محمد علی به ایفای نقش پرداخته است و برای این نقش نامزد اسکار بهترین بازیگر مرد سال 2001 شد.
همانطور که اشاره کردیم شخصیت محمد علی کلی ابعاد و سویه های دیگری هم داشت که مهمترین آن مسلمان شدنش بود و تغیر نامش از به محمد علی. همین اتفاق البته دردسرهایی نیز برای او در پی داشت که در مستند «دادگاه های محمد علی» به آن پرداخته شده است. مستند «محاکمه محمد علی» ساخته «بیل سیگل» در سال 2013 روایتگر مسلمان شدن وی و همچنین امتناع او از حضور در جنگ ویتنام است. در این مستند به واکاوی عقاید کِلی درباره نابرابری نژادی و همچنین مذهب پرداخته شده است. همچنین مستند «من علی هستم» جدیدترین فیلم درباره قهرمان سه دوره بوکس سنگین وزن جهان است که در سال 2014 توسط «کلر لوئینس» کارگردانی شد که با استفاده از فایل های صوتی مصاحبه با کِلی و خانواده اش، روایت مستند از داستان زندگی او ارائه می دهد. در این پروژه سینمایی «مارک تایسون» و «جورج فورمن» از قهرمانان پرآوازره بوکس جهان نیز مقابل دوربین رفته اند.
محمد علی کلی برای ما ایرانی ها جایگاه و اعتبار ویژه ای دارد و در سال 72 نیز به ایران سفر کرده و در نماز جمعه تهران شرکت کرد. پیش از انقلاب نیز مسابقات بوکس او صبح زود از تلویزیون به شکل مستقیم پخش می شد که خیلی از ایرانی ها که آن زمان تلویزیون نداشته اند به خانه همسایه ای که تلویزیون داشت می رفتند و مسابقات او را تماشا می کردند. اما مشت های او نه فقط در میدان مسابقه و پشت قاب تلویزیون که در سینما و با نماهای درشت تری هم ثبت شد و در حافظه تصویر ماندگار گشت. روحش شاد.
